Mutexessisler en'gliye maliye wezirining Uyghur élidiki ziyaritini éghir mes'uliyetsizlik, dep tenqid qildi

En'gliye maliye weziri séntebir éyida xitaygha qilghan resmiy ziyariti dawamida ürümchigimu bérip söz qilghan. Biraq u sözi dawamida peqetla rayonning iqtisadiy kélechiki üstide toxtilip, Uyghurlarning kishilik hoquq mesilisini tilgha almighan idi. Uning ziyariti ayaghlashqili bir qanche hepte bolup qalghan bolsimu, bu heqtiki munaziriler üzlüksiz dawam qilmaqta. Bir qisim közetküchiler, uning Uyghur élini ziyaret qilmaqchi bolushini zor bir mes'uliyetsizlik, dep qarighan.

Jorj osborn ependi 23-séntebir küni Uyghur élining ürümchi shehirini ziyaret qilghan idi. Bu künning del Uyghur ziyaliysi ilham toxti ötken yili ömürlük qamaq jazasigha höküm qilin'ghan kün'ge toghra kélishi küchlük diqqet qozghighan. Kishilik hoquq organliri eyni chaghda uni Uyghurlarning kishilik hoquq mesilisini tilgha élishqa we bu arqiliq en'gliyening iqtisadiy hemkarliqni kücheytish bilen birge, özining asasiy prinsipliridinmu waz kechmeydighanliqini ipadileshke chaqirghan. Emma, jorj osborn barliq chaqiriqlargha qarimay, ürümchide qilghan nutqida peqet en'gliyening Uyghur élining tereqqiyatini, shi jinpingning yéngi yipek yoli iqtisad belwéghini qollap söz qilghan idi. Uning kishilik hoquq mesilisini tilgha almasliqi kishilik hoquq organlirining küchlük tenqidige uchridi. Bir qisim siyasiy weziyet analizchilirimu osbornning Uyghur éligha qilghan ziyaritini xata bir tallash, dep qaridi. Sédniy uniwérsitéti proféssori, xitay ishliri tetqiqat merkizi diréktori kérriy brown bu heqte “Diplomat” zhurnilida maqale élan qilip özining köz qarashlirini otturigha qoydi. U, “Béritaniye maliye weziri némishqa Uyghur élini ziyaret qildi” mawzuluq maqaliside bundin ilgiri en'gliyening xitaygha qaratqan siyasitide körülgen bir qisim mesililerni tilgha élip turup, en'gliyede siyasetchiler arisida xitay ishliri mutexessislirining meslihetige qulaq salmay, özining qisqa muddetlik pilanliri üchün öz bilginini qilidighan bir adet shekillinip qalghanliqini, osbornning bu qétim Uyghur éligha qilghan ziyariti bilen bu xil weziyetning yene bir qétim özini ashkarilighanliqini bildürgen. U bu heqte mundaq dégen:

‏-Bu qétim en'gliyening xitay siyasitini tashqi ishlar wezirliki emes, belki maliye wezirlikining békitidighanliqi éniq boldi. En'gliyening hazirqi byukrat rehberlirining sayiside en'gliyening xitay siyasitide keskin, özini merkez qilghan we muqim bir weziyet shekillendi. En'gliye yéqin shériki amérikining bi'aram bolushigha qarimay, xitay bashchiliqidiki asiya asasiy qurulush meblegh bankisigha eza boldi. Bu qétim osbornning shinjanggha qilghan ziyaritimu xewplik idi. Burun héchqandaq bir en'gliye weziri u yerni ziyaret qilip baqmighan. Uyghur élidek bir yerge soda ömikini bashlap bérish peqetla bir signalni yorutup béridu. U bolsimu -rayonning kishilik hoquq weziyiti we bixeterlikige a'it endishiler qanchilik küchlük bolushidin qet'iynezer, xitay bilen bolghan munasiwetlerde tijaret birinchi orunda turushi kérek.

Tetqiqatchi kérriy brown maqalisi dawamida, osbornning Uyghur éligha qilghan ziyaritige exlaqiy prinsiplar boyiche qarap baha bergende ishning intayin murekkepliship kétidighanliqini, emma uninggha maliye wezirlikining ünümni qoghliship, emeliyetke qarap yol tutidighan prinsipliri boyiche baha bergendimu bu ziyaretning sewebige mentiqliq bir jawab tapqili bolmaydighanliqini bildürgen. U bu heqte mundaq dégen:

‏-Eger osborn bu ziyaret arqiliq en'gliye karxaniliri shinjanggha oxshash rayonlarda mewjut bolushi kérek, dégen signalni bermekchi bolghan bolsa, u halda u töwendiki so'allargha jawab bérishi kérek. En'gliyede Uyghur élida meblegh sélish we soda qilish shara'itlirini yaxshi bilidighan chongqur melumatliq mutexessisler barmu? u yerde en'gliye karxanilirining Uyghur élining özgiche siyasiy, iqtisadiy we ijtima'iy shara'itlirida meblegh sélishigha toghra meslihet béreleydighan kishiler barmu? osborn en'gliye karxanilirini xitay énérgiye karxaniliri bilen birliship, Uyghur élining énérgiyesini ékspilatatsiye qilishqa chaqiriwatamdu? shundaq bolsa bu hemkarliqning diqqet qilidighan nuqtiliri némiler bolidu? xitay karxanilirigha meblegh kérek emes, eger ulargha téxnika lazim dégen teqdirde, en'gliye karxaniliri xitaydiki pen -téxnika mülk hoquqigha ishinip ish qilalamdu?

Aptor mulahizisi dawamida yuqiridiki so'allardin bashqa yene, bu ziyaretni xata yaki mentiqliq emes, dep qarishidiki seweblerni yene mundaq dep chüshendürgen:

‏-Osborn ikki dölet arisidiki iqtisadiy pursetlerni tekitlimekchi bolghan bolsa, shi'en'ge yaki ichki mongghulgha bérip u yerdiki mulazimet kespi, énérgiye menbesi we muhit mesililiride rol élishni telep qilsimu bolatti. Emma Uyghur éligha bérish ighwager hem shundaqla mes'uliyetsizlerche bir heriket boldi. Némishqa en'gliye karxaniliri özliri yaxshi bilmeydighan bir muhitta ish qilip özlirini xeterge atsun? menche osbornning meslihetchiliri uninggha yaxshiraq meslihet bérishi kérek. Muhimi osborn bu meslihetlerni anglishi kérek. Emma hazirqi ehwaldin qarighanda bularning héchbiri bolghandek emes. Derweqe, bu yerde osbornning Uyghur éligha iqtisad sewebidin emes, belki béyjingning siyasiy telipini qandurush üchün barghanliqi heqqide gumanlar bar. Bu guman bizni köngülni ghesh qilidighan shundaq bir xulasige kélishke qistaydu : u bolsimu xitayda peqet en'gliye iqtisadi we téxnikilirila sétilmaydu belki en'gliye hökümitining siyasetlirimu sétilidu.