Ürümchidiki lagér we yéqin etraptiki gumanliq orunlar sistémiliq bir gewdimu? (2)

Ürümchi 310-yol ammiwi qatnash aptobusining qarlighachliq yoli axirqi békitige jaylashqan herbiy gazarmigha yandash lagérning sün'iy hemrahidin körünüshi. 2021-Yili aprél.

Ürümchi tengritagh rayonigha jaylashqan xung yenchi su éléktr istansisidin qarlighachliq mehelle rayonighiche bolghan bir yol liniyesi da'irisi ichidiki sün'iy hemrah süretliri we xerite üstide “Uyghur edliye arxipi” hem radi'omiz mutexessislirining hemkarliqidiki deslepki éniqlashlirimizdin, ürümchi 310-yol ammiwi qatnash aptobusining qarlighachliq yoli axirqi békitige jaylashqan herbiy gazarmigha yandash, qorshawgha élin'ghan jayning bir lagér ikenliki bayqalghanidi.

Norwégiyediki “Uyghur edliye arxipi” ning mes'uli bextiyar ömer ependining küzitishiche, “燕儿窝片区” yeni qarghighachliq mehelle rayoni tewesidiki bu lagérining herbiy gazarmigha yandash sélin'ghanliqi uning bashqurush iqtidarining intayin qattiq ikenlikining bir belgisi. Bu lagérgha ming etrapida adem sighidu. Bu lagérning udulidiki mejburiy emgek orni dep guman qilin'ghan orunning derweqe “Shinjang tengritagh qurulush matériyalliri yéngi tam matériyalliri cheklik shirkiti” namliq orun ikenliki, buningda her jaylardiki atalmish kespiy terbiyelesh merkezliri(lagérlar)din élip kélin'gen ishchilarning barliqimu küp tereptin delillen'genidi.

Bextiyar ömer ependi, mezkur tetqiqat merkizi mutexessislirining bu da'irini sistémilashqan bir gewde dep guman qilishida, herbiy gazarma bixeterlik közitishi astidiki lagér we mejburiy emgek ornidin bashqa, yéqin da'iride xitay jama'et xewpsizlik da'irilirining biwasite bashqurushidiki adem organlirini opératsiye qilish iqtidarigha ige bir orunning bolushidur. Bu eng nuqtiliq guman qozghashqa tégishlik orun iken.

Ürümchi tengritagh rayonidiki bu 3 kilométir da'iridiki yuqiriqidek gumanliq nuqtilarni birmu bir delilleshke tirishtuq.

Deslep lagér bilen ariliqi 200 métir kelmeydighan jaydiki eng halqiliq orun bolghan ürümchi sheherlik jama'et xewpsizlik idarisi qarmiqidiki anatomiye tejribixanisi heqqidiki gumanlirimizni yéshishimiz shert idi.

Ürümchi sheherlik jama'et xewpsizliki sistémisidiki edliyelik jeset tekshürüsh merkezliridin birining téléfoni ulandi. Emma, téléfonni alghan xadim bu orunning ürümchi yéngi sheher rayonidiki edliyelik anatomiyelik tejribixana ikenlikini éytti. U teminligen tengritagh rayoni qarlighachliqqa jaylashqan, ürümchi sheherlik jama'et xewpsizlik idarisi edliyelik anatomiye tejribixanisining téléfoni élinmidi. Gerche xeritide bu orunning 10 yillardin buyan bu jayda mewjutluqi melum bolghan bolsimu emma bu jayning bashqa uchurliri tosuwétilgeniken.

Bu ehwalda uning yénigha jaylashqan qebristanliqlar arqiliq bu orunning mewjutluqini delilleshke tirishtuq.

Tengritagh rayonidiki eng chong musulmanlar qebristanliqi biz éytiwatqan bu 3 kilométir da'iride ichide lagér we jama'et xewpsizlik anatomiyelik tekshürüsh orni bilen bolghan ariliqi eng yéqin qebristanliq bolup, gogol xeritisige qarighanda lagér bilen qebristanliqning ariliqi 1.4Kilométir kélidu.

Gulsay qebristanliqi bashqurush ishxanisidin téléfonni alghan Uyghur, lagérdinmu bu jaygha jesetlerning élip kélinishi we qandaq bir terep qilinidighanliqi heqqidiki so'allirimizgha intayin éhtiyat bilen bu heqte ashkara gep qilsa jazalinidighanliqini éytqan bolsimu, biraq lagérdinmu jesetler élip kélinidighanliqini inkar qilmidi:

Bu da'iride bir jeset köydürüsh orni we intayin chong qebrstanliqmu bar bolup, éniqlash arqiliq uning ulanbay inqilabi qurbanlar qebristanliqi yeni

“Ürümchi sheherlik depne sariyi” hemde uninggha yandash berpa qilin'ghan mexsus jeset köydürüsh mulazimini öz ichige alghan uniwérsal depne sariyi ikenliki melum boldi. Bu depne sariyining mulazimet téléfon'gha bir xitay jawab berdi:

-Bu ulanbay qebristanliqi mulazimet merkizi.

-Ornunglar qeyerde? ürümchi sheherlik jama'et xewpsizlik idarisining jeset tekshürüsh orni bilen yéqin etraptimu?

-Toghra, inqilabiy qurbanlar qebristanliqini bilemsiz, biz shuning ong teripidiki döngning üstide.

-Bu qebristanliqqa ashu jeset tekshürüsh ornidin jesetler élip kélinemdu?

-Bizning bu jay depne qilidighanlarning mulazimitige mes'ul, siz sorawatqiningizgha jeset köydürüsh merkizimiz mes'ul, mushu nomurgha urup sorang.

-Ürümchi sheherlik depne merkizining jeset köydürüsh mulazimet téléfoni ulandi:

-Ornunglar mawu ürümchi sheherlik jama'et xewpsizliki orginining jeset tekshürüsh orni bilen yéqinmu?

-Qarlighachliqitki jeset tekshürüsh ornimu he shundaq. Gulsay qebristanliqi bizge qarighanda yéqinraq, emma u yer musulmanlar qebristanliqi, köydürüsh mulazimiti yoq, peqetla tupraqqa kümüsh mulazimiti bar.

-Eger jeset tekshürüsh ornidiki jesetler köydürüp bir terep qilinmaqchi bolsa silerning mushu merkezge élip kélemdu?

-Shundaq, eger u jesetler köydürülmekchi bolsa tengritagh rayonida bizdin bashqa jeset köydürüsh orni yoq.

-Jama'et xewpsizlik idarisining jeset tekshürüsh ornidinmu jesetler bu yerde köydürüshke élip kélinemdu?

-Elwette kélidu. Ular bizni 24 sa'et ichide her qandaq waqitta mulazimet lazim bolsa, derhal mashina chiqirip jesetni özimiz ekélimiz. Lékin özliri élip kélelmeydu. Sirtning mashinisi merkizimizge kirelmeydu, jesetni peqet özimiz mashina ewetip élip kélimiz.

Hazirghiche éniqlashlirimizdin melum bolghan deliller arqiliq, qarlighachliq mehellisige jaylashqan lagér, uninggha yanmu-yan herbiy gazarma, 2003-yili 23-öktebir qurulghan shinjang “Tyanshan qurulush matériyalliri yéngi tam matériyalliri cheklik shirkiti” ning 2017-yilidin bashlapla mejburiy emgek ishlitiwatqanliqi éniqlandi. Ariliqi bir kilométirmu kelmeydighan jaylardin yene ürümchi shehiri jama'et xewpsizliki idarisi edliyelik anatomiye tejribixanisi, yene ulanbay jeset köydürüsh ornimu yanmu yan orunlashqanliqi hemde ularning mulazimet baghlinishining barliqimu pash boldi.

Buning aldida, radi'omizda aqsu shehirining sirtida ichki eza opératsiye qilish iqtidarigha ige aqsu sheherlik yuqumluq késellikler doxturxanisini merkez qilip kéngeytip sélin'ghan ikki lagér we yéqin jayda bir jeset köydürüsh ornining barliqi, mezkur lagérlardin jesetlerning bu jeset köydürüsh merkizige yötkep kélinidighanliqi we yene bu lagérlargha organ yötkesh mexsus yéshil liniyesi bar aqsu ayrodruminingmu ikki lagér hem doxturxana bilen 25 minutluq musape ichide ikenlikini delilligen iduq.

Bu heqtiki tekshürüsh doklatimiz Uyghurlar mesilisige qiziqiwatqan axbaratlar we xitaydiki mejburiy organ yötkesh mesilisi mutexessislirining zor diqqitini qozghighanidi. Kommunizm qurbanliri tetqiqat merkizining mutexessisi étan gutman'gha oxshash mutexessisler aqsudiki bu orunlarning xitay da'irilirining Uyghurlarni lagérlargha keng kölemde qamash, ularni qul qilish hemde organ bankisi we organ yötkesh sistémisini berpa qilghan mexsus sistémiliq bir gewde ikenliki heqqidiki yekünlirini otturigha qoyghani'idi.

Ürümchi tengritagh rayoni qarlighachliq mehelle rayoni da'irisidiki bu orunlarning bir-birige yéqin orunlishishi hetta öz-ara baghlinishining barliqi tasadipilikmu? tekshürüshimiz dawamlashmaqta.