Bu yilliq noruz pighandiki Uyghurlargha ümid bexsh etmekte

Muhajirettiki Uyghurlarning noruz bayrimini qutluqlawatqan pa'aliyitidin körünüsh. 2019-Yili 17-mart, gollandiye.

Noruz 2000 yildin artuq tarixqa ige qedimi bayram bolup, uzun tarixtin buyan bu bayram Uyghur diyari, ottura asiya elliri, iran, afghanistan we türkiye qatarliq ellerde qutluqlinip kélinmekte. Türkiy we pars tilliq milletlirige ortaq bolghan bu bayram her yili-3 ayning 21-küni, yeni etiyazliq kün bilen tün tengleshken künde ötküzülüp kélinmekte. “Noruz” parische söz bolup, “Yéngi kün” dégen menide.

Noruz bayrimi Uyghurlarning islamdin burunqi en'eniwi milliy bayrimi bolup hésablinidu. Noruz bayrimi Uyghur diyarida qar-muzlar érip, ériqta sular shildirlap éqip turghan, barche hayatliq oyghinip, chéchekler échilghan, notilar bix sürüp, illiq bahar shamili pütün mewjudiyetni söygen, déhqanlar yéngi yilni yéngi ümidler biler bashlighan bir mezgilde yétip kélidu. Bu bayram öz nöwitide yene hayatliqni tentene qilidighan, ümidini urghutidighan tebi'et bayrimidur.

Uyghur diyaridiki Uyghur, qazaq, qirghiz, özbék qatarliq türkiy milletlerde noruz bayrimini qutluqlash omumlashqan. Noruz sorunlirida herqaysi qérindash milletler özlirining örüp-aditi we yashash usulliri we yarqin medeniyitini namayan qilishidu.

Bu xasiyetlik künde Uyghurlar eng chirayliq kiyimlirini kiyiship, a'ile boyiche mehelle-koylarda, yurt-yurtlarda, dala-tüzlerde we tebi'et qoynida topliship tentene qilishidu. Yillardin buyan gerche muhajirettiki Uyghurlar a'ilisi, yurti, wetinidiki noruz shatliqigha jör bolush imkaniyetliridin mehrum qalghan bolsimu, emma ularmu noruzda bir yerge jem bolup noruz éshigha bille éghiz tégiship, hal-mung éytiship, wetendin ayrilghan judaliqlirigha teselli tépishidu. Ularmu noruzni bir muhim pa'aliyet süpitide dawamlashturup kelmekte. Bu ularning yat ellerde Uyghur kimlikini saqlishi we jametlirini rawajlandurushida muhim munber bolup kelmekte.

Noruz bayrimini qutlash en'enisining ehmiyiti heqqide köpligen maqalilerni yazghan, en'giliyediki musteqil tetqiqatchi eziz eysa elkün ependi noruz bayrimi munasiwiti bilen ziyaritimizni qobul qildi. U noruz bayrimining muhajirettiki her bir Uyghurgha qayghuni küchke aylandurush, meyüslükni iradige orun bergüzüsh we Uyghur millitining mewjutluqini namayan qilishta muhim roli barliqini tekitlep ötti.

Noruz bayrimi 20 din artuq dölet we rayonlarning milliy we ammiwi bayrimidur. 2010-Yili birleshken döletler teshkilati omumiy mejlisi teripidin “Noruz bayrimi xelq'araliq bayram” dep étirap qilin'ghan. Halbuki, noruz bayrimini ezizlep ewladmu-ewlad dawamlashturup kelgen Uyghur xelqi hala bügünki künde öz wetinide bu en'eniwi milliy bayramni ötküzüsh hoquqidinmu mehrum qalmaqta. Meyli xitayning hökümet tor betliride bolsun yaki ijtima'iy taratqularda bolsun, Uyghur diyaridiki Uyghur we bashqa yerlik milletlerning bu yil noruz bayrimi ötküzgenlikige da'ir héchqandaq xewer yoq.

Közetküchiler, bügün gerche xitay hökümiti Uyghurlarni lagérlargha qamap, ularning en'eniwi medeniyiti we tilini pütünley chekligen bolsimu, lékin noruz bayrimidin ibaret bu en'eniwi bayramni yoq qiliwételmeydighanliqini tekitlimekte.

Xitay Uyghur diyarining chet'el bilen bolghan alaqisini pütünley chekligenliki seweblik a'ilisi, ata-anisi, qowm-qérindashliridin pütünley xewersiz qalghan muhajirettiki Uyghurlarning gerche yüriki lexte-lexte bolsimu, emma ular noruz pa'aliyetlirini uyushturush arqiliq bir yerge jem bolup, bir birige ghemxan bolushqa tirishiwatqanliqi melum. Ijtima'iy taratqulardin qarighanda, hetta bezi döletlerde ötken heptidin bashlapla Uyghur jama'iti bayram tentenisige kirgen bolup, noruzluq mexsus sen'et kéchilikliri ötküzülmekte iken.

Yéqinda yawropadiki bezi dölet hökümetliri we kishilik hoquq teshkilatlirining orunlashturushi bilen shiwétsiye, gérmaniye, gollandiye qatarliq döletlerde yighinlargha qatniship, lagér mesiliside guwahliq bériwatqan tirik shahit ömer bék'ali bu qétimqi yawropa sepiri jeryanida shu jaylardiki Uyghurlar ötküzgen bir qanche noruzluq pa'aliyetlergimu daxil bolghan iken. U özining bu ehmiyetlik yighilishlardin zor ilham alghanliqini, küch we ümidke tolghanliqini ipade qildi.

Amérikadiki wérjiniye shitatini merkez qilghan Uyghur jama'iti üchün ilgiriki yillardikidinmu chong we ehmiyetlik noruzni qutlash sorunini teyyarlash ishliri bilen meshghul boluwatqan amérika Uyghur birleshmisining hey'et ezaliridin méhri'ay memtili xanimning bildürüshiche, 23-mart shenbe küni amérikadiki Uyghurlar noruz pa'aliyiti ötküzidiken. Bu qétimliq noruzni qutlash pa'aliyiti Uyghurlarning örüp-adetliri we seltenetlik medeniyetlerni namayan qilidighan bir ehmiyetlik sorun, her xil köngül échish pa'aliyetliri arqiliq qelbi yarilan'ghan qérindashlargha xushalliq we ümid bérishni meqset qilidighan méhri shepqet soruni bolidiken.

Pütün dunyadiki Uyghur we noruz en'enisini dawam qilip kelgen barliq qérindashlarning noruz bayrimini, yeni yéngi yil bayrimini chin dilimizdin tebrikleymiz! bu yéngi yil xasiyiti bilen her a'ilige amanliq, asayishliq we beriket tileymiz!