Amérika prézidénti jow baydénning ramizanliq tilekliri xitayning din düshmenlikige qarshi bérilgen signalmu?

Ramizan kirish harpisida amérika prézidénti jow baydén hökümet tor bétide ramizanliq tebrikname élan qilip, pütün dunya musulmanliri, jümlidin amérika musulmanlirining ramizan ayini mubareklidi. Prézidént bu bayanatida bügünki künde zulumgha uchrap, öz étiqadi boyiche yashashtin mehrum qalghan Uyghur musulmanlirinimu alahide tilgha aldi we xelq'ara jama'etni kishilik hoquqning eng muhim qismi bolghan diniy erkinlik mesilisige köngül bölüshke chaqirdi.

Prézidént jow baydén ramizanliq tebriknamiside mundaq dégen: “Men amérika we pütün dunyadiki musulmanlarning ramizan ayini mubarekleymen! amérikaliq musulman qérindashlar ete roza tutushni bashlighanda bu yilning neqeder teste ötidighanliqi ésimizge kélidu. Waba tüpeylidin dostlar, qérindashlar bir yerge jem bolup ramizanni tebrikliyelmeydu. Öz qérindashliridin ayrilghan a'ililer ghéribliq ichide iptarliq qilidu. Shundaqtimu musulman jama'etlirimiz bu ayni yéngi ümid bilen kütüwalidu, perwerdigarigha bolghan étiqadini kücheytidu hem bashqilargha yardem qilish arqiliq sawab qazinishni isteydu. Ular yene özliri érishken németke, salametlik we bextlik turmushqa bolghan rehmitini ipadileydu”.

“Sherqiy türkistan ölimalar birliki” ning mu'awin re'isi turghunjan alawudun ependi jow baydénning bu ramizanliq tebriknamiside Uyghurlarni alahide tilgha élishining Uyghurlar üchün xushallinarliq bir ish ikenlikini éytti hemde buning xitayning Uyghurlargha qaratqan zulumining heddidin ashqanliqining we démokratik döletlerning xitayning bu qilmishigha bolghan ghezep-nepritining küchiyiwatqanliqining netijisi ikenlikini ilgiri sürdi.

Prézidént jow baydén yene bu tebriknamiside amérikaning her qaysi saheliride döletning tereqqiyati üchün töhpe qoshup kéliwatqan, waba mezgilide dawalashning aldinqi sépide pidakarliq bilen ishligen musulmanlargha aliy éhtiram bildürgen, shundaqla dunyaning qaysi yéride bolushidin qet'iynezer, musulmanlarni kemsitishke we ézishke qet'iy qarshi turidighanliqini ipadilep mundaq dégen: “Men prézidént bolghan tunji kündin bashlapla musulmanlargha qoyulghan sayahet cheklimilirini bikar qildim. Men yene dunyaning her qaysi jayliridiki musulmanlarning, jümlidin Uyghurlarning we rohin'ga musulmanlirining kishilik hoquqini dawamliq qoghdaymen”.

Weziyet analizchisi asiye Uyghur xanim démokratiye, kishilik hoquq, jümlidin diniy erkinlik hoquqini qoghdashning amérikaning dölet bolup qurulghandin buyan emel qilip kelgen tüp prinsipi ikenlikini tekitlidi. U yene prézidént jow baydénning bu tunji qétimliq ramizanliq tebriknamiside Uyghurlarni tilgha élishining ehmiyiti heqqide toxtilip mundaq dédi: “Bu bir jehettin ötken nöwetlik hökümetning Uyghurlarning kishilik hoquqini qoghdash siyasitige warisliq qilghanliqini körsetse, yene bir jehettin Uyghurlar uchrawatqan irqiy qirghinchiliqqa we diniy zulumgha buningdin kéyinmu hergiz süküt qilmaydighanliqini körsitidu”.

Prézidént jow baydén bu tebriknamisining axirida musulmanlargha bolghan aliy tileklirini bildürüp mundaq dégen: “Biz ötken yildiki ramizandin buyan kétip qalghan yéqinlirimizni yad étish bilen birge, kelgüsidiki yaxshi künlerni ümid bilen kütüwalimiz. Qur'an kerim bizge ‛allah asman we zéminning nuridur‚ deydu we u allah bizni zulmettin yoruqluqqa élip chiqidu. Biz köpchilikning bu ayni a'ile boyiche xushal-xoram we beriketlik ötküzüshini ümid qilimiz”.

Közetchilerning qarishiche, prézidént jow baydénning bu sözliri bügünki künde Uyghurlarni dinsizlashturush we xitaylashturush üchün pütün sep boyiche atlan'ghan xitay hökümitige qarshi bérilgen signaldur. Xitay hökümi yéqinqi yillardin béri Uyghur musulmanlirinila emes, xitaydiki barliq yat din mensuplirini ashkare cheklishi, kishilerni öz étiqadidin waz kéchip xitay kompartiyesi békitip bergen idé'ologiye asasida yashashqa mejburlishi kishilik hoquq organliri we dunya jama'etchilikining eyiblishige uchrap keldi. Xitayning bu qilmishi özining “Din ishliri nizami” da belgilen'gen “Diniy étiqad erkinliki siyasiti” ge tüptin xilap bolup, shi jinping hakimiyiti buni “Dinlarni xitaylashturush siyasiti” ge özgertti. Shuningdin béri bu hakimiyet markisizm niqabi astidiki milletchilik we kéngeymchilikni yétekchi idiye qilip, bashqa her qandaq idiye we étiqadning mewjut bolushigha yol qoymay keldi.

Mubarek ramizan ayidek mushundaq ulugh künlerde amérika qatarliq gherb döletliri xitaygha dawamliq bésim ishlitip, Uyghurlar uchrawatqan diniy basturush we irqiy qirghinchiliqni toxtitish üchün tirishiwatidu. Emma “Musulmanlar qérindashtur” dégen gepni aghzidin chüshürmeydighan musulman döletler yenila sükütte. Asiye Uyghur xanim bu heqte toxtilip mundaq dédi: “Musulman döletler iqtisad jehette xitaygha béqinip qaldi, yene kélip ularning tüzülmisimu mustebitlik xaraktérini alghan. Gerche bu döletlerning xelqi Uyghurlargha hésdashliq qilsimu, hakimiyet yenila xitay terepte. Biz bu ehwalni özgertelmeymiz, epsuslinimiz we échnimiz”.

Ramizan ayi musulmanlar dunyasida zor ehmiyetke ige bolghan we köpligen xeyrlik ishlargha türtke bolidighan mubarek ay bolup, dunya Uyghur qurultiyining re'isi dolqun eysa ependi bu ayda mezlum Uyghurlargha köngül bölüsh we xitayning esheddiy zulumigha qarshi turush sadasini téximu kücheytish üchün ramizan harpisida widiyo nutuqi sözligen. Turghunjan alawudin ependimu bu mubarek ayda qilishqa tégishlik muhim ishlarni tilgha élip mundaq dédi: “Bu mubarek ayda wetende zulumgha uchrawatqan xelqimiz we bizge yardem qiliwatqanlar üchün köplep du'a qilishimiz, shundaqla héch boshiship qalmastin dewa ishlirini ilgiri sürüshimiz kérek, chünki bu ayda uning sawabi téximu chong bolidu”.