Uyghur ziyaliylar muhajirettiki dertlerge melhem izdimekte

Xotendiki bir Uyghur. 2017-Yili, xoten.

Uyghur élidiki zulum, basturush, kontrol we tutqun qilishlarning küchiyishi muhajirette yashawatqan Uyghurlargha jismaniy we meniwi bésim élip kéliwatqanliqi melum. Bundaq bésimlar sewebidin kélip chiqqan jismaniy we psixik saqsizliqlargha yüzlinish üchün bir qisim ziyaliylar ijtima'iy alaqe wasitiliridin bolghan wats'ap détalida “Saghlamliq bilimliri topi” dégen bir guruppini qurup chiqqan bolup, yérim yilgha yéqin waqittin buyan muhajirettiki Uyghurlarning saghlamliqigha köngül bölmekte iken.

“Saghlamliq bilimliri topi” ning qurghuchiliridin biri bolghan kündüz'ay hamut xanim bu guruppining qurulushi heqqide pikir bayan qildi.

Amérikida yashaydighan doxtur memet'imin ependi özining bir doxtur bolush süpiti bilen Uyghur bimarlargha yardem bérish, késel körsitishte qiynilidighanlar, pul, til we türlük sewebler tüpeylidin doxturgha körünelmeydighanlargha yol körsitish, meslihet bérish meqsitide mezkur guruppigha qatnashqanliqini éytti. Uning psixik saghlamliq heqqide izdinishige mezkur topta qoyulghan psixik késellik alametliri seweb bolghan iken.

Hazir bu guruppida 200 din artuq eza bar bolup, omumi saghlamliq mesililiri heqqide meslihet bérilgendin bashqa psixik saghlamliq heqqide ikki qétim léksiye ötküzülgen. Birinchi léksiyeni doktor erkin sidiq, ikkinchi léksiyeni doktor tash memet sözligen. Üchinchi nöwetlik léksiye 17-dékabir ötküzülidighan bolup mawzusi “Islam dini we rohi saghlamliq” iken.

Biz mushu kün'giche ötküzülgen léksiyelerning anglarmenlerde qandaq inkaslarni qozghawatqanliqi heqqide melumat élish üchün türkiyedin bu topqa qatnashqan abdu'éziz beshtoghraq ependini ziyaret qilduq. U bu yürüshlük léksiyelerdin psixik saghlamliqqa da'ir melumatlargha érishken bolup ümidwarliq, ishench we emeliy heriketler arqiliq rohi tesellige érishish qatarliq jehetlerde terbiyelerge ige bolghan.

Doktor tash memet özi bashtin kechürgen ehwallarni chiqish qilip muhajirettiki Uyghurlarda körülüwatqan psixik mesililerning alahide bir sewebi heqqide qarashlirini bayan qildi. U muhajirette yashawatqan bashqa milletlerdin perqliq halda Uyghurlarda siyasettin qachtim, dep Uyghurdin qachidighan hadisining psixik késellikning dawasiz qélishi hetta éghirlap kétishige seweb boluwatqan amillardin biri ikenlikini éytti.

Mezkur topning aktipliridin doktor erkin sidiq, doktor memet'imin, doktor tash memetler bolghandin bashqa siyasiy pa'aliyetchi memet toxti, ana til pidakarliridin kündüz'ay hamut, jem'iyetshunasliq magistiri xelchigül we gülpiye xanim qatarliqlar pa'aliyet qilmaqta iken.

Toptiki mutexessislerning qarishiche, chet'elde turuwatqan perzent we uruq tughqanliri seweblik Uyghur élidiki kishilerning türlük awarichiliklerge, qamilishqa, hetta késilip kétishlerge duchar bolushi Uyghurlarda gunahkarliq, zaminliq, mehrumluq qatarliq tuyghularni yamritip psixik bimarlarning köpiyishige seweb boluwatqan iken.

Muhajirettiki Uyghurlarning tarqaq jaylashqanliqi, türlük wehime, sübhi we xudüksiresh seweblik Uyghurlar bilen arilashmasliq, qelbidiki azablarni qorqunch seweblik ashkara bayan qilalmasliq, zulumgha qarshi turalmasliq qatarliqlar bundaq bimarlarning ehwalini téximu éghirlashturmaqta iken. Nechche waqittin buyan Uyghur élige bérip kélip turuwatqanlarning azdur köptur bolsimu köklep turghan méhir-muhebbet béghiningmu tuyuqsiz xazan bolushi psixik saqsizliqlargha giriptar bolghanlarning sanini artturmaqta iken.

Awstraliyede yashaydighan Uyghur ziyaliysi memtimin elamu 17-dékabirdin bashlap “Psixik saghlamliq heqqide sawat” namliq léksiye sözleydiken.