Xitay heqqidiki teqriz: xitay öz ichidiki köp qatlamliq mesililer tüpeyli dunyagha xoja bolalmaydu

Bu xildiki kitablarning beziliride “Xitay kelgüside dunyani soraydu” dégen pikir ilgiri sürülse, beziliride “Xitay kommunist hakimiyiti uzun'gha qalmay gumran bolidu” dégen qarash otturigha qoyuldi.

Halbuki, yéqinda en'gliyide neshr qilin'ghan “Béshi bar, axiri yoq” namliq xitay heqqidiki kitabta, xitayning kelgüside muhim döletler qataridin orun élishqa muweppeq bolalisimu, emma dunyani sorash derijisige bérip yételmeydighanliqi misallar bilen körsitilgen. Kitabta yene xitayning islahat we ishikni échiwétish siyasiti keltürüp chiqarghan ejellik mesililer tehlil qilin'ghan.

Mezkur kitabining toluq nami “Béshi bar, axiri yoq: xitay bu sewiyige qandaq yetti, u nege baridu” bolup, kitabni en'gliyige jaylashqan xitay bazar uchurlirini tetqiq qilidighan pul-mu'amile uchur shirkiti ‏-“Ishenchlik menbeler” shirkitining diréktori jonasan fenby yazghan.

Kitab heqqide söz échishtin burun kitabning ismi heqqide azraq toxtilishqa toghra kélidu.

Aptor kitabigha xitayche “虎头蛇尾” dégen turaqliq ibarini in'glizche sözmu-söz terjime qilip, yeni “Yolwas béshi, yilan quyruqi” dep isim qoyghan. Bu “Yaxshi bashlinip, nachar axirlishish”, “Qisir-boghaz”, “Béshi heywet, quyruqi pes” yaki “Béshi bar, axiri yoq” dégen menilerge ige.

Kitabta xitayning siyasiy-iqtisadiy kélechiki nöwettiki, ejellik ijtima'iy mesililer üstide tehliller élip bérilghan. En'gliyidin chiqidighan “Hamiy” zhurnilida bu heqte yézilghan bir teqrizde mezkur kitabning “Nöwettiki murekkep we köp qatlamliq xitay jem'iyitini chüshinishtiki eng yaxshi oqushluq” ikenlikini körsitilgen.

Mezkur teqrizde otturigha qoyulghan munu jümliler alahide közge chéliqidu: xitay dunyadiki eng chong tashqi péréwot zapisigha ige. U dunyadiki sémontning yérimi we muhim métal xam eshyasining 3 ten bir qismini istémal qilidu. “Yéshil tinchliq” teshkilatining perez qilishiche, u her 2.5 Minutta olimpik musabiqisi ötküzidighan su üzüsh kölchiki chongluqidiki bir kölchek tolghudek zeherlik exlet chiqiridu.

Teqrizde xitaydiki iqtisadiy islahat keltürüp chiqarghan ijtima'iy mesiler heqqide toxtilip mundaq yézilghan: xitayda belkim 600 milyardér bolushimu mumkin, emma uningda yene pakiz su ichelmeydighan 300 milyon adem bar.

Kitabta otturigha qoyulushiche, hökümetning da'im diqqetni “Yolwas béshi” gha yeni birdeklikke merkezleshtürüshige qarimay, hökümet tekitligenséri bu “Birdeklik” ning öz nöwitide yene nahayiti zor “Yilan quyruqi” yene barawersizlikning neq özi ikenliki körsitilgen.

Kitab heqqidiki teqrizige qarighanda kitabta nöwettiki xitay weziyitige munasiwetlik iqtisadiy, siyasiy, ijtima'iy we tarixiy mesililerge her tereplime baha bérilgen. Uningdin bashqa kitabta yene, xitay xelqi, tibet we Uyghurlar arisidiki öz-ara sürkilish qatarliq milliy mesililergimu orun bérilgen.

Kitab heqqidiki bir bahada mundaq déyilgen: xitayda barghanche kéngiyiwatqan iqtisadiy pursetlerge sélishturghanda siyasiy erkinlik bek arqida qaldi. Xitay kommunist partiyisi hoquqtiki monopoliyisini hergizmu boshashturmidi. Xitayda “Öktichilik” xuddi “Satqunluq” jinayiti dep qaraldi.

Kitabta xitaydiki, hoquq tori we uning astigha yoshurunup barghanche yashnawatqan parixorluq, yémek-ichmek bixeterlikidiki éghir mesililer, medeniy yadikarliqlar oghriliqi, bu arqiliq xelq arisida hökümetke we öz-ara ishenmeslik xahishi ewj alghanliqi körsitilgen.

Kitabta yene xitaydiki chiriklikining bir yuqumluq késelge aylan'ghanliqi, hetta doxturlarningmu késel dawalashtin ilgiri para alidighanliqidin ibaret ré'alliqlarmu sözlen'gen.

Kitab birinchi shexs tilida yézilghan bolup, kitab heqqide bérilgen bahalargha qarighanda aptor bu kitabni xitayda körgen-anglighanliri we béshidin ötküzgen weqeler asasida nechche yillap tetqiq qilish, közitishi, munasiwetlik kishilerni ziyaret qilish, analiz we köz qarashlarni teqqaslash arqiliq yézip chiqqan.

En'gliyidin chiqidighan “Hamiy” zhurnilidiki teqrizde xitayning kélechiki heqqide mundaq yézilghan: xitayning kelgüsi heqqide mewjut so'allarning biri bolsa uning siyasiy sistémisidiki muqimliq mesilisidin ibaret.

Mezkur kitab heqqide en'gliyidiki “Kitablar” torida yézilghan bir chüshendürüshte“Lékin, xitay öz ichidiki murekkeplik we köp qatlamliq mesililer tüpeyli dunyani menggü soriyalmaydu”, dep yézilip, buni yuqiriqi kitabta otturigha qoyulghan tepsilatlardin biliwélishqa bolidighanliqi otturigha qoyulghan.