Хитай 'хәлқ пули'ниң қиммити җәһәттә елип баридиған ислаһатиниң рас яки ялғанлиқи һәққидә мулаһизә

Хитайниң мәлум банкисидики пул санаш машинисиниң көрүнүши.

Америка авази, әркин асия радиоси, б б с қатарлиқ учур вастилириниң бир нәччә күндин буян елан қиливатқан хәвәрлиридин мәлум болушичә, буниңдин бир нәччә күн бурун, америка дөләт мәҗлиси хитайниң хәлқ пулиниң обороттики қиммитини ашуруш үчүн хитай һөкүмитигә бесим ишлитиш һәққидә қарар мақуллиған иди.

Шуниңдин кейин, хитай банкиси дуняға 'хәлқ пули'ниң обороттики қиммити һәққидә ислаһат елип баридиғанлиқини җакарлиди. Әмма хитай хәлқ банкиси 'хәлқ пули'ниң обороттики қиммити техиму мустәһкәмлиниду дәп җакарлиди.

Бундақ әһвалда, америка, франсийә қатарлиқ дөләтләрниң һөкүмәтлири, хитайниң 'хәлқ пули'ниң обороттики қиммити мәсилисидә ислаһат елип бармақчи болғанлиқини қизғин қарши алди. Әмма америка дөләт мәҗлиси әзаси сандер левен 'хитайниң хәлқ пулиниң обороттики қиммитини базарда әркин тәңшәш тоғрисида ислаһат елип беришни оттуриға қойғанлиқи, бу, бир қәдәм алға басидиғанлиқини ипадилигәнлик, әмма бу пәқәт бир символ характерлик һәрикәтму  - қандақ, буни давамлиқ көзитиш керәк' дәп көрсәтти.

 Бир нәччә күндин буян хәлқарада, хитайниң 'хәлқ пули'ниң обороттики қиммити һәққидә билдүргән ипадисиниң рас яки ялғанлиқи һәққидә мулаһизә болуватиду.

Бирләшмә агентлиқиниң бүгүн бейҗиңдин баян қилишичә, хитай һөкүмити бүгүн елан қилған баянатида, йеқинда канаданиң торонто шәһиридә ечилидиған 20 чоң дөләт башлиқлири учришишида, дуня рәһбәрлири һазирқи дуня иқтисадидики мәсилиләрни, болупму хитайниң хәлқ пулиниң обороттики қиммити мәсилисини музакирә қилидиған яки тәнқид қилидиған баш тема қилмай, бәлки муһит мәсилисини музакирә қилишини баш тема қилиши керәк, дәп җакарлиди.

Хитай бу қетим йәнә 2005‏ - йилидики һелисини қайтидин қоллиниватиду

Америкида туруватқан иқтисадшунас хе чиңлйән бу һәқтә мулаһизә елан қилди. Униң қаришичә, хитай бу қетим йәнә 2005‏ - йили қилғанлирини қайтидин қиливатиду. Хитай шу вақитта, буниңдин кейин 'хәлқ пули' ниң обороттики қиммити америка доллириға четивелинмайду, дәп җакарлиған иди. Нәтиҗидә алтә йилғичә 7.3 Тин 6.8 Гичә болған арилиқта тохтимай өзгәртипла туруп, ахир 6.89 Да тохтилип қойди. Әйни вақитта америка 'хәлқ пули' қиммити долларға нисбәтән төвән мөлчәрләнгән, әгәр 'хәлқ пули'ниң қиммити 2% дин 3% ғичә өстүрүлсә тоғра болатти, бу, бир қетимдила тоғрилиниши керәк дәп қариған иди. Һазирму шундақ қарайду.

Хитай һазир икки чоң бесимға дуч келиватиду

Иқтисадшунас хе чиңлйәнниң қаришичә, әмма хитай шу вақитта ундақ қилмиди, һазир техиму қилмайду. Чүнки хитай һазир икки чоң бесимға дуч келиватиду: биринчиси, хитайда иш һәққи өсүп кәтти, йәни мәһсулатларниң тәннәрқи өсүп кәтти, хитай үчүн пайда алидиған бошлуқ қалмиди. Әгәр хитай бундақ әһвал астида 'хәлқ пули'ниң обороттики қиммитини юқири көтүрсә, җан бақмиқи тәс болуп қалиду. Иккинчидин, әгәр һазир 'хәлқ пули'ниң обороттики қиммитини өрләтсә, бурунқи нисбәт буйичә һесабланған пүтүн муқим мүлүк баһаси наһайити көп төвәнләп кетиду. Хитай бу җәһәттики иқтисадий бесимға бәрдашлиқ берәлиши натайин.

Хитай йәнә бир қетим өткәлдин өтүп алмақчи, бу, хитайниң һелиси

Хитай бундақ әһвал астида, болупму, 20 чоң дөләт башлиқлириниң алий дәриҗилик учришиши башлиниш алдида турғанда, 'хәлқ пули'ниң обороттики қиммитини тәңшәшкә вәдә бәрди. Бу мәсилидә башқа дөләтләр хитайдин үмидләнди. Чүнки буниң пүтүн дуняда иқтисадни қайтидин гүлләндүрүшкә пайдиси болатти. Әмәлийәттә хитай 'хәлқ пули'ниң обороттики қиммитини бир қетимдила толуқ тәңшимәй, худди 2005‏ - йилидикидәк, йәнә бир қетим юқири - төвән ләйлитип қоюп, бүгүн бундақ, әтә ундақ нисбәт бәлгиләп җим турувалмақчи.

Америка дөләт мәҗлиси бу мәсилидә хитайға бесим шәкилләндүрди, әмма хитай хәлқ пулиниң қиммитини өзгәртиш яки өзгәртмәсликни өз дөлитиниң ички иши дәп турувалиду. Демәк, америка бу қетим пәқәт мушундақ бир бесим шәкилләндүрди яки хитайға пайдисиз сиясәт түзүп чиқти. Әмма хитай униңға писәнт қилмиди. Өзгәртмидимикин десә, өзгәрткән, өзгәртти десә, әмәлийәттә 'хәлқ пули'ниң америка доллири билән четишлиқи өзгәрмигән. Хитай бу қетим 20 чоң дөләт башлиқлири учришиши дегән өткәлдин өтүпла алса, болди, бу хитайниң һелиси.

Шинҗаң, тибәт, тәйвән мәсилилири билән хәлқ пулиниң қиммити мәсилилириниң бирла вақитта оттуриға қоюлуши, хитайни бәкла тәмтиритип қойди

Интернеттә һәрбий ишлар һәққидә муназирә болидиған 'дөләтни күчләндүрүш' тор бетидә түнүгүн елан қилинған 'америкиниң бундақ позитсийә қоллиниши бурун көрүлүп бақмиған' дегән обзорда мундақ дәп тәһлил қилинған: америка йеқинда шинҗаң мәсилиси, тибәт мәсилиси, тәйвән мәсилисидә хитайға әмди һәргиз йол қоюлмайду дәп җакарлиғандин кейин, йәнә хәлқ пулиниң обороттики қиммити мәсилисидә хитайға бесим ишләтти. Буниң һәммиси хитай үчүн әң сәзгүр мәсилиләр иди. Һазир бу мәсилиләрниң бирла вақитта оттуриға қоюлуши, хитайни бәкла тәмтиритип қойди. Хитай һазир буниңға тақабил туруш үчүн һәтта, дөләт ичидә 'қаттиқ зәрбә бериш' дегән сиясий һәрикәтни қайтидин башлашқа мәҗбур болди.

Юқиридики аваз улинишидин, бу һәқтики мәлуматимизниң тәпсилатини аңлайсиләр.