Ilham toxti guruppisi wekilliri yawropa parlaméntida ziyarette boldi

Gérmaniyedin enwerjan, firansiyedin mari holizman we bélgiyildin martén shultér qatarliq “Ilham toxti guruppisi” ezaliri bügün yawropa parlaméntida ilham toxti mesilisi toghruluq söhbet ötküzdi.

Bügün 18-aprél yawropa sherqiy türkistan birliki teshkilati re'isi enwerjan ependining bélgiye paytexti biryusséldin bergen melumatigha asaslan'ghanda, “Ilham toxti guruppisi”gha eza kishilik hoquq pa'aliyetchiliridin Uyghurlargha wakaliten enwerjan, firansiyelik xitayshunas we kishilik hoquq pa'aliyetchisi mari holizman xanim we bélgiyelik kishilik hoquq pa'aliyetchisi martén shultér ependiler yawropa parlaméntida ziyarette bolup, ilham toxtini “Saxarow mukapati” gha na'il qilish we yawropa parlaméntida yéqinda chaqirilidighan ilham toxtigha a'it ilmiy muhakime yighinini orunlashturush ishliri toghrisida ikki neper millet wekili bilen söhbet élip barghan.

Enwerjan ependi bügünki bu ziyarette italiye we bolgha'ariyening yawropa parlaméntidiki ikki neper millet wekilliri bilen söhbet ötküzgenlikini, söhbetlirining netijilik bolghanliqini ilgiri sürdi. U sözide, aldi bilen italiyelik millet wekili bilen élip barghan söhbet mezmunini diqqitimizge sundi.

“Ilham toxti guruppisi” ezaliri yene bulghariyelik millet wekili bilenmu uzun söhbetliship, aldimizdiki künlerde chaqirilmaqchi bolghan yighinni muzakire qilghan.

Firansiyelik kishilik hoquq pa'aliyetchisi we xitayshunas mari holizman xanimmu bu heqte ziyaritimizni qobul qilip, bu qétimqi uchrishishning ehmiyiti toghrisidiki qarashlirini bayan qildi. U sözide shularni tilgha aldi: “Biz bügün yawropa parlaméntidiki öz guruppimizning ikki neper qollighuchisi bilen söhbet ötküzüp, ularning himayisige érishtuq. Bizning ilham toxti guruppimizning asasiy meqsiti؛ ilham toxtini yawropa parlaméntida tonutush we uning saxarow mukapatigha na'il bolushini qolgha keltürüsh hemde yéqinda chaqirmaqchi bolghan ilmiy muhakime yighinigha yawropa parlaménti millet wekillirining hésdashliqini qozghashtur. Hemmidinmu muhimi, saxarow mukapati. Melum bolghinidek, saxarow mukapatining menisi-pikir erkinlikidur. Ilham toxtigha oxshash erkinlik üchün küresh qilghan kishilerge bérilidighan siyasiy qimmiti yuqiri mukapattur. Ilham toxti xitaydiki mezgilliride Uyghurlarning erkinliki üchün sözlidi, Uyghurlarning kishilik heq-hoquqliri üchün yazdi. U Uyghurlargha erkinlik tiligenliki, kishilik qedir-qimmet telep qilghanliqi üchün xitay hakimiyiti teripidin muddetsiz qamaq jazasigha mehkum boldi. Elwettiki, biz ilham toxtini bu mukapatqa eng layiq namzat, dep qaraymiz we buning üchün ‛ilham toxti guruppisi‚ ni qurup, xelq'ara kishilik hoquq teshkilatliri bilen birge uning üchün ejir serp qiliwatimiz”.

Mari holizman xanim saxarow mukapatigha ilgiri xitay kishilik hoquq pa'aliyetchiliridin wéy jingshing we xu jiyaning érishkenliki misal élip shundaq dédi: “Wéy jingshing bu mukapatqa érishken 1995-yili, u téxi xitayda türmide idi. Saxarow mukapatigha érishkendin kéyin, xitay hökümiti uni qoyup bérish mejburiyitide qaldi hemde washin'gton'gha yolgha sélip qoydi. Méning qiyasimda, eger ilham toxti bu mukapatqa érishse, uning erkinlikke chiqish éhtimali zoriyidu, belkim xitay hökümiti uni qoyup bérip, chet'elge yolgha sélip qoyushi mumkin. Saxarow mukapatigha érishken yene bir shexs __ xu jya bolsa 3yérim yilliq késilgen idi. Gerche xitay hökümiti uni qoyup bergen bolsimu, uning erkinlikini toluq eslige keltürmidi. Xu jyaning sözlesh, yézish erkinliki dawamliq cheklimige uchrimaqta. Ilham toxtining weziyiti belkim uning weziyitige oxshap qélishimu mumkin. Buninggha aldin bir nerse dégili bolmaydu. Herhalda yuqirida tilgha alghan ikki xil éhtimalliqning biri yaki uning arisida bir hal shekillinishi mumkin. Qandaqla bolmisun, bu mukapat ilham toxti üchün xeyrlik bolidu.”

Yawropa sherqiy türkistan birliki teshkilati re'isi enwerjan ependi, bügünki bu uchrishishtin memnun bolghanliqini, bezi millet wekillirining özlirini himaye qilish toghruluq söz bergenlikini tekitlep ötti. Mari holizman xanim bolsa, ilham toxtini saxarow mukamatigha érishtürüsh xizmitining dawamlishidighanliqini ilgiri sürüp, eger ilham toxti bu saxarow mukapatigha érishken teqdirde, buning xitaygha jiddiy bir signal béridighanliqini tekitlidi. U mundaq dédi: “Ilham toxtining saxarow mukapatigha érishishining Uyghur milliy herikitige körsitidighan tesiri toghruluq bir nerse déyelmeymen. Emma héch bolmighanda, xitay hökümiti démokratik ellerning, bolupmu gherb dunyasining ilham toxtigha bérilgen jazagha neqeder qattiq narazi bolghanliqini yene bir qétim hés qilidu.

Enwerjan ependining bildürüshiche, “Ilham toxti guruppisi” yéqinda yawropadiki bir qisim kishilik hoquq teshkilatlirida pa'aliyet qiliwatqan siyasiy aktiplar, muxbirlar we insan heqliri teshebbuschiliri teripidin teshkillen'gen bolup, bu guruppa “Ilham toxtigha erkinlik!” sho'ari astida pa'aliyetlirini dawamlashturidiken.