Уйғурлар хитай һөкүмитиниң диний тосқунлуқиға тақабил тураламду?

Сүрәттә, қәшқәрниң һейтгаһ мәсчити сиртида намаз оқуватқан уйғур балилар.

Һәммигә мәлум болғинидәк, роза тутуш мусулманлар ада қилишқа тегишлик муһим пәрзләрниң бири болуп, һәр бир мусулман бу пәрзини ада қилишни өзиниң муһим бурчи дәп тонуйду.

Әлвәттә, диний әркинлики бар дөләтләрдә роза тутқан инсанлар, роза ейини хушал ‏- хорамлиқ ичидә өткүзмәктә. Әмма уйғурларчу ?

Мәтбуатларда хитай һөкүмитиниң изчил түрдә уйғурларниң роза тутушини чәкләп, роза ейида идарә, җәмийәт, мәктәпләрдә кишиләрни мәҗбурий таамландуруп, ислам әқидисигә хилап һәрикәтләрни ишләватқанлиқи ашкариланмақта.

Диний әркинлики қаттиқ чәкләнгән уйғур илида бу йилқи роза ейиниң әһвали һәққидә мәлумат елиш үчүн, биз қәшқәр вилайәтлик диний ишлар идарисиға телефун урдуқ.

Телефонимизға җаваб бәргән хитай нөвәтчи хадим, бизниң әркин асия радиосидин телефун урғанлиқимиздин хәвәр тапқандин кейин, идарә мәсуллириниң йоқ икәнликини, бу һәқтә кейин телефун уруп сүрүштүришимизни билдүрүп, бизниң "рамизан " һәққидә униңдин сориған соаллиримизға җаваб бәрмиди.

Биз йәнә, қәшқәр вилайәтлик пәйзиват наһийиси бирликсәп бөлүминиң мәсули қурбанға телефун урдуқ. Қурбанму бу тоғрилиқ сориған соаллиримизға җаваб берәлмәйдиғанлиқини билдүрди.

Пәйзиват наһийисидә хәлқиниң һимайисигә еришкән мәлум бир диний затқа телефун урдуқ. Бу диний заттинму һечқандақ җаваб алалмидуқ.

Өткән йили биз, һөкүмәт даирилириниң уйғур елидики рестуранларға һөҗҗәт чүшүрүп, рамизан мунасивити билән мулазимәт қилишни тохтатқан рестуранларниң җазаға тартилидиғанлиқини билдүргәнликидин хәвәрдар болған идуқ. Бу йилқи әһвал қандақ ?

Биз үрүмчидики әң ават рестуранлардин бири болған "тумарс" рестураниға телефун урдуқ.

Көп тиришқан болсақму, уйғур елида рамизан ейи һәққидә иҗабий бир җавабқа еришәлмидуқ.

Уйғур сиясий паалийәтчилиридин мәмәт тохти әпәнди, бу хил вәзийәт үстидә тәһлил йүргүзүп, диний әркинлики болмиған хәлқниң диний әқидиләрни ишқа ашурушиниң әсла мумкин әмәс икәнликини билдүрди.

Дуня уйғур қурултийиниң сабиқ муавин рәиси мәмәт тохти әпәнди, хитай һөкүмитиниң сиясий бесимидин сирт йәнә, диний бесимға дуч келиватқан уйғур хәлқиниң бүгүн "рамизан ейини әркин өткүзәлмәйдиған бир һаләт" кә чүшүп қелиши, вәзийәтниң қанчилик дәриҗидә еғир икәнликини испатлайдиған полаттәк бир пакит һесаблинидиғанлиқини, әмма уйғур хәлқиниң, хитай һөкүмитиниң түрлүк тосақлириға баш әгмәй тақабил туруп келиватқанлиқини, мәйли һәрқандақ диний бесим астида болсун, уйғурларниң рамизан ейиниң шәртлирини биҗа кәлтүридиғанлиқиға ишәнчи барлиқини билдүрди.

Юқиридики аваз улинишидин, бу һәқтики мәлуматимизниң тәпсилатини аңлайсиләр.