Chet'eldiki Uyghurlar ürümchi yermenkisining netijisige qandaq baha béridu ?

Xitay axbarat wastilirida, 19 ‏- nöwetlik ürümchi yermenkisining ilgirikidin özgiche alahidiliklerge ige bolidighanliqi, bolupmu yermenkige qatnishidighan chet'ellik sodiger we méhmanlar sanining köplüki, hetta yermenkide shangxey hemkarliq teshkilatining tunji qétim mexsus pa'aliyet élip baridighanliqi tilgha élin'ghandin sirt, ürümchi yermenkisining yildin - yilgha kéngiyip, xelq'ara sewiyisining ashqanliqi, buningdin qolgha keltüridighan iqtisadiy netijisining choqum yüksek bolidighanliqi qeyt qilin'ghan.
Muxbirimiz eqide
2010.09.02

Emma ürümchi yermenkisi toghrisida tilgha élin'ghan bu qétimqi alahidilikler we érishidighan iqtisadiy tereqqiyatlargha chet'ellerdiki siyasiy mulahizichi we iqtisadshunaslar qandaq baha béridu ?

Ürümchi shehiride, her yili bir qétim élip bérilidighan "Ürümchi yermenkisi" ning 19 ‏- qétimliqi Ötküzülmekte. Mezkür yermenke heqqide xitay metbu'atlirida 4 xil alahidilik teriplen'gen bolup, birinchi, yermenkide chet'ellikler alghan yayma orni tunji qétim 100 din, chet'ellik méhman, sodigerler sanining 100 din ashqanliqi, hazirgha qeder 22 dölet hemde xitayning xongkong we teywendiki teshkilat, karxanilar alghan yayma orni 117 ke yetkenliki, wéytnam, sirilanka, grétsiye karxanilirining tunji bolup yermenkige qatnashqanliqi otturigha qoyulghan.

Ikkinchi, yermenkide xitayning herqaysi ölke, aptonom rayon, sheherliri alghan yayma orni burunqidin köp bolghan, shinjanggha yardem béridighan ölke dégen namda 19 ölke, ölke aptonom rayon we karxanilar alghan yayma sani 712 ge, aptonom rayondiki 14 wilayet, oblast, bingtu'en, karxanilar igiligen yayma orni 471 ge yetken.

Üchinchi, yermenke mezgilide xitay soda ministirliqi, aptonom rayonluq xelq hökümiti, shangxey hemkarliq teshkilati bilen birliship, tunji qétim yermenkide " shangxey hemkarliq teshkilati soda küni" pa'aliyiti élip baridiken.

Tötinchi, yermenkining mulazimitide özgirish élip bérilghan bolup, chet'el körgezme buyumlirini chégridin ötküzidighan mexsus guruppa tesis qilin'ghan. Chet'el sodigerlirini kütiwélish orunliri köpeytilgen. Hetta ayrodromda chet'el sodigerlirini kütiwélish nuqtisi tesis qilin'ghan. 15 Méhmanxanini chet'el sodigerlirige kinishka béjirish orni qilip békitken.

19 Yildin buyan dawamlishiwatqan ürümchi yermenkisining yildin ‏- yilgha tereqqi qélip, yalghuz xitay ichidila emes, belki chet'el bilen bolghan soda alaqisini kücheytishte köwrüklük rol oynawatqanliqi, bolupmu yermenkidin qolgha keltürgen iqtisadi paydining intayin yuqiri ikenliki, xitay teshwiqat wastiliri teripidin élan qilinip kelmekte. Teshwiqat wastiliri yuqirida tilgha élin'ghan nuqtilar boyiche bu qétimqi yermenkining alahidiliki burunqi ürümchi yermenkisidin perqliq ikenlikini, chet'el méhman we sodigerlirining sanining köpeygenlikini, yermenke meydanining kéngeytilgenlikini omumen yermenke arqiliq xitay ichi sirtidiki soda hemkarliqining kücheytilidighanliqini bildürgen.

Emma, ürümchi yermenkisining bu xil ijabiy netijiliri chet'ellerdiki Uyghur siyasiy pa'aliyetchiler hemde iqtisadshunaslarning qandaq qarashlirini meydan'gha keltürdi ?

Washin'gton uniwérsitétining iqtisad bilimliri boyiche doktor aspiranti perhad bilgin ependi, xitay hökümitining éghir siyasiy we iqtisadiy kemsitishi astida yashawatqan Uyghurlarning wetinide ötküzülüwatqan soda yermenkilirining yerlik Uyghur xelqige héchqandaq menpe'et élip kelmeydighanliqini bildürdi.

Dunya Uyghur qurultiyining sabiq mu'awin re'isi memet toxti ependi, 19 ‏- nöwetlik "ürümchi yermenkisi"de, tunji qétim shangxey hemkarliq teshkilatining pa'aliyitini orunlashturushning sewebliri shuningdek chet'ellik méhman we sodigerlerni kütüwélishqa mexsus mulazimet nuqtisi tesis qilishtiki meqsetler heqqide toxtaldi.

Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.