Xitay 'xelq puli'ning qimmiti jehette élip baridighan islahatining ras yaki yalghanliqi heqqide mulahize
Muxbirimiz weli
2010.06.22
2010.06.22
AFP Photo
Amérika awazi, erkin asiya radi'osi, b b s qatarliq uchur wastilirining bir nechche kündin buyan élan qiliwatqan xewerliridin melum bolushiche, buningdin bir nechche kün burun, amérika dölet mejlisi xitayning xelq pulining oborottiki qimmitini ashurush üchün xitay hökümitige bésim ishlitish heqqide qarar maqullighan idi.
Shuningdin kéyin, xitay bankisi dunyagha 'xelq puli'ning oborottiki qimmiti heqqide islahat élip baridighanliqini jakarlidi. Emma xitay xelq bankisi 'xelq puli'ning oborottiki qimmiti téximu mustehkemlinidu dep jakarlidi.
Bundaq ehwalda, amérika, fransiye qatarliq döletlerning hökümetliri, xitayning 'xelq puli'ning oborottiki qimmiti mesiliside islahat élip barmaqchi bolghanliqini qizghin qarshi aldi. Emma amérika dölet mejlisi ezasi sandér léwén 'xitayning xelq pulining oborottiki qimmitini bazarda erkin tengshesh toghrisida islahat élip bérishni otturigha qoyghanliqi, bu, bir qedem algha basidighanliqini ipadiligenlik, emma bu peqet bir simwol xaraktérlik heriketmu - qandaq, buni dawamliq közitish kérek' dep körsetti.
Bir nechche kündin buyan xelq'arada, xitayning 'xelq puli'ning oborottiki qimmiti heqqide bildürgen ipadisining ras yaki yalghanliqi heqqide mulahize boluwatidu.
Birleshme agéntliqining bügün béyjingdin bayan qilishiche, xitay hökümiti bügün élan qilghan bayanatida, yéqinda kanadaning toronto shehiride échilidighan 20 chong dölet bashliqliri uchrishishida, dunya rehberliri hazirqi dunya iqtisadidiki mesililerni, bolupmu xitayning xelq pulining oborottiki qimmiti mesilisini muzakire qilidighan yaki tenqid qilidighan bash téma qilmay, belki muhit mesilisini muzakire qilishini bash téma qilishi kérek, dep jakarlidi.
Xitay bu qétim yene 2005 - yilidiki hélisini qaytidin qolliniwatidu
Amérikida turuwatqan iqtisadshunas xé chinglyen bu heqte mulahize élan qildi. Uning qarishiche, xitay bu qétim yene 2005 - yili qilghanlirini qaytidin qiliwatidu. Xitay shu waqitta, buningdin kéyin 'xelq puli' ning oborottiki qimmiti amérika dollirigha chétiwélinmaydu, dep jakarlighan idi. Netijide alte yilghiche 7.3 Tin 6.8 Giche bolghan ariliqta toxtimay özgertipla turup, axir 6.89 Da toxtilip qoydi. Eyni waqitta amérika 'xelq puli' qimmiti dollargha nisbeten töwen mölcherlen'gen, eger 'xelq puli'ning qimmiti 2% din 3% ghiche östürülse toghra bolatti, bu, bir qétimdila toghrilinishi kérek dep qarighan idi. Hazirmu shundaq qaraydu.Xitay hazir ikki chong bésimgha duch kéliwatidu
Iqtisadshunas xé chinglyenning qarishiche, emma xitay shu waqitta undaq qilmidi, hazir téximu qilmaydu. Chünki xitay hazir ikki chong bésimgha duch kéliwatidu: birinchisi, xitayda ish heqqi ösüp ketti, yeni mehsulatlarning tennerqi ösüp ketti, xitay üchün payda alidighan boshluq qalmidi. Eger xitay bundaq ehwal astida 'xelq puli'ning oborottiki qimmitini yuqiri kötürse, jan baqmiqi tes bolup qalidu. Ikkinchidin, eger hazir 'xelq puli'ning oborottiki qimmitini örletse, burunqi nisbet buyiche hésablan'ghan pütün muqim mülük bahasi nahayiti köp töwenlep kétidu. Xitay bu jehettiki iqtisadiy bésimgha berdashliq bérelishi natayin.Xitay yene bir qétim ötkeldin ötüp almaqchi, bu, xitayning hélisi
Xitay bundaq ehwal astida, bolupmu, 20 chong dölet bashliqlirining aliy derijilik uchrishishi bashlinish aldida turghanda, 'xelq puli'ning oborottiki qimmitini tengsheshke wede berdi. Bu mesilide bashqa döletler xitaydin ümidlendi. Chünki buning pütün dunyada iqtisadni qaytidin güllendürüshke paydisi bolatti. Emeliyette xitay 'xelq puli'ning oborottiki qimmitini bir qétimdila toluq tengshimey, xuddi 2005 - yilidikidek, yene bir qétim yuqiri - töwen leylitip qoyup, bügün bundaq, ete undaq nisbet belgilep jim turuwalmaqchi.Amérika dölet mejlisi bu mesilide xitaygha bésim shekillendürdi, emma xitay xelq pulining qimmitini özgertish yaki özgertmeslikni öz dölitining ichki ishi dep turuwalidu. Démek, amérika bu qétim peqet mushundaq bir bésim shekillendürdi yaki xitaygha paydisiz siyaset tüzüp chiqti. Emma xitay uninggha pisent qilmidi. Özgertmidimikin dése, özgertken, özgertti dése, emeliyette 'xelq puli'ning amérika dolliri bilen chétishliqi özgermigen. Xitay bu qétim 20 chong dölet bashliqliri uchrishishi dégen ötkeldin ötüpla alsa, boldi, bu xitayning hélisi.
Shinjang, tibet, teywen mesililiri bilen xelq pulining qimmiti mesililirining birla waqitta otturigha qoyulushi, xitayni bekla temtiritip qoydi
Intérnétte herbiy ishlar heqqide munazire bolidighan 'döletni küchlendürüsh' tor bétide tünügün élan qilin'ghan 'amérikining bundaq pozitsiye qollinishi burun körülüp baqmighan' dégen obzorda mundaq dep tehlil qilin'ghan: amérika yéqinda shinjang mesilisi, tibet mesilisi, teywen mesiliside xitaygha emdi hergiz yol qoyulmaydu dep jakarlighandin kéyin, yene xelq pulining oborottiki qimmiti mesiliside xitaygha bésim ishletti. Buning hemmisi xitay üchün eng sezgür mesililer idi. Hazir bu mesililerning birla waqitta otturigha qoyulushi, xitayni bekla temtiritip qoydi. Xitay hazir buninggha taqabil turush üchün hetta, dölet ichide 'qattiq zerbe bérish' dégen siyasiy heriketni qaytidin bashlashqa mejbur boldi.Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.