Almutada “Milliy armiye we tarixiy heqiqet” kitabi tonushturuldi

Sherqiy türkistan jumhuriyiti milliy armiye ofitséri merhum osman tayirofning “Milliy armiye we tarixiy heqiqet” namliq kitabini tonushturush murasimidin körünüsh. 2019-Yili 7-aprél, almuta.

Sherqiy türkistan jumhuriyiti milliy armiye ofitséri merhum osman tayirofning “Milliy armiye we tarixiy heqiqet” namliq kitabini tonushturush murasimidin körünüsh. 2019-Yili 7-aprél, almuta.

7-Aprélda almuta shehirining gorniy gigant mehellisige orunlashqan “Yalla” réstoranida sherqiy türkistan jumhuriyiti milliy armiye ofitséri merhum osman tayirofning “Milliy armiye we tarixiy heqiqet” namliq kitabini tonushturush murasimi bolup ötti. Mezkur murasim osman tayirof a'ilisi teripidin uyushturulghan bolup, uninggha yurt-jama'etchiliki, ziyaliylar, yashlar, merhumning uruq-tughqanliri bolup 200din oshuq adem qatnashti.

Murasimgha riyasetchilik qilghan almuta shehiri ewézof nahiyelik bash yigit béshi burhan tajiddinof bu pa'aliyetning Uyghurlar üchün ulugh kün bolghan 8-aprél sherqiy türkistan jumhuriyiti milliy armiyesining qurulghan küni harpisida ötüwatqanliqini alahide tekitlidi. U milliy armiyening wizwot komandiridin ta diwiziyening siyasiy bashqarma bashliqi lawazimighiche xizmette bolghan osman tayirofning “Milliy armiye we tarixiy heqiqet” namliq kitabini neshir qilishqa merhumning a'ilisining alahide küch chiqarghanliqini otturigha qoydi.

Murasimda aldi bilen sedirdin hajim osman tayirof we bashqimu ene shu musteqilliq, azadliq, erkinlik üchün shéhit bolghanlargha atap, xetme-qur'an we du'a-tilawet qildi. Andin “Osman tayirof we uning jenggiwar yoli” témisida doklat qilindi. Doklatta sherqiy türkistan jumhuriyiti we milliy armiyesining qurulush tarixi, ötken esirning 40 yilliri Uyghur élide partlighan milliy azadliq herikiti hemde milliy armiyening ghelibilik yürüshliri qisqiche yorutuldi. Doklatchi shu jeryanda osman tayirofning hayati we herbiy pa'aliyitige tepsiliy toxtaldi.

Murasimda sözge chiqqan osman tayirofning sepdishi abdujalam abdullayéf uning bilen bir künde milliy armiye sépige kirgenlikini tekitlep, osman tayirofning insaniy xisletliri, shu waqittiki herbiy halet heqqide öz eslimilirini otturigha qoydi. Siyasetshunas qehriman ghojamberdi osman tayirofqa béghishlan'ghan xatirilesh pa'aliyitini uyushturghan merhumning uruq-tughqanliri, bolupmu uning oghli, gorniy gigant mehellisining bash yigit béshi tarim tayirofqa minnetdarliq bildürdi. U buningdin 74 yil muqeddem barliqqa kelgen milliy armiyening Uyghur élini basqunchilardin üzül-késil azad qilish meqsitini qoyghanliqini, uning yetken utuqlirida osman tayirofqa oxshash Uyghur perzendliriningmu töhpisi bar ikenlikini bildürdi. Qehriman ghojamberdi öz sözide Uyghur élining bügünki ehwali hemde xelq'ara weziyet boyiche tepsiliy melumat berdi.

Murasimda sözge chiqqan ziyaliylar, milliy heriket pa'aliyetchiliri, osman tayirofning yéqinliri millet teqdirige a'it özlirining pikirliri bilen ortaqlashti.

Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan osman tayirofning uruq-tughqanliridin biri tashmuhemmet abduraxmanof ependi mundaq dédi: “Öz waqtida manga kitablirini oqup bergen. U hazir chiqarsam bolmaydu, mumkinchilik yoq dégen. U waqitta sowét hökümiti bar idi. Mana baliliri kéyin kitabini chiqirip berdi. U shu yaqta bolghan weqelerni, özining körginini yazdi. Uning kitabini oqup, axirida yighlap kettim. Weten yoq, biz hazir yétim.”

Ziyaritimizni qobul qilghan osman tayirofning repiqisi hékimem hede tayirowa bu murasimgha kelgen barliq jama'etchilikke minnetdarliq bildürüp, mundaq dédi: “Biz bügün uning ayaghlashmighan kitabini yoruqqa chiqarduq. U waqitta balilar kichik idi, jem'iyetning, aghriqning sewebi bilen buni ayaghlashturalmighan idi. Uning ikki armini bar idi. Biri wetenni körsem deytti, ikkinchisi, mushu kitabni tügitelisem deytti. Bügün balilar buni yoruqqa chiqardi. Ulargha rehmet. Uning bilen bille bolghan köpchiliki hazir yoq. Kichik waqtida bir orun, bir qoyun bolghan, ot-suni bille kechken abdujalan abdullayéf bar.”

Biz abdujalan abdullayéfni söhbetke tartqinimizda u mundaq dédi: “Armiyege bir künde élinduq. Bizni yarkentke ewetti terbiye bérishke. Yarkenttin qaytip, mudapi'e tutup yattuq. Men zapas polkta turdum. Kadir teyyarlap, aldinqi sepke ewetip turduq. U yaqtin kelgen instruktorlar bolghan. Ular waqitliq kélip, waqitliq ketti. Rehberlerning éytqan ishlirini orundap yürüwerduq. Uningghiche xitayning 11 bitimi chiqti.”

“Milliy armiye we tarixiy heqiqet” kitabidin melum bolushiche, osman tayirof 1921-yili qazaqistanning qoram yézisida dunyagha kelgen bolup, sowét hökümitining mejburiy kolxozlashturush siyasiti bashlan'ghandin kéyin, 1931-yili ata-anisi bilen Uyghur élining toquztara nahiyesige köchüp kétishke mejbur bolghan. U ottura mektepte, andin ili milletler gimnaziyeside oqudi. 1944-Yili ghuljida qozghilang bashlinip, osman tayirof 1945-yili féwralda eskerlikke chaqirtildi. U qorghasta échilghan herbiy kursta oqup, herbiy telim alghandin kéyin, milliy armiyening 4-piyade polkida wizwot komandiri bolup xizmet qilishqa bashlighan idi. Osman tayirof jingni azad qilish jenglirige aktip qatnashti. Kéyin u “Azad” nishanliq 2-piyade polkqa ewetilip, 2-batalyon minomyot rotisining komandiri bolup xizmet qilghan. U jenglerde qehrimanliq körsitip, sherqiy türkistan hökümiti teripidin “Baturluq”, “Pida'iy” we “Sadaqet” médalliri bilen mukapatlan'ghan. Osman tayirof milliy armiye xitay xelq azadliq armiyesining 5-korpusigha aylandurulup, bir mezgil korpus shtabida xizmet qilghandin kéyin, 1953-yili süydüng shehiride turushluq 14-déwiziyege siyasiy bashqarma bashliqi qilip ewetildi. Xitay kommunistliri teripidin bashlan'ghan teqibleshlerdin kéyin u 1955-yili 5-ayda öz a'ilisini élip, qazaqistan'gha köchüp kétishke mejbur bolghan. Osman tayirof her xil orunlarda ishligendin kéyin hörmetlik dem élishqa chiqqan. U “Uyghuristan azadliq teshkilatining” aktip ishtirakchilirining biri bolghan. Osman tayirof 1996-yili alemdin ötken.