Mishél bachélét néme üchün yene bir qétim wezipe öteshni xalimidi?

Xewerlerge asaslan'ghanda, 13-iyun jenwede chaqirilghan b d t kishilik hoquq kéngishi yighinida söz qilghan mishél bachélét, özining axiriqi qétim yighin'gha riyasetchilik qiliwatqanliqini, kishilik hoquq kéngishidin emdi qayta wezipe élishni xalimaydighanliqini bildürgen. U buning sewebini shexsiy turmushigha baghlighan bolup, élan qilinmighan Uyghurlargha a'it doklat yaki 5-aydiki xitay ziyariti bilen alaqisi barliqini ret qilghan.

Biraq metbu'atlar goya mishél bachélétning mushu “Shexsiy qarari” ni kütüp turghandekla, buni “Heyran qalarliq xewer” dep atap, 13-iyun öz sehipiliride bu heqte bes-beste melumatlar élan qildi. Eslide heyran qalarliqi mishél bachélétning kishilik hoquq kéngishidin ikkinchi qétim wezipe élishni xalimasliq mesilisi emes, belki axbarat sahesining Uyghurlar mesilisige chétilghan mishél bachélétqa bolghan diqqet-itibarining yüksekliki bolsa kérek.

Gérmaniyediki ARD téléwiziye qanilining xewiride bayan qilinishiche, chilining sabiq pirizdénti, b d t kishilik hoquq kéngishining aliy komissari mishél bachélét 70 yéshida xitayning “Uyghur irqiy qirghinchi” we “Insaniyetke qarshi jinayet” lirini tekshürimen xitaygha dep bérip, bu qirghinchiliqning, bu jinayetning bash jawabkari bolghan shi jinping bilen resimge chüshüp qaytip kelgen. “Eynek” zhurnilining tilgha élishiche, mishél bachélétning xitay ziyariti apet xaraktérlik hadise bolghan. U béyjingda chaqirilghan muxbirlarni kütiwélish yighinida xitayning teshwiqatigha qoral bolup bergen. “Jenubiy gérmaniye géziti” ning tekitlishiche, mishél bachélét xitay ziyaritide Uyghurlarning kishilik hoquq depsendichiliki toghrisida zuwan sürmeyla qalmay, xitayning quliqigha xush yaqidighan ibarilerni qollan'ghanliqi üchün, xelq'ara jem'iyetning qattiq tenqidige duch kelgen. “Zaman” gézitining eskertishiche, mishél bachélétning xitay ziyariti chong bir xataliq bolupla qalmay, uning wezipisidin ayrilishtin ilgiri Uyghurlar toghrisida hazirlan'ghan doklatni élan qilmasliqimu zor xataliq hésablinidiken.

Gérmaniyediki dangliq axbarat wastilirida mishél bachélét toghrisida élan qilin'ghan bu xewerlerde milyondin artuq Uyghurlarning jaza lagérlirigha qamilip “Irqiy qirghinchiliq” we “Insaniyetke qarshi jinayet” lerning qurbanigha ayliniwatqanliqi, nurghunlighan mexpiy höjjetlerning buni delil-ispatlar bilen teminligenliki bayan qilin'ghan bolsimu, biraq mishél bachélétning qayta wezipe almasliqidiki heqiqiy seweb otturigha qoyulmighan.

U halda, mishél bachélét néme üchün yene bir qétim wezipe öteshni xalimaydu?

Hazir türkiyede pa'aliyet élip bériwatqan merkizi washin'gtondiki Uyghur herikiti teshkilatining bashliqi rushen abbas xanim bu so'alimizgha jawab bergende, aldi bilen heptilerdin buyan yüzligen xelq'araliq kishilik hoquq teshkilatliri birlikte élip barghan mishél bachélétni wezipisidin istépa bérishke chaqirish seperwerlik pa'aliyetliri élip kelgen bésimlarining öz rolini körsetken bolushi mumkinlikini tilgha aldi. U sözide, mishél bachélétning 5-aydiki xitay ziyariti seweblik b d t ning obrazigha éghir dagh chüshürgenlikini, kishilerning közige b d t ni xitay kebi mustebit döletlerning qonchigha aylinip qalghandek körsetkenlikini, bu sewebtin b d t ning uningdin ayrilishni xalighan bolushi mumkinlikini hem eskertti. U yene, hazirqidek bésim we nachar shara'it astida mishél bachélétning dawamliq wezipe ötishining qéyin'gha toxtaydighanliqini ipade qildi.

D u q bérlin ishxanisining mudiri gheyur qurban ependining bildürüshiche, mishél bachélét xitay ziyaritide öz wezipisining höddisidin chiqalmay b d t din pütün duyani ümidsizlendürgen we özige nisbeten kishilerde küchlük nepret peyda qilghan. Bundaq bir ayal ikkinchi qétimliq wezipe toghrisida zuwan sürüsh emes, belki derhal wezipisidin istipa bérishi lazim iken.

Metbu'atlar mishél bachélétqa da'ir xewerlerde, uning 5-aydiki xitay ziyaritining esli meqsitining burmilan'ghanliqini, xitayning qamal we teqipliri seweblik “Uyghur irqiy qirghinchi” we “Insaniyetke qarshi jinayet” lerni tekshürüsh meqsitige yételmigenlikini bayan qilghanda, xitay we rusiyedin ibaret kishilik hoquqning düshmini bolghan ikki mustebit döletning b d t xewipsizlik kéngishidiki orni toghrisida qaytidin jiddiy oylishishni tewsiye qilishni unutmighan.