Lyu shawboning meshhur sözliri we milliy mesile heqqidiki qarashliri heqqide

Uning xitaydiki milliy mesililerni qandaq bir terep qilish heqqidiki qarashlirimu özgiche, emma bek köp tekitlenmigen.

Junggo ronaq tépish üchün 300 yil mustemlike bolush kérek

Lyu shawboning eng meshhur sözliridin biri: "junggo ronaq tépish üchün 300 yil mustemlike bolush kérek dégendin ibaret. U shu qétimqi sözide, xongkong 100 yil mustemlike bolghandin kéyin bügünkidek tereqqiy qilghan, junggoning zémini keng, shunga az dégende 300 yil mustemike bolush kérek dégen."

U bu sözlirini 1988 ‏- yili 12 - ayda xongkongdiki bir gézitte bayan qilghan. U bu sözliri seweblik xitay milletchiliri teripidin köp qétim tenqid qilin'ghan. U kéyinki chaghlarda bu sözlirini, peqet gherb siyasiy tüzülmisining muhimliqini ipadilesh üchün otturigha qoyghanliqini, emeliyette mustemlikichilikni toghra dep qarimaydighanliqini bildürgen.
 
Lyu shawboning yene bir özgiche qarishi wetenperwerlik heqqididur. U maqaliliride wetenperwerlikni peqet döliti ishghal qilin'ghan chaghdila toghra dep qaraydighanliqini, uningdin bashqa chaghlarda, wetenperwerlikni kökke kötürüshning siyasiy sodigerlik yaki siyasiy telwiliktin bashqa nerse emeslikini otturigha qoyghan.

Xitay kompartiyisi insaniyet tarixidiki eng chong zorawan hökümet

Lyu shawboning qarashliridiki öchinchi bir muhim nuqta, uning xitay kompartiyisining tarixiy roli heqqididur. U maqaliliride, xitay kompartiyisini, xitay tarixidikila emes, insaniyet tarixidiki eng chong zorawan hökümet dep qaraydu. Uning qarishiche, insan heqliri depsendichiliki, stalinning kolliktip tazilash dewridimu, gitlérning érqi'i tazilash jeryanidimu xitaydikidek wehshiy bolghan emes.
 
Gerche, lyu shawboning démokratiye we insan heqliri heqqidiki qarashliri éniq we keskin bolsimu, milletler mesilisi heqqidiki qarashliri u derijide éniq we keskin emes. Emma, uning bu mesilide, xitay kompartiyisidin perqliq bir qarash we meydan'gha ige ikenliki heqqide isharet we yip uchliri mewjut.

Uning 2000 ‏- yili 12 - ayda élan qilghan aptonomiye we hoquq mawzuluq maqalisi, uning milletler mesilisi heqqidiki qarashliri heqqide qismen melumat bermekte: "ikkinchi dunya urushidin kéyin, - dep bashlaydu mezkur maqalisini lyu shawbo - erkinlik, démokratiye tüzümi we kishilik hoquq igilik hoquqtin üstün dégen prinsip omumlishishqa yüzlendi. Buning bilen milliy mesililerni hel qilishta, omumiy saylam we térritoriyilik aptonomiye qanuniy bir tedbir bolup qobul qilindi,‏ - lyu shawbo maqalisini yene mundaq dawamlashturidu, ‏- eger az sanliq milletlerning musteqilliq we öz teqdirini özi belgilesh hoquqigha, mustemlikichilik dewrining küchlükler ajizlarni bashqurush prinsipi boyiche mu'amile qilinsa we zorluq küchige tayinip hel qilinmaqchi bolsa, bügün dunya jama'itining tenqidi hem jazalishidin xali bolalmaydu."

Lyu shawbo bu sözlirige kosowa weziyitini misal qilip körsitidu.

Az sanliq milletler milliy tewelikini özliri belgilesh hoquqigha néme üchün ige bolmisun?

Lyu shawbo bu maqaliside xitayning köp milletlik bir dölet ikenlikini, milletler mesilisining bu dölettiki ötkür mesililerning biri ikenlikini, shinjang, shizang we teywen mesilisining alliqachan xelq'araliship bolghanliqini, eger bu mesile toghra hel qilinmisa, xitayda partlash xaraktérlik zor weqelerdin saqlan'ghili bolmaydighanliqini körsitip ötken.

Lyu shawbo bu maqaliside mesilini téximu konkrét otturigha qoyup mundaq dégen: "chong quruqluqta démokratiyini, erkinlikni telep qiliwatqan kishiler, az sanliq milletlerning öz teqdirini özi belgilesh mesilisige kelgende jimip kétidu yaki ikkilinidu we yaki xitay milletchilik meydanigha ötüp kétidu."

Eger bu waqitliq yeni tedbirchilik nuqtisidin déyiliwatqan bolsa, toghra chüshinishke bolidu, eger, kéngeymichilik yeni döletning chong pütünlüki nuqtisidin déyiliwatqan bolsa, u chaghda, bu yerde ang jehette bir ajizliq, exlaq jehette bir yétersizlik mewjut démektur. Lyu shawbo bu heqtiki qarashlirini yene mundaq dawam qilidu: "libiralizm yeni erkinlik we démokratiye prinsipi boyiche, bir insan qolidiki mal - mölkining kimge tewe ikenlikini belgilesh hoquqigha ige, undaqta, bir az sanliq millet ezasi özining tughulushigha, ösüp yétilishige, yashishigha we ölümige tesirkörsitiwatqan milliy tewelikini özliri belgilesh hoquqigha néme üchün ige bolmisun?"

Lyu shawbo bu sözliridin kéyin, dalay lamaning öz teqdirini özi belgilesh telipining heqqaniy ikenlikini, uning tinchliq yoli bilen söhbet ötküzüsh niyitidimu semimiy ikenlikini bildürgen. U bu nuqtida yene, teywen hökümitining musteqilliq mesiliside référandum ötküzüshtin waz kechkenliki hergiz teywen xelqining öz teqdirini özi belgilesh hoquqini omumi saylam arqiliq belgilesh hoquqi yoqluqini ispatlimaydu dégen.

Hökümet az sanliq milletler bilen tinchliq söhbiti ötküzüshi kérek

Lyu shawbo maqaliside, omumiy saylamning bir dölettiki köp sanliq kishilerning hoquqini qoghdayghanliqini, térritoriyilik aptonomiye bolsa, az sanliqlarning hoquqigha kapaletlik qilidighanliqini, shunga, xitayda milletler mesilisini hel qilishta, hökümetning, az sanliq milletler bilen öz teqdirini özi belgileshni asasi ölchem qilip turup, tinchliq söhbiti ötküzüshi kéreklikini otturigha qoyghan.

Emma u, eger omumiy saylam - xitay xelqining awazi, az sanliq milletlerning aptonomiye hoquqini ret qilsa, mesilining qandaq hel qilinishi kérekliki heqqide pikir bayan qilmighan.

Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.