ກະຊວງການຕ່າງປະເທດສະຫະຣັຖອາເມຣິກາ ໄດ້ອອກບົດຣາຍງານເລື່ອງສິດທິມະນຸສ ໃນທົ່ວໂລກ ໃນນັ້ນ ປະເທດລາວ ກໍເປັນນຶ່ງໃນປະເທດ ທີ່ມີການລະເມີດສິດທິມະນຸສ ແລະ ການເຄົາລົບສິດທິມະນຸສ ຍັງບໍ່ດີຂຶ້ນ.
ທ່ານ ແອນໂທນີ ບລິງເກິນ Antony Blinken ຣັຖມົນຕຣີກະຊວງການຕ່າງປະເທດສະຫະຣັຖອາເມຣິກາ ໄດ້ຖແລງໃນວັນທີ 20 ມີນາ ຕອນນຶ່ງວ່າ: ເປັນທີ່ກະຈ່າງແຈ້ງວ່າ ບົດຣາຍງານດ້ານສິດທິມະນຸສ ປີ 2022 ຢູ່ໃນ ບັນດາປະເທດ ຢູ່ທຸກໆຂົງເຂດ ພວກເຮົາຍັງສືບຕໍ່ຕິດຕາມສະພາບບັນຫາສິດທິມະນຸສ ເພື່ອປິດຊ່ອງວ່າງ ໃຫ້ມີການເຄົາຣົບສັກສີຂອງມະນຸສ ໃນຂັ້ນພື້ນຖານ.
ທ່ານ ຍັງກ່າວຕື່ມອີກວ່າ ວ່າ: ບົດຣາຍງານອີງໃສ່ຄວາມຈິງ ພາວະວິໃສ ເພື່ອຄ້ຳປະກັນສິດທິມະນຸສຢູ່ທົ່ວໂລກ. ສະເພາະບັນຫາສິດມິມະນຸສ ຢູ່ປະເທດລາວ, ບົດຣາຍງານໄດ້ລະບຸເຖິງ ການບີບບັງຄັບໃຫ້ຫາຍສາຍສູນ ຄື ທ່ານ ສົມບັດ ສົມພອນ ນັກພັດທະນາ ອາວຸໂສດີເດັ່ນຂອງລາວ ໃນປີ 2012 ແລະ ຈົນປະເຖິງປັດຈຸບັນ ທາງການລາວ ກໍຍັງບໍ່ມີຄວາມຄືບໜ້າໃນການຊອກຫາໂຕທ່ານສົມບັດ.
ຜູ້ຣາຍງານພິເສດຂອງອົງການສະຫະປະຊາຊາດ ໄດ້ສະແດງຄວາມເປັນຫ່ວງ ກ່ຽວກັບການດຳເນີນຄະດີ ແລະ ການສອບສວນຄະດີ ທີ່ໄດ້ລະບຸເຖິງການທໍລະມານ ແລະ ການລະເມີດສິດທິມະນຸສ ລວມທັງການລະເມີດທາງເພດ. ສະພາບຄຸກ ຫຼື ບ່ອນຄຸມຂັງມີຄວາມແອອັດ, ມີອາຫານການກິນບໍ່ພຽງພໍ, ແລະ ສູນດູແລສຸຂະພາບ ບໍ່ເໝາະສົມ. ຜູ້ທີ່ຖືກຂັງພາງ ຢູ່ປົນກັນກັບນັກໂທດທົ່ວໄປ, ເຍົາວະຊົນ ຖືກນຳມາກັກຂັງກັບນັກໂທດຜູ້ໃຫຍ່. ການຈັບ ຫຼື ກັກຂັງຄົນໂດຍບໍ່ມີຫຼັກຖານເກີດຂຶ້ນເປັນປະຈຳຢູ່ປະເທດລາວ ເຖິງວ່າ ກົດໝາຍຈະຫ້າມບໍ່ໃຫ້ມີການຈັບກຸມບຸກຄົນໃດນຶ່ງ ໂດຍ ບໍ່ມີຫຼັກຖານ, ແຕ່ເຈົ້າໜ້າທີ່ຣັຖບາງຄົນ ກໍບໍ່ໄດ້ເຄົາຣົບຕໍ່ລະບຽບກົດໝາຍ. ເຈົ້າໜ້າທີ່ຕຳຣວດ, ທະຫານ ແລະ ພາສີ ມີອຳນາດໃນການຈັບກຸມ. ໂດຍທົ່ວໄປແລ້ວ ໃນທາງປະຕິບັດ ມີພຽງແຕ່ເຈົ້າໜ້າທີ່ຕຳຣວດເທົ່ານັ້ນ ທີ່ກະທຳການຈັບກຸມໄດ້. ຕາມກົດໝາຍແລ້ວ ເຈົ້າໜ້າທີ່ຈະຕ້ອງແຈ້ງຂໍ້ກ່າວຫາ ໃຫ້ແກ່ຜູ້ຖືກຫາ ພາຍໃນ 24 ຊົ່ວໂມງ, ແຕ່ໃນໂຕຈິງແລ້ວ ເຈົ້າໜ້າທີ່ກໍບໍ່ໄດ້ປະຕິບັດແນວນັ້ນ ໂດຍສະເພາະ ຢູ່ເຂດພື້ນທີ່ຫ່າງໄກ ຫຼື ເຂດຊົນນະບົດ.
ເຈົ້າໜ້າທີ່ຕຳຣວດຍັງໃຊ້ອຳນາດແບບບໍ່ມີຂອບເຂດໃນການຈັບກຸມຜູ້ຖືກຫາ ໂດຍ ການຈັບແບບບໍ່ມີໝາຍສານ ຫຼື ຈັບແບບກໍລະນີກະທຳຜິດເຊິ່ງໜ້າ.
ອົງການຈັດຕັ້ງພາກປະຊາສັງຄົມ ໄດ້ຣາຍງານວ່າ ເຈົ້າໜ້າທີ່ຕຳຣວດ ໄດ້ນາບຂູ່ຄຸກຄາມ ທະນາຍຄວາມ ແລະ ພິຍານ ໃນກໍລະນີຂໍ້ຂັດແຍ່ງທີ່ດິນ ໂດຍສະເພາະ ຜູ້ທີ່ໃຫ້ການຊ່ວຍເຫຼືອດ້ານກົດໝາຍແກ່ປະຊາຊົນຜູ້ອັບປະໂຫຍດ ທີ່ສູນເສັຽທີ່ດິນ.
ຢູ່ປະເທດລາວ ຍັງຂາດທະນາຍຄວາມທີ່ມີຄຸນນະວຸດ ແລະ ທະນາຍຄວາມບໍ່ຢາກເຂົ້າໄປພົວພັນກັບຄະດີທີ່ຫລໍ້ແຫລມ ຍ້ອນເຂົາເຈົ້າຢ້ານ ເຈົ້າໜ້າທີ່ທ້ອງຖິ່ນຈະມາເອົາເລື່ອງ. ສິ່ງດັ່ງກ່າວ ໄປຈຳກັດສິດຂອງທະນາຍຄວາມ ໃນການໃຫ້ຄຳປຶກສາ ແລະ ຫຼາຍຄົນກໍເຊື່ອວ່າ ຈະມີທະນາຍຄວາມໄປເພື່ອຫຍັງ.
ເຈົ້າໜ້າທີ່ຣັຖພຽງແຕ່ ໃຫ້ມີທະນາຍຄວາມໄດ້ສະເພາະແຕ່ຄະດີທີ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບເດັກນ້ອຍ, ຄະດີຈຳຄຸກຕະຫຼອດຊີວິດ ຫຼື ຕັດສິນປະຫານຊີວິດ, ແລະ ຄະດີທີ່ຫຍຸ້ງຍາກ ທີ່ພົວພັນກັບຄົນຕ່າງປະເທດ. ກົດໝາຍບໍ່ໃຫ້ສິດທະນາຍຄວາມ ເພື່ອໃຫ້ມີເວລາ ແລະ ສິ່ງອຳນວຍຄວາມສະດວກທີ່ເໝາະສົມ ໃນການກະກຽມວ່າຄວາມ.
ຜູ້ຖືກຫາ ແລະ ນັກໂທດການເມືອງ ບໍ່ມີສິດຂໍຍື່ນອຸທອນ. ໂຕຢ່າງ ທ້າວ ສົມພອນ ພິມມະສອນ, ທ້າວ ສຸການ ໃຈທັດ ແລະ ນາງ ຫຼອດຄຳ ທຳມະວົງ ຖືກສານຕັດສິນ ໃນປີ 2017 ໃນຫຼາຍຂໍ້ຫາ ເປັນຕົ້ນ ຂໍ້ຫາທໍລະຍົດຊາດ, ໂຄສະນາມຕ້ານຣັຖ, ສ້າງຄວາມວຸ້ນວາຍໃນສັງຄົມ.
ຜູ້ຖືກຫາທັງສາມຄົນ ບໍ່ມີສິດທີ່ຈະຂໍຍື່ນອຸທອນໃນການຕໍ່ສູ້ຄະດີ ແລະ ກໍບໍ່ມິທະນາຍຄວາມຄົນລາວ ກ້າເຂົ້າໄປຊ່ວຍເຫຼືອ.
ອີກກໍລະນີນຶ່ງ ກໍຄື ນາງ ຮວາຍເຮືອງ ໄຊຍະບູລີ ຫຼື ນາງ ໝວຍ ຖືກຈັບໃນປີ 2019 ແລະ ຍອມຮັບຜິດ ທີ່ໄດ້ກ່າວປະນາມປະເທດຊາດ ໃນເວລາ ທີ່ລາວວິຈານເຈົ້າໜ້າທີ່ຣັຖ ທີ່ໃຫ້ການຊ່ວຍເຫຼືອປະຊາຊົນທີ່ຖືກນຳຖ້ວມຢູ່ແຂວງສາຣະວັນ ແລະ ແຂວງຈຳປາສັກ ມີຄວາມຊັກຊ້າ.
ຕາມກົດໝາຍແລ້ວ ອົງການພາກປະຊາສັງຄົມ ມີຄວາມເປັນອິດສະຣະ ແຕ່ ກໍບໍ່ຄ່ອຍປະກົດເຫັນເປັນຮູບປະທຳ. ປະຊາຊົນ ບໍ່ສາມາດເຂົ້າຫາໜ່ວຍງານກວດສອບຈາກພາກປະຊາສັງຄົມທີ່ມີປະສິດທິພາບ ເພື່ອກວດກາກໍລະນີການລະເມີດສິດທິມະນຸສ ຍ້ອນວ່າ ສານພາຍໃນປະເທດລາວ ບໍ່ມີຄວາມເປັນອິດສະຣະ ແລະ ມີການສໍ້ລາດບັງຫລວງກັນ.
ເຖິງວ່າ ຈະມີການຕັດສິນຄະດີຄວາມກໍຕາມ, ແຕ່ ກໍຍັງມີບັນຫາເລື່ອງການບັງຄັບໃຊ້ກົດໝາຍ.
ຣັຖບານຍັງຄົງສືບຕໍ່ ຍົກຍ້າຍປະຊາຊົນອອກຈາກໂຄງການພັດທະນາ ແລະ ຫຼາຍຄອບຄົວ ທີ່ຖືກຍົກຍ້າຍ ກໍບໍ່ໄດ້ຮັບຄ່າຊົດເຊີຍ ທີ່ເໝາະສົມ ຈາກໂຄງການຂອງຣັຖບານ ເຊັ່ນ ໂຮງງານແປຮູບມັນຕົ້ນ ຢູ່ເມືອງ ບາງຈຽງຈະເລີນສຸກ ແຂວງຈຳປາສັກ ທີ່ກະຊວງປ້ອງກັນປະເທດ ໃຫ້ການສນັບສນູນ. ໂຮງງານດັ່ງກ່າວ ໄປກວມເອົາດິນທຳກິນຂອງປະຊາຊົນ.
ປະຊາຊົນຄົນອື່ນໆ ກໍຖືກປັບຄັບໃຫ້ຍົກຍ້າຍອອກຈາກ ທີ່ດິນກະສິກຳທີ່ເໝາະສົມ ຫຼື ຖືກນາບຂູ່. ເຂົາເຈົ້າໄດ້ສູນເສັຽທີ່ດິນ ແລະ ວິຖີຊີວິດ.
ກົດໝາຍຫ້າມບໍ່ໃຫ້ ມີການຄົ້ນ ແລະ ການຈັບ-ຢຶດ ແບບບໍ່ຖືກກົດໝາຍ, ແຕ່ວ່າ ພັດມີຂໍ້ຍົກເວັ້ນໃນກໍລະນີໝາຍສານ ທີ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບຄວາມໝັ້ນຄົງ. ໃນຫຼາຍໆ ກໍລະນີ, ຕາມກົດໝາຍແລ້ວ ເຈົ້າໜ້າທີ່ຕຳຣວດ ຈະຕ້ອງຂໍໝາຍສານ, ແຕ່ວ່າ ໃນການປະຕິບັດໂຕຈິງ ເຈົ້າໜ້າທີ່ບໍ່ເຮັດແນວນັ້ນ ໂດຍ ສະເພາະຢູ່ເຂດຫ່າງໄກສອກຫຼີກ ຫຼື ເຂດຊົນນະບົດ.
ຣັຖບານມີການຕິດຕາມການເຄື່ອນໄຫວຂອງບຸກຄົນ ແລະ ລວມທັງຕິດຕາມໂທລະສັບ ແລະ ອີເມວ ໂດຍບໍ່ມີສຳສັ່ງສານ.
ກົດໝາຍໃຫ້ສິດເສຣີພາບໃນການປາກເວົ້າ ລວມທັງສື່ມວນຊົນ, ແຕ່ວ່າ ຣັຖບານໄດ້ຈຳກັດການເວົ້າ ແລະ ການຂີດຂຽນທີ່ວິຈານດ້ານການເມືອງ. ຣັຖບານຍັງຫ້າມບໍ່ໃຫ້ວິຈານອອກທາງສາທາລະນະ ທີ່ສົ່ງຜົລຕໍ່ພາບພົດຂອງຣັຖບານ.
ສື່ມວນຊົນພາຍໃນ ຖືກຈຳກັດບໍ່ໃຫ້ມີການຣາຍງານສົງຄາມ ທີ່ຣັດເຊັຽໃຊ້ກໍາລັງທະຫານເຂົ້າໄປໂຈມຕີປະເທດຢູເຄຣນ ຢ່າງກົງໄປກົງມາ ຫຼື ຣາຍງານແບບຂໍ້ມູນສອງດ້ານ ແຕ່ສ່ວນຫຼາຍ ສື່ມວນຊົນຣາຍງານຂໍ້ມູນຈາກຣັດເຊັຽ ຫຼາຍກວ່າ. ສື່ມວນຊົນຖືກຫ້າມບໍ່ໃຫ້ຣາຍງານຂ່າວ ການປະທ້ວງຢູ່ປະເທດຈີນ ຍ້ອນຣັຖບານຈີນປິດເມືອງໃນໄລຍະໂຄວິດ-19 ຣະບາດ.
ອົງການຈັດຕັ້ງທີ່ບໍ່ສັງກັດຣັຖບານ ໄດ້ຣາຍງານວ່າ ປະຊາຊົນຖືກສອນຕັ້ງແຕ່ອາຍຸຍັງນ້ອຍ ບໍ່ໃຫ້ວິຈານຣັຖບານ.
ຣັຖບານ ບໍ່ອະນຸຍາດໃຫ້ສຳນັກຂ່າວຕ່າງປະເທດ ເຂົ້າໄປຕັ້ງສຳນັກງານຢູ່ປະເທດລາວ ຍົກເວັ້ນ ສື່ມວນຊົນຈາກປະເທດຈີນ ແລະ ວຽດນາມ. ຣັບຖານ ໄດ້ຈຳກັດ ວຽກງານຂອງສື່ມວນຊົນທີ່ເຂົ້າໄປຣາຍງານໃນປະເທດລາວ ແລະ ຣັຖບານ ປະຕິເສດ ທີ່ຈະໃຫ້ສື່ມວນຊົນຕ່າງປະເທດເຂົ້າໄປເຮັດຂ່າວຢ່າງອີສຣະ ຖ້າບໍ່ມີເຈົ້າໜ້າທີ່ຣັຖຕິດຕາມ.
ກົດໝາຍລາວ ບໍ່ອະນຸຍາດໃຫ້ມີການໂຮມຊຸມນຸມຢ່າງສງົບ ແລະ ກົດໝາຍຫ້າມຈັດການປະທ້ວງ ທີ່ຈະສ້າງຄວາມວຸ້ນວາຍ ແລະ ຄວາມບໍ່ໝັ້ນຄົງທາງສັງຄົມ. ຜູ້ປະທ້ວງ ຈະຖືກລົງໂທດຈຳຄຸກສູງສຸດ 5 ປີ.
ເຈົ້າໜ້າທີ່ຈຳກັດ ເສຣີພາບໃນການຕັ້ງສະມາຄົມ ແລະ ການເຄື່ອນໄຫວຂອງອົງການຈັດຕັ້ງທີ່ບໍ່ສັງກັດຣັຖບານ ແລະ ອົງການຈັດຕັ້ງພາກປະຊາສັງຄົມອື່ນໆ ໂດຍສະເພາະ ຣັຖບານບັງຄັບໃຫ້ບາງອົງການ ໃຫ້ປ່ຽນຊື່ ດ້ວຍການ ເອົາຄຳວ່າ “ສິດທິ" ອອກ.
ມີການຈຳກັດການເດີນທາງຂອງປະຊາຊົນ ເພື່ອໄປຮ່ວມງານກິດຈະກຳທາງສາສນາ ຢູ່ຕ່າງປະເທດ ແຕ່ ຖ້າປະຊາຊົນຜູ້ໃດຢາກໄປ ຈະຕ້ອງໄດ້ຮັບອະນຸຍາດຈາກຣັຖບານກ່ອນ.
ປະຊາຊົນ ບໍ່ມີສິດທີ່ຈະເລືອກຕັ້ງເອົາຣັຖບານ ຢ່າງເສຣີ ແລະ ຍຸຕິທັມ. ບໍ່ມີພື້ນທີ່ໃຫ້ປະຊາຊົນ ໄດ້ສະແດງຄວາມຄິດເຫັນ. ເຖິງວ່າ ຣັຖທຳມະນູນຂອງລາວ ໄດ້ລະບຸເຖິງອົງການບໍຣິຫານ, ນິຕິບັນຍັດ, ແລະ ຕຸລາການ ທີມີຄວາມທຽບເທົ່າກັນ, ແຕ່ ຣັຖທຳມະນູນ ກໍໃຫ້ສິດພັກປະຊາຊົນປະຕິວັດລາວ ເປັນຜູ້ຄວບຄຸມການປົກຄອງ ແລະ ການນຳພາ ໃນທຸກຂະແໜງການ.
ການເລືອກຕັ້ງ ແລະ ການມີສ່ວນຮ່ວມທາງດ້ານການເມືອງ ຍັງຄົງເປັນເລື່ອງທີ່ໄກໂຕປະຊາຊົນລາວ.
ສະພາແຫ່ງຊາດ ໄດ້ແຕ່ງຕັ້ງຄະນະກຳມະການເລືອກຕັ້ງແຫ່ງຊາດ ທີ່ໄດ້ຮັບຮອງເອົາຜູ້ລົງສມັກເລືອກຕັ້ງທັງລະດັບແຂວງ ແລະ ລະດັບຊາດ. ຜູ້ສມັກເລືອກຕັ້ງ ບໍ່ຈຳເປັນຕ້ອງເປັນສະມາຊິກພັກ ແຕ່ ໃນໂຕຈິງ ຜູ້ສມັກເປັນສະມາຊິກພັກທັງໝົດ.
ເຖິງວ່າ ໃນປີ 2021 ຈະມີຜູ້ລົງສມັກເລືອກຕັ້ງ ຈຳນວນ 164 ຄົນ ໃນນັ້ນ ມີຜູ້ສມັກອິສະຣະ 6 ຄົນ.
ແມ່ຍິງຍັງມີສ່ວນຮ່ວມໃນຂບວນທາງການເມືອງ ບໍ່ຫຼາຍ ແລະ ບົດບາດການນຳຂອງແມ່ຍິງ ຍັງຄົງຖືກຈຳກັດ - ຢູ່ເຂດຊົນນະບົດ ມີຜູ້ຍິງໃນອັດຕຣາສ່ວນພຽງແຕ່ 3 ເປີເຊັນເທົ່ານັ້ນ ທີ່ເປັນນາຍບ້ານ.
ກົດໝາຍໄດ້ກຳນົດບົດລົງໂທດຕໍ່ພະນັກງານທີ່ສໍ້ລາດບັງຫລວງ ແລະ ຣັຖບານ ກໍມີຄວາມຄືບໜ້າໃນການແກ້ໄຂບັນຫານີ້. ແຕ່ກໍຍັງມີພະນັກງານຫຼາຍຄົນ ຍັງພົວພັນເລື່ອງສຳຣາສ ບັງຫລວງ ໂດຍບໍ່ຖືກລົງໂທດ.
ໂຕຢ່າງ: ຢູ່ແຂວງຈຳປາສັກ ພົບເຈົ້າໜ້າທີ່ສໍ້ຣາສບັງຫລວງ 14 ຄົນ ຢູ່ໃນໂຄງການພັດທະນາ ແຕ່ ມີພຽງເຈົ້າໜ້າທີ່ 1 ຄົນ ເທົ່ານັ້ນ ທີ່ຖືກຕັດສິນຈຳຄຸກ. ຣັຖບານບໍ່ເປີດເຜີຍຂໍ້ມູນລະອຽດກ່ຽວກັບການດຳເນີນຄະດີ ແລະ ການລົງໂທດເຈົ້າໜ້າທີ່ສໍ້ຣາສບັງຫລວງ.