Türkiye metbu'ati: bo shiley weqesi xitay siyasitide yéngi bir dewr basquchimu?

Emma chet'ellik közetküchilerning diqqiti bu weqege we xitayning nöwettiki siyasiy weziyitige tartildi.

Yéqinda türkiyide neshr qiliniwatqan “Dunya bulténi” namliq tor gézitide, “Bo shiley weqesi xitay siyasitide yéngi bir dewr basquchimu?” namliq bir parche maqale élan qilindi. Bu maqalini türkiyilik yazghuchi qadir temiz ependi yazghan.

Qadir temiz ependi, xitayda oqughan we türkiyide xitay tetqiqati bilen shughullinip kéliwatqan mutexessislerdin biri.

Maqalide mundaq déyilgen:
“Bo shiley weqesi hiyle-neyreng we bir munche töhmetlerni öz ichige alghan bolsimu chet'eldiki bir közetchi üchün bu weqede bir qisim siyasiy pakitlarni otturigha qoyush, xitaydiki siyasiy weziyetning özgirishini chüshinishte ehmiyetlik. Eslide bu ish ötken aylarda bo shileyning yardemchisi we ong qoli dep bilin'gen wang lijünning amérika konsulxanisigha kiriwalghandin kéyin, elchixana binasining etrapini xitay bixeterlik küchliri qorshap qolgha élish bilen bashlandi. Kishiler bu weqening kélip, chiqish seweblirini sorashqa bashlidi. Bu weqe gherb ellirining axbaratlirida köplep tarqitildi. Oxshash waqitta bu weqe heqqide xitayda bezi biloglarda tor ziyaretchiliri teripidin bes-munazire qilindi, emma bezi uchur we pikir-inkaslar cheklendi. Bir qanche tor béketler taqaldi.”

Maqalide yene mundaq déyilgen:
“Bo shiley weqesi né'il wud isimlik en'gliyilik soda-sana'etchining ötken yili chongchingda bir méhmanxanida öltürülüsh bilen bashlandi. Mart éyida amérika bash elchixanida panahlan'ghan wang lijün, héywodning ölümi adettiki ölüm emeslikini, héywodning zeherlinip öltürülgenlikini ipadiligen. En'gliye bash elchixanisi bu weqeni tekshürüp chiqishni telep qilghan bolsimu 2-ayghiche héch qandaq qedem bésilmighan. Weqege chétishliq dep qaralghan kishilerge qaraydighan bolsaq heyran qalarliq ishlar otturigha chiqidu. Ötken yili öltürülgen en'gliyilik soda-sana'etchi héywod bilen bo shileyning ayali gu keyley otturisida bir chüshinishmeslikning mewjutluqi ilgiri sürüldi. Bolupmu, wang lijünning amérika bash elchixanidin siyasiy panahliq telep qilishi, xitay dölitini qattiq bi'aram qilghan. Amérika elchixanisidin siyasiy panahliq telep qilghudek derijide muhim bolghan qandaq uchurlar otturigha qoyuldi? bu so'allarning jawabi belki dawamliq mexpiy qalidu. Bu arida xitay we gherb ellirining metbu'atlarda, wang lijünning hazirghiche soraqqa tartiliwatqanliqi ilgiri sürülmekte”.