Үрүмчидики лагер вә йеқин әтраптики гуманлиқ орунлар системилиқ бир гәвдиму? (2)

Үрүмчи 310-йол аммиви қатнаш аптобусиниң қарлиғачлиқ йоли ахирқи бекитигә җайлашқан һәрбий газармиға яндаш лагерниң сүний һәмраһидин көрүнүши. 2021-Йили апрел.

Үрүмчи тәңритағ райониға җайлашқан хуң йәнчи су електр истансисидин қарлиғачлиқ мәһәллә райониғичә болған бир йол линийәси даириси ичидики сүний һәмраһ сүрәтлири вә хәритә үстидә “уйғур әдлийә архипи” һәм радиомиз мутәхәссислириниң һәмкарлиқидики дәсләпки ениқлашлиримиздин, үрүмчи 310-йол аммиви қатнаш аптобусиниң қарлиғачлиқ йоли ахирқи бекитигә җайлашқан һәрбий газармиға яндаш, қоршавға елинған җайниң бир лагер икәнлики байқалғаниди.

Норвегийәдики “уйғур әдлийә архипи” ниң мәсули бәхтияр өмәр әпәндиниң күзитишичә, “燕儿窝片区” йәни қарғиғачлиқ мәһәллә райони тәвәсидики бу лагериниң һәрбий газармиға яндаш селинғанлиқи униң башқуруш иқтидариниң интайин қаттиқ икәнликиниң бир бәлгиси. Бу лагерға миң әтрапида адәм сиғиду. Бу лагерниң удулидики мәҗбурий әмгәк орни дәп гуман қилинған орунниң дәрвәқә “шинҗаң тәңритағ қурулуш материяллири йеңи там материяллири чәклик ширкити” намлиқ орун икәнлики, буниңда һәр җайлардики аталмиш кәспий тәрбийәләш мәркәзлири(лагерлар)дин елип келингән ишчиларниң барлиқиму күп тәрәптин дәлилләнгәниди.

Бәхтияр өмәр әпәнди, мәзкур тәтқиқат мәркизи мутәхәссислириниң бу даирини системилашқан бир гәвдә дәп гуман қилишида, һәрбий газарма бихәтәрлик көзитиши астидики лагер вә мәҗбурий әмгәк орнидин башқа, йеқин даиридә хитай җамаәт хәвпсизлик даирилириниң биваситә башқурушидики адәм органлирини оператсийә қилиш иқтидариға игә бир орунниң болушидур. Бу әң нуқтилиқ гуман қозғашқа тегишлик орун икән.

Үрүмчи тәңритағ районидики бу 3 километир даиридики юқириқидәк гуманлиқ нуқтиларни бирму бир дәлилләшкә тириштуқ.

Дәсләп лагер билән арилиқи 200 метир кәлмәйдиған җайдики әң һалқилиқ орун болған үрүмчи шәһәрлик җамаәт хәвпсизлик идариси қармиқидики анатомийә тәҗрибиханиси һәққидики гуманлиримизни йешишимиз шәрт иди.

Үрүмчи шәһәрлик җамаәт хәвпсизлики системисидики әдлийәлик җәсәт тәкшүрүш мәркәзлиридин бириниң телефони уланди. Әмма, телефонни алған хадим бу орунниң үрүмчи йеңи шәһәр районидики әдлийәлик анатомийәлик тәҗрибихана икәнликини ейтти. У тәминлигән тәңритағ райони қарлиғачлиққа җайлашқан, үрүмчи шәһәрлик җамаәт хәвпсизлик идариси әдлийәлик анатомийә тәҗрибиханисиниң телефони елинмиди. Гәрчә хәритидә бу орунниң 10 йиллардин буян бу җайда мәвҗутлуқи мәлум болған болсиму әмма бу җайниң башқа учурлири тосуветилгәникән.

Бу әһвалда униң йениға җайлашқан қәбристанлиқлар арқилиқ бу орунниң мәвҗутлуқини дәлилләшкә тириштуқ.

Тәңритағ районидики әң чоң мусулманлар қәбристанлиқи биз ейтиватқан бу 3 километир даиридә ичидә лагер вә җамаәт хәвпсизлик анатомийәлик тәкшүрүш орни билән болған арилиқи әң йеқин қәбристанлиқ болуп, гогол хәритисигә қариғанда лагер билән қәбристанлиқниң арилиқи 1.4Километир келиду.

Гулсай қәбристанлиқи башқуруш ишханисидин телефонни алған уйғур, лагердинму бу җайға җәсәтләрниң елип келиниши вә қандақ бир тәрәп қилинидиғанлиқи һәққидики соаллиримизға интайин еһтият билән бу һәқтә ашкара гәп қилса җазалинидиғанлиқини ейтқан болсиму, бирақ лагердинму җәсәтләр елип келинидиғанлиқини инкар қилмиди:

Бу даиридә бир җәсәт көйдүрүш орни вә интайин чоң қәбрстанлиқму бар болуп, ениқлаш арқилиқ униң уланбай инқилаби қурбанлар қәбристанлиқи йәни

“үрүмчи шәһәрлик дәпнә сарийи” һәмдә униңға яндаш бәрпа қилинған мәхсус җәсәт көйдүрүш мулазимини өз ичигә алған универсал дәпнә сарийи икәнлики мәлум болди. Бу дәпнә сарийиниң мулазимәт телефонға бир хитай җаваб бәрди:

-Бу уланбай қәбристанлиқи мулазимәт мәркизи.

-Орнуңлар қәйәрдә? үрүмчи шәһәрлик җамаәт хәвпсизлик идарисиниң җәсәт тәкшүрүш орни билән йеқин әтраптиму?

-Тоғра, инқилабий қурбанлар қәбристанлиқини биләмсиз, биз шуниң оң тәрипидики дөңниң үстидә.

-Бу қәбристанлиққа ашу җәсәт тәкшүрүш орнидин җәсәтләр елип келинәмду?

-Бизниң бу җай дәпнә қилидиғанларниң мулазимитигә мәсул, сиз сораватқиниңизға җәсәт көйдүрүш мәркизимиз мәсул, мушу номурға уруп сораң.

-Үрүмчи шәһәрлик дәпнә мәркизиниң җәсәт көйдүрүш мулазимәт телефони уланди:

-Орнуңлар маву үрүмчи шәһәрлик җамаәт хәвпсизлики оргининиң җәсәт тәкшүрүш орни билән йеқинму?

-Қарлиғачлиқитки җәсәт тәкшүрүш орниму һә шундақ. Гулсай қәбристанлиқи бизгә қариғанда йеқинрақ, әмма у йәр мусулманлар қәбристанлиқи, көйдүрүш мулазимити йоқ, пәқәтла тупраққа күмүш мулазимити бар.

-Әгәр җәсәт тәкшүрүш орнидики җәсәтләр көйдүрүп бир тәрәп қилинмақчи болса силәрниң мушу мәркәзгә елип келәмду?

-Шундақ, әгәр у җәсәтләр көйдүрүлмәкчи болса тәңритағ районида биздин башқа җәсәт көйдүрүш орни йоқ.

-Җамаәт хәвпсизлик идарисиниң җәсәт тәкшүрүш орнидинму җәсәтләр бу йәрдә көйдүрүшкә елип келинәмду?

-Әлвәттә келиду. Улар бизни 24 саәт ичидә һәр қандақ вақитта мулазимәт лазим болса, дәрһал машина чиқирип җәсәтни өзимиз әкелимиз. Лекин өзлири елип келәлмәйду. Сиртниң машиниси мәркизимизгә кирәлмәйду, җәсәтни пәқәт өзимиз машина әвәтип елип келимиз.

Һазирғичә ениқлашлиримиздин мәлум болған дәлилләр арқилиқ, қарлиғачлиқ мәһәллисигә җайлашқан лагер, униңға янму-ян һәрбий газарма, 2003-йили 23-өктәбир қурулған шинҗаң “тяншан қурулуш материяллири йеңи там материяллири чәклик ширкити” ниң 2017-йилидин башлапла мәҗбурий әмгәк ишлитиватқанлиқи ениқланди. Арилиқи бир километирму кәлмәйдиған җайлардин йәнә үрүмчи шәһири җамаәт хәвпсизлики идариси әдлийәлик анатомийә тәҗрибиханиси, йәнә уланбай җәсәт көйдүрүш орниму янму ян орунлашқанлиқи һәмдә уларниң мулазимәт бағлинишиниң барлиқиму паш болди.

Буниң алдида, радиомизда ақсу шәһириниң сиртида ички әза оператсийә қилиш иқтидариға игә ақсу шәһәрлик юқумлуқ кесәлликләр дохтурханисини мәркәз қилип кеңәйтип селинған икки лагер вә йеқин җайда бир җәсәт көйдүрүш орниниң барлиқи, мәзкур лагерлардин җәсәтләрниң бу җәсәт көйдүрүш мәркизигә йөткәп келинидиғанлиқи вә йәнә бу лагерларға орган йөткәш мәхсус йешил линийәси бар ақсу айродруминиңму икки лагер һәм дохтурхана билән 25 минутлуқ мусапә ичидә икәнликини дәлиллигән идуқ.

Бу һәқтики тәкшүрүш доклатимиз уйғурлар мәсилисигә қизиқиватқан ахбаратлар вә хитайдики мәҗбурий орган йөткәш мәсилиси мутәхәссислириниң зор диққитини қозғиғаниди. Коммунизм қурбанлири тәтқиқат мәркизиниң мутәхәссиси етан гутманға охшаш мутәхәссисләр ақсудики бу орунларниң хитай даирилириниң уйғурларни лагерларға кәң көләмдә қамаш, уларни қул қилиш һәмдә орган банкиси вә орган йөткәш системисини бәрпа қилған мәхсус системилиқ бир гәвдә икәнлики һәққидики йәкүнлирини оттуриға қойғанииди.

Үрүмчи тәңритағ райони қарлиғачлиқ мәһәллә райони даирисидики бу орунларниң бир-биригә йеқин орунлишиши һәтта өз-ара бағлинишиниң барлиқи тасадипиликму? тәкшүрүшимиз давамлашмақта.