Amérika dölet mudapiye ministirliqida qurulghan “Xitay xizmet guruppisi” prézidént baydénning xitay tehditige diqqet qiliwatqanliqini körsitip béremdu?

Amérika prézidénti jow baydénning chaqiriqi bilen amérika dölet mudapiye ministirliqi mexsus “Xitay ishliri boyiche xizmet guruppisi” qurulghanliqini jakarlighan idi. “Dölet mudapiye xewerliri” gézitining bildürüshiche, bu xizmet guruppisi 15 kishilik mutexessisler guruppisidin terkib tapidighan bolup, bu guruppigha xitay ishliri boyiche tetqiqat bilen shughullinip kelgen we sabiq obama hökümiti mezgilide meslihetchilik wezipisini ötigen éliy ratnér rehberlik qilidiken.

Amérika dölet mudapiye ministirliqida xitay ishliri xizmet guruppisi qurulushi közetküchilerning diqqitini qozghidi.

Amérikadiki siyasiy ishlar mutexessisi doktor andérs kor ependining qarishiche, bu xizmet guruppisining qurulushi baydén hökümitining xitay mesilisige diqqet qiliwatqanliqini ipadileydiken. U bügün bizge élxet arqiliq qilghan sözide mundaq dégen: “Éliy ratnérning xitay xizmet guruppisigha rehberlik qilishqa tallinishi hem shundaqla bu guruppining ornining beshburjeklik binada bolushi baydénning xitay tehditige téximu estayidil mu'amile qilidighanliqi we uni herbiy jehettin oylinishi mumkinlikini körsitip béridu. Yene bir yaqtin, ratnér xitay bilen iqtisadiy jehette chongqur gireliship ketken ish orunliri bolghan ‛tashqi munasiwetler kéngishi‚ we ‛kurt kampbél yéngi amérika xewpsizlik merkizi‚ qatarliq orunlarda xizmet qilip baqqan. Uning yene xitayning jenubiy déngizdiki yaman gherezlik pa'aliyetlirini ashkarilash heqqide yazghan bir qatar küchlük maqalilirimu bar idi.”

“Dölet mudapiye xewerliri” ning éytishiche, éliy ratnér bu heqtiki sözide “Bizning xizmet etritimiz dölet mudapiye ministiri üchün xitay bilen bolghan munasiwetlerdiki eng muhim riqabetlerni éniqlap chiqidu. Guruppimiz yene mesililerni muhimliq derijisi boyiche retke tizip chiqip, ularning yéـterlik meblegh we diqqetke érishken yaki érishmigenlikini tekshüridu,” dégen.

Roytérs agéntliqining xewiridin qarighanda, prézidént jow baydén 10-féwral küni dölet mudapiye ministirliqini ziyaret qilip, “Xitay xizmet guruppisi” ning qurulghanliqini élan qilip bolghandin kéyin, etisi, yeni 11-féwral amérika kéngesh palatasining her ikki partiyedin teshkillen'gen ezaliri bilen uchrashqan. U bu uchrishishtimu xitay tehditini tekitligen. Baydén sözide amérikaning ul eslihelirini yéngilashning zörürlükini we amérika qoshma shitatlirining xitay tehditi aldida choqum öz tedbirlirini östürüshi kéreklikini bildürgen. U: “Eger biz heriketke kelmisek, xitay bizning tamiqimizni tartiwalidu,” dégen ibarini qollan'ghan.

Prézidént baydén yene mundaq dégen: “Ular milyard dollar meblegh sélip, qatnash, muhit we bashqa nurghun sahelerge munasiwetlik ishlarni qiliwatidu, biz qedimimizni tézlitishimiz kérek.”

Andérs kor ependi prézidént baydénning amérika ul eslihelirini yéngilash pikrini qollaydighanliqini bildürdi. U mundaq dédi: “Baydénning ul eslihe türtkisi xitay mesilisige mas kélidu. Emma bizning ul eslihe qurulushimiz xitaydin import qilin'ghan polat-tömürge tayansa, u halda biz öz pulimiz bilen xitayni kücheytishimiz we téximu muhim ishlargha sélinidighan mebleghni yötkiwetken bolup qalimiz. Menche, xitay kommunistik partiyesini meghlub qilidighan téximu yaxshi siyaset tamozhna béji qoyush we toluqlima bérish qatarliq siyasetler arqiliq amérikaning özini qaytidin sana'etleshtürüshke ehmiyet bérish kérek.”

Prézidént jow baydin 10-féwral küni yene xitay dölet re'isi shi jinping bilen téléfondiki tunji söhbitidimu amérika bilen xitay arisidiki eng ziddiyetlik kishilik hoquq, adil tijaret we teywen qatarliq rayon bixeterlikige a'it mesililerni sözleshken idi.

Roytérs agéntliqining xewiride éytilishiche, yuqiriqi söz we heriketler baydén hökümitining béyjinggha bolghan bésimni dawamlashturidighanliqidin ségnal béridiken. Uning üstige u tramp hökümitining xitay Uyghur élida irqiy qirghinchiliq bilen shughulliniwatidu, dégen qararini qollaydighanliqini ipade qilghan.

Xitay ishliri tetqiqatchisi gordon chang radiyomizgha qilghan sözide “Amérikaning irqiy qirghinchiliq bilen shoghulliniwatqan bir hakimiyetke choqum taqabil turushi kéreklikini” tekitlidi. Gordon chang ependi mundaq dédi: “Xitay hökümiti Uyghurlargha qarita zor kölemlik tutqun, ten jazasi, qul qilish, basqunchiliq qilish qatarliq jinayetlerni yürgüzüp keldi. Xitay hökümitining bu jinayetliri az sanliq milletlerning milliy kimlikini öchürüsh, ularni assimilatsiye qilip yoqitish pilani boyiche pilanliq, sistémiliq halda élip bériliwatidu. Xitay bundin bashqa yene tibetler we mongghullarningmu milliy kimlikini yoqitishni meqset qilghan siyasetlerni yürgüzüwatidu. Mana bularning hemmisige qaraydighan bolsingiz, bu siyasetlerning tégide chékidin ashqan milletchilik yatqanliqini körisiz. Xitay kompartiyesi teripidin küchlendürülüwatqan bu irqchiliq intayin xeterlik. Amérika choqum buninggha taqabil turushi kérek.”

Melum bolushiche, prézidént jow baydén 10-féwral küni xitay dölet re'isi shi jinping bilen körüshüshtin burun, yawropa we asiyadiki bir türküm ittipaqdashliri bilenmu sözleshken bolup, bu uning xitaygha yalghuz taqabil turushni emes, belki herqaysi démokratik ittipaqdash döletlerning rehbiri süpitide xitaygha ortaq taqabil turushni közlewatqanliqidin bésharet béridiken. Andérs kor bu hemkarliqning intayin muhimliqini tekitlep: “Ittipaqdashlirimizning yardimi arqiliq xitayni xelq'ara sodida yalghuz qoyushimiz kérek. 5G We 6G téxnika saheside xitay zapchasliridin xaliy bolghan pakiz dunya téxnika tori qurup chiqish kérek we shundaqla yene amérika armiyesini küchlendürüp, uning mudapiye iqtidarini östürüpla qalmay, belki yene hujum xaraktérlik herbiy téxnika bilen qaytidin qorallandurush kérek,” dep eskertti.