'Дуняниң иккинчи чоң иқтисадий күчи болған хитай немишқа хуш болмиди'

Сүрәттә доктур әркин әкрәм нутуқ бәрмәктә

Көзәткүчиләр бу һәқтә түрлүк баһаларни оттуриға қоюватқан болуп, көпинчиси хитайниң бу нәтиҗисиниң хитай үчүн анчә пайдилиқ болмайдиғанлиқи һәққидә ортақлашмақта. Бу көз қарашни оттуриға қойғучилардин бири истратегийә мутәхәссиси әркин әкрәм әпәнди болуп, у бу һәқтә "истратегийилик чүшәнчә институти"ниң тор бетидә елан қилған "дуняниң иккинчи чоң иқтисадий күчи болған хитай немишқа хуш болмиди" мавзулуқ мулаһизисидә бу нуқтини оттуриға қойған.

Мәлум болушичә, хитайниң киши бешиға тоғра келидиған йиллиқ ишләпчиқириш қиммити 3800 америка доллири болуп, бу дуня бойичә 105 - орунда туридикән. Америкида болса бу рәқәм 46 миң доллар, японийидә 39 миң доллар икән. Әркин әкрәм әпәндиниң билдүрүшичә, хитай гәрчә аңлимаққа дуняниң иккинчи чоң күчи болсиму, әмма униң киши бешиға тоғра келидиған йиллиқ ишләпчиқириш миқдари йәнила интайин төвән сәвийидә. Униң үстигә ялғуз иқтисадий күч биләнла чоң дөләт болғили болмайду.

Хитай һазир гәрчә ички җәһәттә тәшвиқатта хитайниң чоң дөләт болғанлиқини тәшвиқ қилсиму, әмма сиртқа қарита өзиниң киши бешиға тоғра келидиған кириминиң йәнила интайин төвәнликини, өзиниң башқа дөләтләрдәк күчлүк әмәсликини тәкитләватқан болуп, әркин әкрәм әпәнди хитайниң бундақ қилишидики сәвәбләр үстидә тохталди.

Әркин әкрәм әпәндиниң баян қилишичә, хитай гәрчә йүксилишини "тинчлиқпәрвәр йүксилиш" дәп тәшвиқ қиливатқан болсиму, әмма әмәлийәттә дуня буниңға гуман билән қаримақта. Болупму, хитайниң йеқинда шималий корийә билән җәнубий корийә оттурисидики партлитиветилгән парахот мәсилисигә тутқан позитсийиси, җәнубий корийиниң америка билән бирлишип елип барған һәрбий маневирини тәнқид қилиши хитайниң образиға сәлбий тәсир көрсәткән. Буниң билән бирликтә хитайниң қошниси болған шәрқий җәнубий асия дөләтлириму хитайниң зорийишидин әндишә һис қиливатқан болуп, бу дөләтләрниң һәммиси өзиниң һәрбий күчини күчәйтишкә башлиған.

Русийә, японийә, җәнубий корийә вә шәрқий җәнубий асия дөләтлири һазир арқа - арқилап һәрбий маневир елип бериватқан болуп, бу һәрбий маневирларниң көпинчиси һәм америка билән бирлишип елип берилған. Йәни мундақчә ейтқанда, хитайниң зорийиши районда америка билән японийиниң һәмкарлиқиниң вә шундақла америкиниң райондики тәсириниң артишиға сәвәб болуватқан болуп, мана буларниң һәммиси хитай үчүн бесим болмақта икән. Бу һәм хитайниң қошнилири билән 20 йилдин бери елип бериватқан "яхши қошнидарчилиқ" сияситиниңму анчә үнүм бәрмигәнликиниң ипадиси икән.

Әркин әкрәм әпәнди хитай әгәр бу хил шараит астида буниңға қарита өз сияситидә бир өзгириш елип бармиса, хитайниң келәчикиниң унчә парлақ болмайдиғанлиқини билдүрди.

Юқиридики аваз улинишидин, бу һәқтики мәлуматимизниң тәпсилатини аңлайсиләр.