ທ້າວ ຄູຄຳ ແກ້ວມະນີວົງ ອາຍຸ 38 ອະດີຕ ນັກເຄື່ອນໄຫວ ດ້ານສິດທິມະນຸດ ແລະ ປະຊາທິປະໄຕຊາວລາວ ໄດ້ຖືກຈັບ ຢູ່ບາງກອກປະເທດໄທຍ ໃນວັນທີ 29 ມົກກະຣາ 2022. ແຕ່ຫລ້າສຸດ ໃນວັນທີ 1 ກຸມພາ 2022, ທ້າວ ຄູຄຳ ແກ້ວມະນີວົງ ໄດ້ຖືກປ່ອຍແລ້ວ. ທ້າວ ຄູຄຳ ໄດ້ໃຫ້ສຳພາດ ຫຼັງຈາກທີ່ຖືກປ່ອຍວ່າ:
ນັກຂ່າວ: ເປັນຈັ່ງໃດຫຼັງຈາກເພິ່ນປະກັນໂຕອອກມາລະ?
ຄູຄຳ: “ຫຼັງຈາກທາງທະນາຍປະກັນອອກມາແລ້ວ ຍັງຮູ້ສຶກວ່າຕົກໃຈ ລະກະ ໃຈຫາຍນະອ້າຍເພາະວ່າ ຫຼັງຈາກທີ່ປະກັນໂຕອອກມາລະ ມີຂໍ້ສັນຍາຕົກລົງວ່າເຮົາຕ້ອງກັກຢູ່ໃນເຂດບໍລິເວນ ຕາມທີ່ໄດ້ສັນຍາໄວ້ກັບ ຕ.ມ ກັບທະນາຍຫັ້ນນ່າ. ລະກະນັບຈາກນີ້ ໄປ ທຸກ 15 ມື້ ເຮົາຕ້ອງໄປຣາຍງານຕົວ ໄປຣາຍງານຕໍ່ກັບ ຕ.ມ ຫຼືວ່າ ກັບກວດຄົນເຂົ້າເມືອງ. ບາດນີ້ຄືເງິນທີ່ປະກັນ 50,000 ບາດ ທີ່ວ່າ ເອຟຊີ ໄທເຮົາ ໄປກູ້ຢືມເຂົາມາກ່ອນ ເຮົາກໍຕ້ອງຄິດເນາະວ່າ ເຮົາກໍຕ້ອງໃຊ້ເຂົາ. ສົມມຸດວ່າ ເຮົາບໍ່ໄດ້ໄປເຮັດວຽກໄກໆ ໄດ້ຄືເກົ່າ ແຕ່ ທາງທະນາຍຄວາມເພິ່ນບອກວ່າ ເຮົາໄປໃສກະໄດ້ ແຕ່ວ່າ ເຮົາໄປຄ້າງຄືນຢູ່ໝ້ອງອື່ນບໍ່ໄດ້ ເຮົາຕ້ອງກັບມານອນ ຢູ່ໝ້ອງເດີມ. ບາດນີ້ ເທົ່າທີ່ຂ້ອຍໄປສານແຂວງຫັ້ນ ໄປສານແຂວງ ເຂດດອນເມືອງຫັ້ນ ກ່ອນຊິໄປ ຕ.ມ."
ນັກຂ່າວ: ບອກທາມລາຍ ວ່າ ທຳອິດ ເຮົາຖືກຈັບຫັ້ນນ່າ ຢູ່ໃສ?
ຄູຄຳ: “ຖືກຈັບປະມານ 5 ໂມງເຄິ່ງ ຢູ່ສຖານີໄທຍພີບີເອສ.”
ນັກຂ່າວ: ຖືກມື້ວັນຫຍັງຫັ້ນນະ?
ຄູຄຳ: “ວັນເສົາ ກະສົ່ງເຮົາມາຢູ່ ສ.ນ ທົ່ງສອງຫ້ອງ. ເຂດຫຼັກ 4 ດອນເມືອງ.”
ນັກຂ່າວ: ແລ້ວເປັນຈັ່ງໃດ ຫຼັງຈາກມື້ຕໍ່ມາຫັ້ນນ່າ?
ຄູຄຳ: “ນອນຢູ່ຫັ້ນ 2 ມື້ ບາດນີ້ ບາດນີ້ ຫຼັງຈາກ 2 ມື້ ພາເຮົາໄປຂຶ້ນສານແຂວງ ຢູ່ ດອນເມືອງ ເພື່ອເສັຽຄ່າປັບ ຂໍ້ຫາ Visa Over Stay ຫຼື ວີຊາໝົດອາຍຸ ແມ່ນຫຍັງຕ່າງໆ ໄລ່ລວມກັນມາ. ບາດນີ້ ສົ່ງເຮົາໄປສານ ຕອນທີ່ເຮົາໃຫ້ປາກຄຳຢູ່ສານຫັ້ນ ສານເພິ່ນກະຖາມວ່າ ຍອມຮັບບໍ່ ເຮົາກະບອກວ່າ ຍອມຮັບ ແຕ່ວ່າ ເຮົາມີເຫດຈຳເປັນວ່າ ເຮົາບໍ່ສາມາດກັບໄປຕໍ່ວີຊາໄດ້ ຫຼື ພາສປອດໄດ້ ບາດນີ້ ທາງເຈົ້າໜ້າທີ່ຕຳຣວດບອກວ່າ ຄ່າປັບປະມານ 20,000 ບາດ. ບາດນີ້ ສານເພິ່ນປັບໃຫ້ແຕ່ 3,000 ບາດ. ຫຼັງຈາກນັ້ນ ເພິ່ນເອົາມາໄວ້ ສ.ນ ທຸ່ງສອງຫ້ອງກ່ອນ ຈຶ່ງສົ່ງໄປ ຕ.ມ.”
ນັກຂ່າວ: ຄາດຫວັງຈັ່ງໃດນີ້ ຫຼັງຈາກອອກມາລະ?
ຄູຄຳ: “ຕອນນີ້ ຄາດຫວັງຄື ນຶ່ງຕອນເຫດການທີ່ເກີດຂຶ້ນກັບເຮົາໃໝ່ໆ ເຮົາຮູ້ສຶກວ່າ ເຮົາຕົກໃຈ.”
ນັກຂ່າວ: ມັນ ທາມລາຍ ນີ້ ວັນທີ?
ຄູຄຳ: “ວັນເສົາ ວັນເສົາ ວັນທີ 29 ປະມານ 5 ໂມງເຄິ່ງ ຍາມແລງ ລົງບັນທຶກປະຈຳວັນ. ໃນຂໍ້ຫາທີ່ວ່າ ຢູ່ ສ.ນ ຖືວ່າ ເຮົາຢູ່ເກີນກຳນົດ.”
ນັກຂ່າວ: ມາຢູ່ ທຸ່ງສອງຫ້ອງປະມານ 2 ວັນ ມື້ໃດລະເພິ່ນສົ່ງໄປສານ?
ຄູຄຳ: “ຢູ່ 2 ມື້ ລະເພິ່ນສົ່ງໄປສານແຂວງ ໄປຮັບຂໍ້ກ່າວຫາ ເສັຽຄ່າປັບ ເຮົາລະຍອມຮັບຂໍ້ກ່າວຫາທີ່ໄດ້ບັນທຶກໄວ້ວ່າ. ເຮົາໄປສານວັນຈັນ. ແລ້ວຈາກສານຈົນເກືອບຄໍ່າພຸ້ນໃດອ້າຍ. ແລ້ວຈາກສານປະມານ 4-5 ໂມງແລງນີ້ລະ. ຕອນທຳອິດຄິດວ່າ ຊິໄດ້ຢູ່ໃນ ຕ.ມ ເລີຍ ເພາະວ່າ ມື້ອື່ນ ທະນາຍຕ້ອງຫາວິທີປະກັນ. ຕຳຣວດເພິ່ນເອົາຂຶ້ນຣົດໄປຝາກ ບາດນີ້ ພໍດີນອນຢູ່ນີ້ ນຶ່ງຄືນ. ບາດນີ້ ປະມານຫຼັງທ່ຽງ ທະນາຍຖ້າຢູ່ ຕ.ມ ມາຕັ້ງແຕ່ ມາຮອດບ່າຍ 2 ໂມງ ຈົນຊາເຣື່ອງຊິຮອດຈົນຮອດ 6 ໂມງແລງ.”
ນັກຂ່າວ: ຕ.ມ ໂຕສວນພລູຫັ້ນແມ່ນເບາະ?
ຄູຄຳ: “ແມ່ນຈັ່ງໄດ້ປະກັນອອກມາ ທາງທະນາຍບອກວ່າ ເຮົາຕ້ອງໄປຣາຍໂຕທຸກໆ 15 ມື້. ກະດີໃນຢູ່ ເຮົາຫາຊີວິດໃໝ່ ລະກະເລີ່ມຕົ້ນໃໝ່.”
ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ, ນັກສິດທິມະນຸດ ກໍໄດ້ສະແດງຄວາມເປັນຫ່ວງກ່ຽວກັບເຣື່ອງນີ້ ແລະ ເຫັນວ່າ ທ້າວ ຄູຄຳ ບໍ່ຄວນຈະຖືກຈັບ ແລະ ລາວຄວນຈະຖືກສົ່ງໄປປະເທດທີ 3 ເພື່ອຄວາມປອດພັຍຂອງລາວ.
ຍາງ ອັງຄະນາ ນິຣິໄພຈິດ ອາດີດກັມການສິດທິມະນຸດໄຊຍະຊົນແຫ່ງປະເທດໄທຍ ໄດ້ກ່າວຕໍ່ເອເຊັຽເສຣີ ວ່າ:
“[ຄູຄຳ ແກ້ວມະນີວົງ] ເປັນຄົນທີ່ໄດ້ ສຖານະລີ້ພັຍຈາກ UNHCR ເພາະ ສະນັ້ນ ເຂົາກໍຕ້ອງມີສິດ ທີ່ຈະພັກອາໄສຢູ່ປະເທດໄທຍ ຈົນກວ່າຈະສາມາດຍ້າຍໄປປະເທດທີ 3 ໄດ້.”
ການສົ່ງລາວກັບຄືປະເທດ ມັນຈະເກີດຄວາມອັນຕລາຍຕໍ່ລາວ ຍ້ອນວ່າ ຈະຖືກທໍລະມານ.
ຍານາງ ອັງຄະນາ ນິຣະໄພຈິດ ໄດ້ກ່າວຕໍ່ ເອເຊັຽເສຣີ ວ່າ:
“ຄືຕ້ອງບອກວ່າ ໃນການທີ່ຈສົ່ງລາວກັບປະເທດລາວ ຖ້າຫາກວ່າ ກັບໄປແລ້ວ ຄືເຊື່ອວ່າ ຖ້າລາວກັບໄປແລ້ວ ລາວຈະໄດ້ຮັບອັນຕລາຍ ອັນຕລາຍກໍເຊັ່ນວ່າ ອາຈະຖືກທັມຮ້າຍ ອາຈະຖືກທໍລະມານ ຫຼື ເຂົາອາຈະຫາຍສາບສູນໄປ.”
ລາວຍັງບໍ່ທັນໄດ້ເດີນທາງໄປປະເທດທີ 3 ລາວກໍຍັງຕ້ອງຢູ່ປະເທດໄທຍກ່ອນ.
ຍານາງ ອັງຄະນາ ນິຣະໄພຈິດ ໄດ້ກ່າວຕື່ມວ່າ:
" ຄື ບໍ່ ມີໃຜຢາກຈະຢູ່ປະເທດໄທຍ ໄປດົນດົນດອກ ແຕ່ວ່າ ເຂົາຢາກຈະເດີນທາງໄປປະເທດທີ 3 ແຕ່ຖ້າຫາກປະເທດທີ 3 ຍັງບໍ່ທັນໄດ້ຮັບເຂົາໄປ ເຂົາກໍມີສິດທີ່ຈະຢູ່ໃນປະເທດໄທຍ ລະຫວ່າງການລໍໄດ້ ເພາະວ່າ ຂັ້ນເຂົາກັບໄປແລ້ວ ໄດ້ຮັບອັນຕລາຍ."
ໃນຂະນະທີ່ ທ່ານ Andrea Giorgetta ຜູ້ອໍານວຍການ ຫ້ອງການ ສະຫະພັນສາກົນ ເພື່ອ ສິດທິມະນຸດ, ປະຈໍາຂົງເຂດເອເຊັຍຕາເວັນອອກສ່ຽງໃຕ້, ຫລື FIDH ກ່າວຕໍ່ ວິທຍຸເອເຊັຽເສຣີ.
"ຄວາມຈິງ ກໍຄື ທ້າວ ຄູຄຳ ຖືຈັບ ຍ້ອນໜັງສືເດີນທາງ ຫຼື ໜັງສືເດີນທາງໄດ້ຫຼາຍປີ. ທ້າວ ຄູນຄຳ ບໍ່ຄວນຈະຖືກສົ່ງກັບຄືນປະເທດລາວ ແລະ ສະຖານທູດຕ່າງປະເທດ ຄວນໃຫ້ການຊ່ວຍເຫຼືອລາວໃຫ້ໄປຢູ່ປະເທດທີ 3 ຍ້ອນວ່າ ມັນເປັນຫຼັກຖານທີ່ສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າ ທ້າວ ຄູຄຳ ຍັງຢູ່ໃນຄວາມສ່ຽງທີ່ຈະຖືກຈັບ ແລະ ຖືກສົ່ງຕົວກັບຄືນປະເທດ."
ທ້າວ ຄູຄຳ ແກ້ວມະນີວົງ ໄດ້ເຂົ້າມາຢູ່ປະເທດໄທຍ ແຕ່ປີ 2002, ຕໍ່ມາໄດ້ລາວໄດ້ ເຄື່ອນໄຫວທາງດ້ານສິທິມະນຸດ ແລະ ປະຊາທິປະໄຕໃນລາວ ມາໄດ້ຫຼາຍປີ. ແຕ່ເມື່ອ 2-3 ປີ ຜ່ານມາ ລາວກໍໄດ້ຢຸດເຊົາການເຄື່ອນໄຫວ ກິຈກັມດັ່ງກ່າວ ຍ້ອນເຫດຜົລທາງ ດ້ານຄວາມປອດພັຍ.