Bil gértz: “Dunya oyghinishi, xitayning Uyghurlargha yürgüzüwatqan irqiy qirghinchiliqigha birdek qarshi turushi kérek!”
2023.10.18

Yéqinda kaliforniye shitatining los-anzhélis shehiride “Yéngi éra qurulushi” namliq ammiwi teshkilatining orunlashturushi bilen “En'ene we a'ile: saghlam, muqim we küchlük amérika berpa qilish üchün zörür bolghan qimmet qarashlar” dégen témida muhakime yighini ötküzülgen.
Igilinishiche, 7-öktebir küni ötküzülgen bu pa'aliyetke amérika alem qatnishi idarisi (NASA) ning inzhénéri doktor erkin sidiq ependi alahide teklip bilen qatnashqan. Bu pa'aliyetke yene “Alemni aldash: kommunist xitayning yer sharidiki derijidin tashqiri küchke aylinish üchün élip bériwatqan ichkiy urunushliri” namliq kitabning aptori bil gértz (Bill Gertz) ependimu alahide teklip bilen qatnashqan. Bu qétimliq muhakime yighinida “Saghlam, muqim we küchlük amérika berpa qilish” heqqidiki témilar muzakire qilin'ghandin sirt yene xitay weziyitini yéqindin közitip kéliwatqan bir qisim mutexessisler, xitay hakimiyitining Uyghur élide yürgüzüwatqan zorawanliq siyasiti we jinayi qilmishliri toghrisidimu muhakime élip barghan.
Doktor erkin sidiq ependi radiyomizning ziyaritini qobul qilip, aldi bilen bu qétimliq muhakime yighinida otturigha qoyulghan asasliq témilar heqqide anglarmenlerge uchur berdi. Uning bildürüshiche, bu qétimliq muhakime yighinida yéqinqi 10 yil mabeynide amérikaning qimmet qarishi we exlaqiy ölchemliride yüz bériwatqan özgirishler otturigha qoyulghan. Shundaqla qandaq qilghanda amérika qimmet qarashliridiki passip yüzlinishlerni tosush we uning aldini élish؛ amérikaning ikkinchi dunya urushidin kéyinki démokratik dunyagha nemune bolghan en'eniwi qimmet qarashlirigha qaytish؛ amérikani yéngibashtin dunyadiki eng ulugh, qudretlik we yétekchi dölet qilip qurup chiqish toghriliq muhakime élip bérilghan. Mezkur yighinda yene xitay kompartiyesining qandaq qilip amérikada öz teshwiqati we kommunizm mepkurisini tarqitiwatqanliqi, amérikaning qimmet qarishini özgertip uni nachar terepke yönlendürüwatqanliqi pash qilin'ghan.
Bu qétimliq muhakime yighinigha “Yéngi éra qurulushi” teshkilatining rehberliri, los-anzhélistiki herqaysi ottura mektep we kespiy orunlardin bolup, nurghun kishi qatnashqan. Melum bolushiche, “Yéngi éra qurulushi” teshkilatining ezaliri amérikaning en'eniwi qimmet qarishini yaqlaydighan hemde ularni qoghdap, amérikani burunqi qiyapitige qayturup kélishini arzu qilidighan kishilerdin teshkil tapqan iken. “Washin'gton waqit géziti” ning dölet xewpsizliki boyiche alahide muxbiri bil girtis (Bill Gertz), bu yighinda xitayning amérika we dunyadiki bashqa ellerge élip kéliwatqan tehditliri üstide söz qilghan. Yighin axirlashqandin kéyin, bil girtis ependi radiyomizning mexsus ziyaritini qobul qilip özining qarashlirini anglarmenler bilen ortaqlashti. U xitayning nöwette dunyagha élip kéliwatqan tehditi heqqide toxtilip munularni dédi.
“Hazir xitayning amérikagha shekillendürüwatqan eng chong tehditi, uchur yaki idé'ologiye jehettiki tehdittur. Xitay nöwette amérikani ajizlashturush we axirida amérikaning ornini élish üchün, keng kölemlik xata uchur yéyish herikiti élip barmaqta. Xitay amérikani idé'ologiye jehettin dunya kapitalizmning rehbiri dep qaraydu. Shunga xitay hakimiyiti, bolupmu xitay kommunistik partiyesi nöwette özining kommunist idé'ologiyesi arqiliq dunyani yéteklesh meqsitige yétish urunushini ashkarilimaqta. Xitayning amérika we démokratik dunyagha shekillendürüwatqan yene bir tehditi, uning intayin téz sür'ette kéngiyiwatqan yadro qoralliri tehditidur. Xitayning nöwette jiddiy rewishte kéngiyiwatqan yadro qoralliri küchige xitay kommunistik partiyesining siyasiy qara niyiti yoshurun'ghan. Chünki xitay özining yadro qoralliri küchini amérikani qistash we mejburlash üchün ishlitidu. Mesilen, eger teywende toqunush yüz berse, xitay kommunistik partiyesi amérikaning arilishishining aldini élish we uni tosush üchün, özining yadro küchi bilen amérikagha tehdit sélishi mumkin.”
Bil gértz ependi yene xitay kommunistik partiyesining néme üchün nöwette Uyghurlarni yoqitish herikiti élip bériwatqanliqi toghrisida öz pikirlirini bayan qildi. U, pütün dunya jama'itini xitayning nöwette Uyghurlargha yürgüzüwatqan irqiy qirghinchiliqigha birdek qarshi turushqa chaqirdi:
“Xitay kompartiyesining bash sékrétari shi jinpingning xitaydiki az sanliq milletlerni yoqitish gherizi bar. Shu sewebidin nöwette xitay kompartiyesi Uyghurlarni yoqitish üchün keng kölemlik heriket qolliniwatidu. Shi jinpingning xitayda peqetla xitaylarni merkez qilghan milliy dölet berpa qilish oyi, uningda xitay milletchiliki yaki xitay irqchiliq qarishining mewjutluqini körsitidu. Shunga u Uyghurlargha qarshi irqiy qirghinchiliq yürgüzüwatidu. Méningche, dunya buningdin oyghinishi kérek, shundaqla xitayning Uyghurlargha yürgüzüwatqan irqiy qirghinchiliqigha qet'iy qarshi turushi kérek.”
Doktor erkin sidiq ependining bildürüshiche, u bu qétimliq yighinda 2017-yildin buyan Uyghurlarning béshigha kelgen bir qisim paji'elerni emeliy misallar bilen yighin ehlige anglatqan.
Igilinishiche, bu qétimliq yighinda xitay hakimiyitining Uyghur élide Uyghurlargha yürgüzüwatqan zorawanliq siyasiti we jinayi qilmishliri, shundaqla Uyghurlar duchar boluwatqan paji'elerni anglighan kishiler közlirige issiq yash alghan. Shuning bilen birge, ular yene Uyghurlarning nöwettiki éghir weziyiti heqqide téximu tepsiliy melumatlarni bilishni xalaydighanliqini bildürgen.