Хитай билән һиндистан оттурисидики сиясий вәзийәткә нәзәр

Һиндистан ташқи ишлар министири хитай һиндистанниң 38 миң квадрат километир земинни ишғал қиливалғанлиқини билдүрди

Йеқинда йәнә һиндистан ташқи ишлар министири кирешма, һиндистанниң 38 миң квадрат киломтер земинни хитайниң 1962 ‏- йили ишғал қиливалғанлиқини елан қилди. Хитай даирилири, далай ламаниң йеңи деһлидә ечилған дуня буддистлар қурултийини бикар қилишни тәләп қилған болсиму һиндистан һөкүмити буни рәт қилғандин кейин икки дөләт оттурисида 28-29 ноябир чегра мәсилиси тоғрисида өткүзүлмәкчи болған йиғин бикар қилинған.

Пакистанда чиқидиған җасарәт гезитиниң 25‏- ноябирдики санида билдүрүшичә, һиндистан ташқи ишлар министири с.М. Крешна, пакистанниң 1948 ‏- йили җамму кәшмирниң 78 миң квадрат километир земинини қанунсиз һалда ишғал қиливалғанлиқини, хитай болса һиндистанниң 1962 ‏- йили 38 миң квадрат киломтер земинни ишғал қиливалғанлиқини билдүрди. С.М. Крешна сөзидә йәнә пакистан контрол астидики кәшмирниң 5180 квадрат километирлиқ земинини пакистан хитайға өткүзүп бәргәнликини илгири сүрди.

Хәвәрдә билдүрүшичә, һиндистан ташқи ишлар министири с.М. Крешна сөзидә йәнә һиндистан билән хитай оттурисида 1963 ‏- йили чегра мәсилисини һәл қилиш үчүн түзүлгән келишимигә имза қилған болсиму хитай һиндистан земинини қайтуруп бәрмиди. Йеңи деһли чигира мәсилини һәл қилиш үчүн бейҗиң билән сөһбәтлишип кәлмәктә. Һиндистан қошна дөләтләр билән мәсилиләрни һәл қилишни халайду, шуниң үчүн алий дәриҗилик музакирә елип беришни башлиди. С.М. Крешна сөзидә йәнә һиндистанниң чегра мәсилисини һәл қилиш үчүн үчинчи бир дөләтниң келиштүрүшни қобул қилмайдиғанлиқини илгири сүрди.

Һиндистан вақит гезитиниң хәвиридә билдүрүшичә, һиндистан йеқинда пакистан вә хитай чегралириға йеқин әтрапта, һималая вә әтраптики егиз тағларда чоң типта бир һәрбий маневир өткүзүш үчүн тәйярлиқ қиливатқанлиқини билдүрди. Бу маневирға һиндистан армийиси, 14 генералниң қоманданлиқида көп санда әскәр вә русийидин сетивалған т 20 типлиқ танкиларни қатнаштуруп һәрбий маневир өткүзүш үчүн тәйярлиқ қилмақта икән.

Хәвәрдә билдүрүшичә, бу һәрбий маневирниң мәқсити, йеқиндин буян хитай билән пакистанниң һәрбий мунасивәтлириниң қоюқлишиши вә һәрбий маневир өткүзүп һиндистанни биарам қилғанлиқиға җаваб қайтуруштин ибарәт икән.

Һиндистан билән хитай дипломатлириниң чегра мәсилиси тоғрисида өткүзүлмәкчи болған музакирә бикар қилинди

Асия дәври намлиқ гезитниң тор бетидә 29‏-ноябир елан қилинған хәвәрдә билдүрүшичә, хитай билән һиндистан оттурисидики чигира талишиш мәсилисини һәл қилиш үчүн 14 ‏- нөвәтлик музакирә һиндистан билән хитай дипломатлири оттурисида 11‏-айниң 28‏-29‏- күнлири йеңи деһлидә өткүзүлмәкчи болған болуп, охшаш вақитта дуня буддистлар қурултийи йеңи деһлидә өткүзүлгән. Бу қурултайда далай ламаниң нутуқ сөзлишигә қарши чиққан хитай даирилири һиндистандин бу қурултайниң бикар қилишни тәләп қилған. Әмма һиндистан тәрәп буни рәт қилғандин кейин хитай даирилири икки тәрәпниң чегра мәсилиси тоғрисида өткүзүлмәкчи болған музакирини бикар қилған.

Хәвәрдә билдүрүшичә, хитай ташқи ишлар министирлиқиниң баянатчиси хуң ли бу һәқтә баянат елан қилип мундақ дегән: биз хитайға қарши паалийәт қилидиған далай лама қатарлиқ өктичиләрни қоллайдиған һәр қандақ дөләткә қарши туримиз.

Тибәт пост гезитиниң тор бети бүгүн һиндистан әмәлдарлиридин нәқил қилип билдүрүшичә, хитай билән һиндистан дипломатлири оттурисида өткүзүлмәкчи болған йиғинниң, хитай һиндистанниң ички ишлириға арилашқанлиқи сәвәбидин бикар қилинғанлиқини илгири сүрди. Бүгүн дуня буддистлар қурултийи йиғининиң 2 ‏- күни болуп бу қурултайға 46 дөләттин 900 будда раһиблири қатнашқан.

Хитай растинила һиндистанниң земинини ишғал қиливалғанму? һиндистан билән хитай оттурисидики чегра мәсилиси, тибәт мәсилиси вә шуниңға охшаш хитай пакистан һәрбий җәһәттики йеқинлишиши, һиндистан үчүн қандақ бир вәзийәт пәйда қилиду? бу соалларниң җавабиға еришиш үчүн истратегийә мутәхәссиси доктор әркин әкрәм әпәнди билән сөһбәт елип бардуқ.