Xelq razi bolghidek qosh til ma'aripi qandaq bolushi kérek?

Tibetlerning qosh tilliq ma'arip siyasitige qarshi naraziliq namayishi bolup, naraziliqi téxi bésiqmighan bir weziyette, xitay da'irilirining Uyghurlargha qarita qosh tilliq ma'arip siyasitini yürgüzüshte xelqning rayighimu étibar bilen qarighandek söz ‏- ibarilerni qollinishi, Uyghur ma'aripida yüz bériwatqan özgirishlerni yéqindin közitiwatqan chet'ellerdiki bezi Uyghur ziyaliylirida guman we mulahizilerni meydan'gha keltürdi.

Bu heqte Uyghur alimi erkin sidiq ependi we dunya Uyghur qurultiyi tetqiqat merkizining mu'awin re'isi perhat muhemmidi ependilerning yürgüzgen mulahizilirini silerge sunduq.

"Xelq razi bolghan qosh til ma'aripini yaxshi élip bérish kérek" dégen sözlerni qeshqer waliysi we partkom mu'awin sékrétari ekber ghopur wilayetlik ma'arip xizmet yighinida otturigha qoyghan. Qeshqer waliy mehkimisining tor bétide 3 - noyabir bu heqte bergen xewirige qarighanda, qeshqer waliysining bu sözni qandaqtur hazir Uyghur élide mejburiy yürgüzüwatqan qosh tilliq ma'arip siyasitini xelqning rayigha béqip élip bérishni teshebbus qilish nuqtisidin emes, belki xelq ichide qosh tilliq ma'arip siyasitige qarshi idiyilerning peyda bolushining aldini élish meqsitide éytilghanliqi ashkarilinidu.

Xewerdin ashkarilinishiche, 1 - noyabir küni qeshqer partkom we waliy mehkimisi, qeshqer wilayitidiki her derijilik ma'arip tarmaqlirining mes'ullirigha yighin chaqirip qosh tilliq ma'arip siyasitini turaqliq we izchil emeliyleshtürüshning muhimliqini qayta tekitligen. Xitay hökümitining qeshqerge qoyghan waliysi ekber ghopur,ma'arip xizmetchilirige qilghan sözide yene, "qosh tilliq ma'arip siyasiti kommunistik partiye merkizi komitétining shinjanggha qaratqan muhim siyasiy isitratégiyisi, muqimliqning asasi, her derijilik ma'arip orunliri idiyini birlikke keltürüp, qosh tilliq ma'arip xizmitining muhimliqini tonup yétip, qosh tilliq ma'arip siyasitining saghlam yürgüzülüshige kapaletlik qilip, qarshi ixtilap we idiyilerni yuyup tazilap, bir tereptin memliket boyiche ortaq ishlitilidighan til we yéziq (xitay tili we yéziq)ni omumlashturush we yene bir tereptin her qaysi milletlerning öz tili we medeniyini qoghdash we tereqqiy qildurushtek prinsipta turup, xelq razi bolghan, oqutquchi ‏- ma'aripchilar endishidin xali qosh til ma'aripini yaxshi élip bérish kérek," dégen.

U yene yighinda ma'aripchilargha, "qosh tilliq ma'arip terbiyisi arqiliq, shinjangning we döletning kelgüsi ewlatlirini hemme milletni oxshash söyidighan, angliq halda milletler ittipaqliqini qoghdaydighan, milliy bölgünchilikke qarshi turidighan, chin qelbidin xelqning ortaq menpe'etini qoghdaydighan yéngi ewlat qilip yétishtürüp chiqish silerning bash tartip bolmaydighan burchunglar," dep tekitligen.
 
Xitay da'iriliri Uyghur élide qosh tilliq ma'arip siyasitini resmiy yürgüzgen bu on yildin buyan xelq razi bolghan qosh til ma'aripini yaxshi élip bérish dégen söz ni tunji qétim ishlitishi bolup, bu sözning meydan'gha chiqishi chet'ellerdiki Uyghur ziyaliylirida qiziqish hem gumanlar qozghidi. Amérikidiki alem téxnikisi tetqiqati bilen shughulliniwatqan bolsimu, Uyghur ma'aripining yüksilishi üchünmu öz aldigha izdinip kéliwatqan alim erkin sidiq ependi bilen bu heqte söhbetleshtuq. Erkin sidiq ependi xitayning Uyghurlargha yüzgüzüwatqan ma'arip siyasitide özgirish bolmighiche xelqning razi bolmaydighanliqini otturigha qoydi.

Dunya Uyghur qurultiyi tetqiqat merkizining mu'awin re'isi perhat muhemmidi ependi bolsa, qosh tilliq ma'arip siyasitining özila xelqning rayi - arzusi bilen qarshi ikenlikini otturigha qoyup, "Uyghur xelqi razi bolghidek ma'arip siyasiti peqet milliy ma'aripni eslige keltürüsh," dédi.

Radi'omizgha yéqindin buyan Uyghurlardin kéliwatqan inkas hem uchurlargha qarighanda, tibet xelqining xitay hökümitining tibet ma'aripini qosh tillashturushigha qarshi élip barghan naraziliq namayish heriketliridin kéyin, xitay da'iriliri tibet we Uyghur éli weziyitidin, bolupmu ma'arip sahesining muqimliqidin endishe qiliwatqan bolup, jaylardiki ma'arip we mektep orunlirida bashqurushni kücheytkenliki melum.

Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.