Xitay oqughuchilarning ressam ba diyusawning “Irqiy qirghinchiliq olimpiki” resim élanigha qarshi naraziliqida xitay hökümitining qoli barmu?

Muxbirimiz méhriban
2022.02.08
Xitay oqughuchilarning ressam ba diyusawning “Irqiy qirghinchiliq olimpiki” resim élanigha qarshi naraziliqida xitay hökümitining qoli barmu? Awstraliyelik ressam we kishilik hoquq pa'aliyetchisi ba diyusawning “Irqiy qirghinchiliq olimpiki” témisidiki hejwi resimi. 2022-Yili 7-féwral.
Social Media

Yéqinda amérika paytexti washin'gtondiki jorji washin'gton uniwérsitétidiki xitay oqughuchilar uyushmisi mektep rehberlikige erz yollap, mektepte élan qilin'ghan xitay hökümitining kishilik hoquq xatirisi tenqidlen'gen resim élanida “Xitaylargha qarita irqiy kemsitish xahishi bar” dep naraziliq bildürgen.

Jorji washin'gton uniwérsitétidiki xitay oqughuchilar uyushmisining naraziliqigha uchrighan bu resim élani awstraliyelik ressam we kishilik hoquq pa'aliyetchisi ba diyusawning “Irqiy qirghinchiliq olimpiki” témisidiki hejwi resimliri heqqidiki élan iken. Bu resimlerning biride “Qizil renglik xitay bayriqidin kiyim kiygen qarigha étish mahirining béshigha Uyghur doppisi we sherqiy türkistanning ay-yultuzluq kök bayriqidin kiyim kiygen, qoli arqidin baghlan'ghan mehbusni nishan'gha éliwatqan körünüshi sizilghan. Hejwi resimlerning yene biride, oxshash renglik xitay bayriqidin kiyim kiygen qar téyilish mahirining xongkongning sösün renglik bayriqi üstidin téyilip ötkini we muz téyilish mahirining lamalarning kiyimini kiygen bir tibet rahibini üssüp yiqitiwetken haliti teswirlen'gen.

Mektep mudiri mark rayton (Mark Wrighton) deslep xitay oqughuchilar uyushmisining naraziliq erzige jawab qayturup, bu ishni tekshüridighanliqini bildürgen. Emma u kéyin bayanat bérip, weqening esli mahiyitini éniqlighanliqini we özining xata halda inkas qayturghanliqini étirap qilghan.

Mektep mudiri mark rayton bayanatida: “Deslep mektep terepning ehwalning inchike tepsilatini uqmighan shara'itta, bu resim élanini élip tashlashni qarar qilghan bolsimu, emma hazir bu resim élanlirida “Irqiy kemsitish xahishi bar” dep qarimaydighanliqini, özining uniwérsitétlardiki oxshimighan qarashlar we pikir erkinlikini qollaydighanliqini, mektep terepning bu resim élanini chaplighan oqughuchilarghimu héchqandaq chare-tedbiri qollanmaydighanliqi” ni bildürgen.

Mezkur weqe heqqide jorji washin'gton uniwérsitétining qanun proféssori donald klark radiyomiz xitay bölümige élxet arqiliq jawab qayturghan. U xétide ressam we kishilik hoquq pa'aliyetchisi ba diyusawning hejwi resimi seweblik yüz bergen xitay oqughuchilar uyushmisining naraziliqigha nisbeten, mektep mudiri mark raytonning tutqan pozitsiyesini qollaydighanliqini bildürgen.

U mundaq dégen: “Méningche bu ba diyusawning resim élanida irqchiliq xahishining yoqlighini hemde bular uniwérsitétlarda da'im uchrap turidighan dölet ichi we sirtidiki hökümetler toghrisidiki tenqidiy obzorlardin bashqa nerse emeslikini étirap qilghan yaxshi bir bayanat. Elwette uniwérsitét bundaq élanlarni öchürmeydu yaki tekshürmeydu, yaki ularni qoyushqa mes'ul bolghanlarni jazalimaydu. Men prézidént raytonning ilgiriki xataliqni ochuq-ashkara étirap qilishtiki bu jasariti we biwasitiliqini tebrikleymen”.

Qanun proféssori donald klark xétining dawamida yene, uniwérsitéttiki xitay oqughuchilar uyushmisining naraziliqigha süküt qilghan xitay oqughuchilarning emeliyette xitay hökümitining nazariti we öch élishidin qorqqanliqi üchün inkas qayturmighanliqini bildürgen.

U mundaq dégen: “Shunimu tonup yétish kérekki, xitay oqughuchilar uyushmisi özini xitay oqughuchilirigha wakaliten sözleymen dep dewa qilsimu, emma ularning bundaq oylishining asasiy yoq. Ularning meydanini qollimaydighan xitay oqughuchilar buning aqiwitini yaxshi bilidu. Biz süküt qilghanlarni, yaki ularni qollaydighanliqini bildürgenlerni, emeliyette qoshuldi dep qarimasliqimiz kérek. Chünki xitay hökümitining qattiq nazaret we tekshürüsh tüzümige bolghan qorqush hazir chet'el tupraqlirighiche kéngiyiwatqanliqini biz dawamliq közitishimiz kérek”.

Donald klark yene, xitay hökümitige qaritilghan tenqidlerge naraziliq qilghuchilarning heriketliri heqqide toxtilip: “Kinayilik ehmiyiti shu yerdiki, ular xitay hökümitige bolghan tenqidlerge qarshi turushning aqiwitining eksiche ünüm bériwatqanliqini oylap yételmidi” dégen.

Jorji washin'gton uniwérsitétidin radiyomiz ziyaritini qobul qilghan oqutquchi we oqughuchilarmu mekteptiki xitay oqughuchilar uyushmisining kishilik hoquq pa'aliyetchisi we ressam ba diyusawning “Xitayning irqiy qirghinchiliq olimpiki” heqqidiki resim élanigha qarshi naraziliq herikitige inkas qayturdi.

Jorji washin'gton uniwérsitétidiki Uyghur kishilik hoquq pa'aliyitini qollighuchilardin, pelsepe fakultétining 3-yilliq oqughuchisi ju'an karlos moraning qarishiche, “Xitay hökümitining kishilik hoquq depsendichiliki tenqid qilin'ghan bu hejwi resimning namelum shexsler teripidin yirtiwétilishi we xitay oqughuchilar uyushmisining resim élanigha naraziliq herikiti mekteplerdiki pikir erkinlikige qilin'ghan buzghunchiliq herikiti” iken.

Uning qarishiche, xitay hökümitining kishilik hoquq depsendichiliki tenqid qilin'ghan resimge qarita naraziliqini bildürgen “Xitay oqughuchilar uyushmisi” ning arqisida xitay kompartiye hökümiti bar iken. Ular amérikadimu irqiy mesililerning barliqini kötürüp chiqip, nishanni burashqa urun'ghan. Ularning heqiqiy meqsiti, amérika jem'iyitide xitay hökümitining kishilik hoquq depsendichiliki mesilisining munazire témisi bolushining aldini élish” iken.

Jorji washin'gton uniwérsitétida yüz bergen mezkur weqe heqqidiki inkas we analizlarda bildürülüshiche, amérika uniwérsitétlirida, xitay hökümitining kishilik hoquq depsendichiliki téma qilin'ghan pa'aliyetlerning mekteplerdiki atalmish “Xitay oqughuchilar uyushmisi” namidiki teshkilatlar teripidin naraziliq, hetta buzghunchiliqqa uchrash ehwalliri ilgirimu yüz bergen. Inkaslarda yene “Bu xil buzghunchiliq heriketliri xitay hökümitining amérikadiki uniwérsitétlargha öz tesirini singdürüshi” ning bir ipadisi iken.

Jorji washin'gton uniwérsitétida yüz bergen bu weqe, amérikadiki marko robiyogha oxshash siyasiyonlarningmu tenqid qilishigha uchrighan. Amérika kéngesh palata ezasi marko robiyo 7-féwral twittérda yollighan inkasida jorji washin'gton uniwérsitétining namini tilgha almay turup, amérika uniwérsitétlirida yüz bériwatqan xitay hökümitining tesirini singdürüsh urunushigha yol qoyush ehwalliri tenqidligen.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.