Gérmaniye “Yéngi xitay istratégiyesi” de Uyghurlar mesilisige orun béremdu?

Gérmaniye fédéral hökümitining tashqiy ishlar misnistérliki yéngi xitay istratégiyesi üchün Uyghurlarningmu pikirlirige qulaq saldi.

Gérmaniye fédéral jumhuriyiti tashqiy ishlar ministérliki 2022-yili hazirlighan “Yéngi xitay istratégiyesi” ning eslide 2023-yili 3-ayghiche élan qilinishi mölcherlen'gen idi. Emma élan qilinmay turupla, uningdiki bezi mezmunlar metbu'atqa ashkarilinip ketti. Ashkarilan'ghan qismidiki halqiliq mezmunlar “Xitaygha bolghan tayinishni azaytish”, “Qimmet qarashliri oxshash bolghan döletler bilen ish birliki qilish”, “Xitayning yawropaning asasiy ul eslihe qurulushlirigha we yuquri téxnologiye sahesige meblegh sélishini cheklesh” dégendek xitay iqtisadi we obrazigha zerbe élip kélidighan saheler idi.

18-Yanwar küni gérmaniye fédiral jumhuriyiti tashqiy ishlar ministérlikining kishilik hoquq komissari lu'isa amisbérg xanim dunya Uyghur qurultiyi, xeter astidiki milletlerni qoghdash teshkilati, xelq'ara kechürüm teshkilati, kishilik hoquqni közitish teshkilati, tibet herikiti teshkilati, mérkato xitay tetqiqat inistituti qatarliq teshkilat we tetqiqat organlirining wekillirini tashqiy ishlar ministérlikige teklip qilip, gérmaniyening “Yéngi xitay istratégiyesi” toghrisida muhim bir yumulaq üstel söhbiti élip barghan.

D u q re'isi dolqun eysa ependining bu xususta ziyaritimizni qobul qilip bayan qilishiche, gérmaniye hökümitining sabiq bash ministér anjila mérkilning 16 yil dawamlashqan “Yumshaq” xitay istratégiyesini emeldin qaldurup, keskin bolghan bu “Yéngi xitay istratégiyesi” ni tüzüp chiqishigha Uyghurlar mesilisini öz ichige alghan xelq'araliq zor hadisiler seweb bolghaniken.

Dolqun eysa ependi, bu söhbette gérmaniye hökümitining b d t we bashqa zor xelq'araliq sorunlarda Uyghur irqiy qirghinchiliqini toxtitish üchün aktip heriket qilip kelgen bolsimu, gérmaniyening özide we yawropa ittipaqi da'iriside passip qalghanliqini, gérmaniyening Uyghur irqiy qirghinchiliqigha xatime bérish üchün öz mejburiyetlirini ada qilishi lazimliqini otturigha qoyghan. U, sözide yene gérmaniye bash ministéri olaf sholizning shi jinping yene bir qétim textke chiqip uzun ötmey xitayni ziyaret qilishining xitay hem xelq'aragha xata signal bergenlikini, buning tarixiy bir xataliq bolghanliqini tilgha alghan.

Bu söhbetke d u q bérlin ishxanisining mudiri gheyur qurban ependimu ishtirak qilghan bolup, uning bildürishiche bu qétimqi söhbetke tashqiy ishlar ministérliki xadimliridin bashqa, edliye ministérlikining xadimlirimu qatnashqan. U bayan qilishiche, gérmaniyening “Yéngi xitay istratégiyesi” de Uyghurlar mesilisimu belgilik orunni igileydiken.