Uyghur mutexessis türkiye “Kanal-a” téléwiziyiside amérika-xitay riqabiti mesililirini muhakime qildi

Türkiye metbu'atliri yéqindin buyan amérika-xitay munasiwetliri, bolupmu amérikining afghanistandin qoshun chékindürgendin kéyin yüzbérishi mumkin bolghan rayon weziyiti hemde xitayning kelgüside rayonda körsitish mumkinchiliki bolghan tesirliri mesililirige orun bermekte.
Ixtiyari muxbirimiz arslan
2012.05.30
erkin-ekrem-kanal-a-305.jpg Uyghur mutexessis doktor erkin ekrem türkiye “Kanal-a” téléwiziyiside amérika-xitay riqabiti mesililirini muhakime qildi. 2012-Yili may, türkiye.
RFA/Arslan

Türkiye mutexessisliri bu heqte özige xas köz qarashlarni otturigha qoymaqta. Yéqinda türkiyining “Kanal-a”  mana mushu mesile heqqide muhakime uyushturghan.

Türkiye “Kanal-a” téléwiziyiside amérika qatarliq döletlerning afghanistandin esker chékindürüshi we türkiyining afghanistan siyasiti toghrisida mexsus bir programma tarqitilghan bolup, bu programmida, shimali atlantik okyan ehdi teshkilati, yeni nato we amérika eskerliri afghanistandin chékin'gendin kéyin otturigha chiqish éhtimali bolghan bir qisim mesililer toghrisida pikirler otturigha qoyuldi. Bu programmigha istratégiye mutexessisi doktor erkin ekrem qatniship bu heqte pikir bayan qildi we riyasetchining sorighan so'allirigha jawab berdi.Uyghur mutexessis doktor erkin ekrem türkiye “Kanal-a” téléwiziyiside amérika-xitay riqabiti mesililirini muhakime qildi. 2012-Yili may, türkiye.

Doktor erkin ekrem sözide, kelgüside türkiye afghanistandiki oxshimighan küchler otturisidiki mesililerni hel qilishta muhim rol oynash éhtimali barliqini we türkiyining shimali atlantik okyan teshkilatining ezasi bolush süpiti bilen ottura asiyada shundaqla xitaydiki sherqiy türkistan mesiliside tesir küchi barliqini, shuning üchün xitay, türkiyining ottura asiyadiki tesir küchini qollinishtin endishe qilidighanliqini, eger türkiye ottura asiyadiki tesir küchini qollan'ghan teqdirde, xitay ottura asiyada bashqa bir weziyetning otturigha chiqishidin endishe qilidighanliqini, xitay buningdin kéyinmu bu endishilerdin qutulalmay ötidighanliqi bayan qildi.

U, yene xitayning, türkiye bash ministiri erdoghanning ottura asiyadiki ziyaretlirini yéqindin közitip kéliwatqanliqini bildürdi.

Doktor erkin ekrem sözide yene xitayning afghanistan'gha ehmiyet bériwatqanliqini bildürüp, afghanistan xitayning bixeterlikige munasiwetlik bir dölet ikenlikini we xitayning afghanistanda mis maddisi hem shuninggha oxshash yer asti bayliqlirini échishqa bashlighanliqini otturigha qoydi.

Doktor erkin ekrem riyasetchining, amérika-xitay munasiwetliri we ikki dölet otturisidiki mesililer, payda-menpe'etler toghrisida sorighan so'aligha jawab bérip mundaq dédi:
“Bir xelqte ottura sewiyidiki bir jem'iyet peyda bolghan haman, u jem'iyet tebi'iy halda merkizi küchke qarshi chiqidu yaki pikir-teleplirini otturigha qoyidu, dölet démokratiyige yüzlinidu. Bu, gherb ellirining tarixi qarashliri. Heqiqeten xitayda 30 yildin buyan ottura sewiyidiki jem'iyet berpa boldi, emma bu jem'iyet xitayning hazirqi qanun-tüzümliridin paydilinip bay boldi. Shuning bilen bu jem'iyet xitayning qanun tüzümliri peyda qilghan insanlar dep qarilidu, shuning üchün bu jem'iyet merkizi hökümetke qarshi chiqmaydu, shu sewebtin amérikining kütüwatqini emelge ashmidi. Dunya iqtisadi asiyagha yötkiliwatidu, amérikining ittipaqdashliri xitaygha yüzliniwatidu, bundaq bir weziyette amérika özining ornini saqlap qélish üchün yéngidin yüksiliwatqan küchke qarshi bir tedbir élishi kéreklikini ipadilidi.”

Doktor erkin ekrem sözide yene mundaq dédi:
“Amérika 2009 ‏-yildin buyan xitaygha qarita oxshimaydighan bir siyaset yürgüzüp keldi we xitaygha istratégiyilik bésim qilish üchün tiriship kelmekte. Istratégiyilik bésim siyasiti dégen xitay bilen urush qilish dégenlik emes, bésim qilish arqiliq közligen menpe'etke érishish. Amérikining xitaygha qarita yürgüzüwatqan istratégiyilik bésim siyasitining aqiwiti qandaq bolidu? bu zamanning ötüshi bilen aydinglishidu.”

Yéqindin buyan, xitayning aldimizdiki 10 yil ichide küchlük bir dölet bolidighanliqi, yeni dunyaning birinchi nomurluq küchige aylinidighanliqi toghrisida pikirler meydan'gha chiqmaqta. Bu heqte biz doktor erkin ekremning pikir-qarashlirini élish üchün söhbet élip barduq.

Bu heqtiki söhbitimizning tepsilatini yuqiridiki awaz ulinishtin anglighaysiler.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.