Ли вейдуң: “җуңго өткән 10 йилда һөкүмәткә қарши 7 хил күчни тәрбийилиди”

Мухбиримиз меһрибан
2013.07.15
guangdong-xitay-namayish-305.jpg Хитай сақчилири личүән шәһәрлик һөкүмәт қорусиниң дәрвазисини тосмақта. 2011-Йили 9-июн.
AFP


Хитайда чиқидиған “җуңгодики ислаһат” журнилиниң илгирики башлиқи ли вейдуң франсийә хәлқара радиосида мәхсус сөһбәт елан қилип, хитай һөкүмитиниң өткән 10 йилда йүргүзгән сияситиниң нөвәттә хитайда йүз бериватқан қаршилиқ һәрикәтлири вә бундин кейин партлаш еһтимали болған зор көләмлик аммиви наразилиқ һәрикәтлирини кәлтүрүп чиқиридиған асасий амил икәнликини илгири сүрди.

“җуңгодики ислаһат” журнилиниң сабиқ башлиқи ли вейдуң әпәнди, франсийә хәлқара радиосиниң зияритини қобул қилғинида, хитай ислаһат елип барған йеқинқи 30 - йилдин буянқи хитай вәзийити һәққидә тохтилип, кейинки 10 йилда хитай гәрчә иқтисадий җәһәттин йүксәлгән болсиму, әмма сиясий җәһәттә ислаһат елип берилмиғанлиқи үчүн хитайда һәр хил иҗтимаий зиддийәтләр барғанчә күчәйгән вәзийәт шәкилләнгәнликини оттуриға қойди.

Ли вейдуң әпәнди нөвәттә хитай һөкүмити тәшвиқ қиливатқан “дөләт сотсиялизм йоли” дегән аталғуға тәбир берип, уни “қизил җаһангирлик йоли” дәп атиған. Ли вейдуң әпәнди нөвәттә хитайда давамлишиватқан бу хил дектаторлуқ дөләт түзүминиң хитайниң бундин кейнки иқтисадий тәрәққиятида еғир тосалғуларни елип келидиғанлиқини тәкитләп, хитайда барғанчә күчийиватқан икки қутупқа бөлиниш йәни байлиқ - кәмбәғәллик пәрқини чоңайтидиғанлиқини, һөкүмәтниң һәр хил қалаймиқанчиларниң алдини елишта мәсилини һәл қилишниң орниға, юқири бесимлиқ сиясәт йүргүзүши әксичә үнүм берип, ахирқи һесабта зор иҗтимаи наразилиқ һәрикәтлириниң йүз беришигә сәвәб болидиғанлиқини оттуриға қойған.

Ли вейдуң мундақ дәйду, “җуңго 10 йил ичидә йеңидин 7 хил қаршилиқ күчни барлиққа кәлтүрди, булар бундин илгири йоқ болуп, буларниң һәммисини һөкүмәтниң юқири бесимлиқ бастуруш сиясити вә кишиләрниң өз назазилиқини ипадилишигә йол қоймайдиған қаттиқ муқимлиқ тәдбирлири кәлтүрүп чиқарди.”

Ли вейдуң әпәнди нөвәттә хитайда партлаш характерлик зор иҗтимаи қаршилиқ вәқәлириниң йүз беришидә асаслиқ рол ойнайдиған 7 хил кишиләр топини көрсәткән.

Ли вейдуң әпәндиниң қаришичә, хитайдики йеридин айрилған деһқанлар, һәрбий сәптин чекиндүрүлгән әскәрләр, диний етиқад җәһәттин кәмситиливатқан диний затлар, хитайниң миллий сияситидин нарази болуватқан уйғур, тибәт қатарлиқ аз санлиқ милләтләр, бу йилларда елип берилған өй чеқиш һәрикитидә өйлиридин айрилип қелип әрз қиливатқанлар, алий мәктәпни түгитип ишсиз қалған стодентлар, сөзләш әркинликидин мәһрүм қилинған зиялийлар қатарлиқ 7 хил кишиләр хитай һөкүмитигә қарши наразилиқи әң күчлүк кишиләр топи болуп, уларни нөвәттә һәм кәлгүсидә йүз беридиған һәр хил қаршилиқ һәрикәтлирини барлиққа кәлтүргүчи асаслиқ кишиләр топи дейишкә болидикән.

Ли вейдуң әпәнди йәнә бу 7 хил кишиләр топи ичидики йеридин айрилған деһқанлар һәққидә тохтилип, “хитай һөкүмитигә қарши наразилиқи күчлүк болған биринчи хил кишиләр топи тәрәққият намида йәрлири игиливелинған, өйлири тартивелинған, муқим кирим мәнбәси үзүветилгән йәни 3 тин айрилған деһқанлар топи. 30 Милйондин 60 милйонғичә санни игиләйдиған бу деһқанлар вә уларниң 2 - әвлад пәрзәнтлири шәһәрләрдә әң төвән орунларда ишләмчилик қилип җан беқиватиду, мана буларни һөкүмәткә қарши наразилиқи әң күчлүк қошун дейишкә болиду” дегән болса, хитай һөкүмитиниң қаттиқ бастуруш сиясәтлири, диний җәһәттики бастурушқа учраватқан кишиләр топи болупму, уйғур, тибәт қатарлиқ хитай болмиған милләтләрниң хитай һөкүмитигә болған әң шиддәтлик қаршилиқ һәркәтлириниң йүз беришигә сәвәб болидиғанлиқини тәкитләп, әгәр ши җиңпиң башчилиқидики нөвәттики хитай һөкүмити сияси җәһәттин ислаһат елип берип, һазирқи түзүлмини өзгәртмисә, хитай һөкүмити арзу қилған әминлик ичидики тәрәққият нишаниға йетәлмәйла қалмастин, бәлки юқириқи 7 хил күчниң наразилиқ һәрикәтлири нәтиҗисидә бу һакимийәтниң ағдурулуш хәвпигә дуч келидиғанлиқини илгири сүргән.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.