Lagérlar heqqidiki tunji roman “Xeyr-xosh, quyash” oqurmenler bilen yüz körüshti

29-Féwral istanbul sefaköydiki samawer chayxanisida lagér hayati teswirlen'gen tunji roman “Xeyr-xosh quyash” ning imzaliq sétish pa'aliyiti we romanda teswirlen'gen lagér hayati heqqide söhbet ötküzüldi. Bu romanning aptori yash yazghuchi muyesser abdul'ehed xendan bolup, u türkiyege kelgendin buyan muhajirettiki Uyghurlarning hayati teswirlen'gen shé'ir we maqalilerni yézip kelgen iken.

Romanda arslan we reyhandin ibaret ikki neper Uyghur yashning hayat hékayisi asasiy liniye qilinip, lagér shahitliri teminligen heqiqiy ehwallargha asasen lagérlarning ichidiki hayat, xorluq, kemsitilish jismaniy we rohiy qiynaqlar, qisqisi lagér tutqunlirining béshigha kelgen éghir külpetler teswirlen'gen.

Bu roman 2018-yilidin biri her xil yollar bilen lagérdin qutulup chiqqan shahitlardin méhrigül tursun, gülbahar jélilowa, sayragül sawutbay we ömürbék aliy qatarliq kishilerning guwahliqlirini yip uchi qilghan bolup, romandiki pérsonazhlarning lagérda tartqan külpetliri rast hékayilerni bedi'iyleshtürüsh asasida yorutulghan.

Samawer chayxanisidiki söhbetke lagér shahiti gülbahar jélilowa teklip qilin'ghan bolsimu, lékin u salametliki yar bermigenliki üchün kélelmigen. Aptor muyesser xendan romanning qisqiche mezmuni we yézish meqsitini söhbetke qatnashquchilar bilen ortaqlashqan. Söhbetke qatnashquchilar bu romanning özlirining qelbining chongqur qatlamlirigha yoshurun'ghan azablirini ipadiligenlikini éytip, aptorgha rehmet éytishqan.

Romanning aptori muyesser abdul'ehed xendan ziyaritimizni qobul qilip, Uyghur xelqining tartiwatqan zulumini xatirige élish, shuning bilen birge lagérda ün-tinsiz untulup kétiwatqan tutqunlarni eslesh üchün mushundaq bir xatire xaraktérlik eserni yazghanliqini bildürdi. U mundaq dédi: “Oqurmenlirimning biri lagér hayatini hés qilish üchün baliliri bilen bir kün lagér tamiqigha oxshaydighan qattiq moma we suyuq umach ichkenlikini anglap, bu romanni yazghanliqimdin razi boldum. Chünki men mushu romanim arqiliq muhajirettiki Uyghurlarning wetendiki ashu lagérda yétiwatqanlar üchün birer ish qilishigha türtke bolalisam, xush bolimen!”

Söhbetke qatnashqanlar asasen türkiyede oquwatqan yashlar bolup, asasen dégüdek hemmisining a'ilisidin bir yaki bir qanche kishi ashu romanda teswirlen'gen lagérlarning tutqunliri iken. Ular romanni oqughandin kéyin ashu lagérda yétiwatqanlar üchün qolidin kélidighan her qandaq ishni qilishqa razi ikenlikini bildürüshken.

Roman heqqide élip bérilghan söhbetning axiridiki so'al sorash basquchida oqurmenler aptordin romanda teswirlen'gen weqelerdin uninggha eng tesir qilghan birining qaysiliqini sorighanda, aptor eserdiki weqelerning hemmisining asasen lagér shahitlirining béshidin ötküzgen, öz közi bilen körgen heqiqiy weqeler ikenlikini, bu weqelerni anglighan her qandaq kishining tesirlinidighanliqini eskertken.

Bu qétimliq pa'aliyet mushu samawer chayxanisida yéqindin buyan ötküzülgen, qatnashquchilar sani köp bolghan bir qétimliq pa'aliyet bolup, türkiyediki yashlar arisida qizghin alqishqa érishken. Bu pa'aliyetni uyushturghan yashlar guruppisidiki abdurishit bu qétimliq pa'aliyet heqqide ziyaritimizni qobul qilip, türkiyede oquwatqan we tijaret qiliwatqan ilghar pikirlik yashlarning köp ikenlikini, ularning öz-ara pikir almashturushigha bir sehne lazim ikenlikini tekitlep ötti. U mundaq dédi: “Teshkilatlar we yaki shexslerning yashlargha yetküzmekchi bolghan uchurliri bar bolsa we biz uni muwapiq dep qarisaq, pa'aliyetlerni orunlashturup bérimiz. Bu romanni her bir sherqiy türkistanliqning oqushi zörür dep qarighanliqimiz, yashlarning kitab oqush qizghinliqini yuqiri kötürüsh we yazghuchilargha ilham bolushi üchün biz bu qétimqi söhbetni orunlashturduq.”

Söhbette yash yazghuchi xendandin “Bu romanning axiri barmu, kéyinki ijadiyitingiz heqqide uchur bersingiz?” dégendek so'allar soralghan. Xendan bu romanning axirini oqurmenlerge qoyup qoyghanliqini, kéyinki ijadiyitining bashqa yéngi bir témada bolidighanliqini éytqan. U yene roman üchün uchur bilen teminligen lagér shahitlirigha rehmet éytidighanliqini bildürgen.

Aptorning éytishiche, bu romanning sétilishi nahayiti tiz bolup, neshrdin chiqishighila dunyaning her qaysi jaylirida yashawatqan Uyghurlar zakazni bashliwetken. Lagér heqqidiki bu tunji roman hazir türkchige we in'gliz tillirigha terjime qiliniwétiptu.