Uyghur élidiki aliy mekteplerning sirtqa bilinmigen yene bir yüzi (1)

1980 - Yillarda aliy mektepler Uyghur aptonom rayonining siyasiy atmosférasini ölcheydighan “Térmométir” dep qaralghan idi.

Bügün aliy mekteplerning Uyghur élidiki eng sezgür siyasiy munberge aylan'ghanliqi, mektep memuriyitidin tartip taki herqaysi fakultét we dersxanilargha qeder siyasiy “Sénzor” larning qattiq kontrolliqida ikenliki melum bolmaqta.

Yéqinda muhajiret hayatini bashlighan bir neper Uyghur aliy mektep oqutquchisi öz bayanliri arqiliq Uyghur élidiki aliy mekteplerning sirtqa bilinmigen yene bir yüzidiki yopuqni qayridi.

U ziyaritimiz jeryanida özining mektep memuriyitide bir yildin artuq xizmet qilish jeryanida körgen - bilgenliri shundaqla sahit bolghan bir qatar weqeler heqqide melumat berdi.

Uning bildürishiche, “Uniwérsitét” dégen yoghan wiwiskining astida bashqilar hés qilalmaydighan yaki ich yüzidin xewerdar bolalmaydighan siyasiy we idé'ologiyelik sénzor yaki “Tor” mewjutken.

Bu “Tor” mektep partkomigha biwasite qarashliq partkom ishxanisidin taki herqaysi fakultét partiye guruppiliri, ittipaq shöbe komitétliri, siyasiy yétekchiler shundaqla oqughuchilar birleshmisidiki siyasiy aktiplarghiche qeder yéyilghan iken.

Mezkur kishining bildürishiche, adette herqaysi fakultéttiki oqughuchilar arisida uzun mezgil küzitish we terbiyelesh arqiliq yétishtürülgen “Köz - qulaq” lar bolidiken. Bundaq wezipidiki oqughuchilar adette mektep partkomi qarimiqidiki mexsus kishilerge yaki oqughuchilarning siyasiyi - idiyewiy xizmitige mes'ul xadimlargha tinimsiz uchur yetküzidiken.

Ularning yetküzidighan uchurliri adette Uyghur oqughuchilarning milliy we diniy héssiyati, köngül bölidighan yaki köprek munazire qilidighan söhbet témiliri, hökümetke bolghan közqarishi, siyasiy meydani hemde mayilliqi qatarliqlar bolidiken. Undin bashqa, ular yene qaysi oqughuchining namaz oquwatqanliqi, roza tutuwatqanliqi yaki bashqa diniy pa'aliyetlerge qatnishiwatqanliqi؛ qaysi oqughuchining siyasiy jehette qandaq meydanda ikenlikidek melumatlarnimu yollap turidiken.

Uning bildürishiche, oqughuchilar arisida yene Uyghur oqutquchilarning ders sözligende némilerni deydighanliqi, dersni Uyghurche yaki xitayche sözlewatqanliqi we yaki oqughuchilarning milliy hem diniy héssiyatini qozghaydighan söz - ibarilerni ishletken - ishletmigenliki heqqidimu uchur yetküzidighan “Köz - qulaq” lar bar iken.

U ziyaritimiz jeryanida bu xil wezipe alghan oqughuchilarning mektep püttürgendin kéyin yaxshi ish orunlirigha teqsim qilinidighanliqi, ularning arxipigha “Siyasiy jehettiki töhpiliri” yézilip, kéyinche östürüsh obéykti qilinidighanliqini ilgiri sürdi.

Tepsilatini awaz ulinishtin anglighaysiz.