Пенсийәдики һөкүмәт кадирлириниң салаһийитини тәкшүрүш уқтуруши уйғурларниң диққитини қозғиди

Мухбиримиз меһрибан
2017.11.01
qeshqer-cheqish-boway.jpg Чиқиливатқан қәшқәр кона шәһәр вә мәсчитләргә ечинип қараватқан бовай.
Social Media

Мәлум болушичә уйғур аптоном район даирилири йеқинда мәхсус йиғин чақирип, илгири һөкүмәт органлирида хизмәт қилип пенсийигә чиққанларни баһалаш хизмити башланғанлиқини елан қилди. Хәвәрләрдин мәлум болушичә, йиғинда пенсийигә чиққан һөкүмәт кадирлириниң 30-ноябирғичә өзи ишлигән идариләргә берип өзини тизимлитиши вә бу қетимқи салаһийәт баһалашниң шу кишиниң яшанғанлиқ суғуртисиға тәсир көрситидиғанлиқи уқтурулған. 29-Өктәбир үрүмчидә ечилған мәзкур йиғинда тилға елинған чәтәлләрдә туруватқиниға бир йилдин ашқанларниң қайтип келип тизимға алдуруш һәққидики агаһландуруш муһаҗирәттә яшаватқан уйғурларниң диққитини қозғиди.

Үрүмчидә чиқидиған “пайтәхт истемалчилар сәһәр гезити” ниң 30-өктәбирдики санида “үрүмчидики һөкүмәт органлиридин пенсийигә чиққанларниң яшанғанлиқ суғуртиси елиш салаһити тәкшүрүлиду” сәрләвһилик тәпсилий хәвәр елан қилинди.

Мәзкур хәвәрдә яшанғанлиқ суғуртисидин бәһримән болалмайдиғанлар һәққидә тохтилип, “1) бәлгиләнгән вақитта тәкшүрүп баһалашқа қатнашмиғанлар, 2) башқа җайда турушлуқ испат қәғизини вақтида тапшурмиғанлар, 3) түрмидә яки әмгәк билән тәрбийиләш мәркәзлиридә тәрбийә қобул қиливатқанлар, 4) ғайиб болғиниға 6 айдин ашқанлар, нопус тизимидин өчүрүлгәнләр, 5) өлүп кәткәнләр, 6) узун муддәт алақиси үзүлгән 6 хил кишиләр топи яшанғанлиқ суғуртисидин бәһримән болалмайду” дейилгән.

Болупму, хәвәрдә тәкитләнгән, “башқа җайларда туруватқиниға бир йилдин ашқан пенсийә еливатқанлар, йәни чәтәлләрдә туруватқиниға бир йилдин ашқанлар өзи туруватқан дөләтләрдики җуңго әлчиханилириға берип, шу йәрдин өзиниң турушлуқ җайи һәққидә испат елиши вә бу испатни әсли ишлигән идарисигә тапшурғандин кейин, үрүмчи шәһәрлик пенсийигә чиққанларни башқуруш ишханисиға тапшуруши керәк” дегән бәлгилимиләр чәтәлләрдә муһаҗирәттә яшаватқан уйғурларниң җиддий диққитини қозғиди.

Биз мәзкур уқтуруш вә 29-өктәбир үрүмчидә ечилған мунасивәтлик йиғин һәққидә техиму илгириләп әһвал игиләш үчүн үрүмчидики теббий университет, педагогика университети қатарлиқ алий мәктәпләрниң пенсийигә чиққан кадирлар башқармисиға телефон қилдуқ. Әмма телефонимиз уланмиди.

Уқтурушни чиқарған үрүмчи шәһәрлик яшанғанлар суғурта мәркизиниң қизиқ линийәлик телефони аптоматик мулазимәт системисиға уланди.

Мәзкур системиниң пенсийигә чиққандин кейин мәлум сәвәбләр билән чәтәлләрдә туруватқанларға мулазимәт қилиш кунупкисини басқинимизда “пенсийәгә чиққанлар ичидә чәтәлләрдә вә шяңгаң , тәйвән, авмен қатарлиқ алаһидә районларда олтурақлишип қалғанлар яшанғанлиқ суғуртиси дөләтниң мунасивәтлик бәлгилимилири бойичә беҗирилиду. Улар яшанғанлиқ суғуртиси беҗириштә һәр йили нопуси турушлуқ өлкә, аптоном районларға қайтип берип яшанғанлиқ суғуртисини йөткәш рәсмийәтлирини өтиши керәк. Давамлиқ яшанғанлиқ суғуртисидин бәһримән болушқа илтимас қилғучилар әсли ишлигән идарисигә берип яшанғанлиқ суғурта һәққи вә тегишлик рәсмийәтләрни бәлгиләнгән муддәт ичидә дәрһал өтиши керәк. Наһийәдин юқири дәриҗилик органларда ишләп пенсийигә чиққанлар наһийәлик партком, кадирлар идариси қатарлиқ җайларниң тәстиқини елиши керәк. Шундила уларниң яшанғанлиқ суғуртиси нөвәттә яшаватқан җайиға йөткәп берилиду яки әвәтип берилиду,” дегән авазлиқ көрсәтмиләр берилди.

Нөвәттә чәтәлләрдә яшаватқан уйғурлар арисида илгири хитай һөкүмәт органлирида ишләп, пенсийигә чиққандин кейин аилиси билән чәәлләрдә олтурақлишип қалған яки чәтәлләрдә оқуватқан балисини оқутуш үчүн кәлгән бирнәччә уйғур авазини бәрмәслик шәрти билән зияритимизни қобул қилди.

Қолида 10 йил ичидә америлкиға көп қетим келип-кетиш визиси арқилиқ америкидики пәрзәнтлириниң йенида вақитлиқ туруватқанлиқини билдүргән бир уйғур илгирики йилларда уруқ-ту, қанлири яки достлириға һавалә қилиш арқилиқ, пенсийә мааши вә яшанғанлиқ суғуртисидин бәһримән болуп кәлгән болсиму, әмма бултурдин башлап уйғур дияри вәзийити чиңип кәткәнлики сәвәбидин яшанғанлиқ суғуртисила әмәс һәтта пенсийә муашидинму пүтүнләй ваз кәчкәнликини билдүрди.

Бу йил язлиқ тәтилниң алдида америкада оқуватқан оғлини йоқлаш үчүн кәлгән болсиму, әмма юртиға қайтса нөвәттики қаттиқ бастуруш вәзийитигә дуч келишидин әнсиригән йәнә бир уйғур, гәрчә хитай даирилириниң мәзкур уқтурушини көргән болсиму, әмма бихәтәрликидин әнсиригәчкә юртиға қайтиштин ваз кәчкәнликини билдүрди

Радийомиз зияритини қобул қилған уйғур паалийәтчилириниң билдүрүшичә, үрүмчидә ечилған яшанғанлиқ суғуртиси һәққидики йиғин вә пенсийигә чиққанларниң салаһитини ениқлаш ухтурушида уйғурлар биваситә тилға елинмиған. Әмма мәзкур уқтуруш бу йил әтияздин башланған чәтәлләрдики уйғур оқуғучиларни қайтуруп кетиш шамилидин кейин елан қилиниши диққәт қозғайду. Болупму уқтурушта уйғур аптоном райониниң мәркизи болған үрүмчидидики һөкүмәт хизмәтлиридин пенсийигә чиққанларға қаритилиши, әмәлийәттә илгири уйғур аптоном районидики һөкүмәт органлирида ишләп пенсийигә чиққан уйғур зиялийлирини тәкшүрүш нишани қилған болуши мумкин.

Нөвәттә канадада яшаватқан уйғур паалийәтчилиридин туйғун абдувәли әпәнди, канадада йәрләшкән уйғурлар арисида шу йәрдики уйғур җамаитидин йирақ туридиған бир түркүм уйғурларниң һелиму хитайдики илгирики идарилиридин пенсийә мааши еливатқанлиқи һәққидә учурлар барлиқини билдүрди.

Туйғун абдувәли әпәнди йәнә нөвәттә уйғурларға қаритилған бастуруш күчәйгән мәзгилдә бу хил кишиләрниң илгири уйғур җамаитидин йирақ турған болсиму, әмма бу хил чақириқ вә ухтурушларға алдинип юртлириға қайтмаслиқини, илгири пенсийә муашини еливатқан болсиму әмди хитай һөкүмитидин еливатқан бу хил мәнпәәтидин ваз кечидиған заманниң кәлгәнликини билдүрди.

Америкидики уйғур паалийәтчилиридин нури мусабай әпәндиниң қаришичә, хитай даирилириниң техи йеқинда чәтәлләрдә оқуватқан уйғур оқуғучилар, болупму мисирда оқуватқан зор бир түркүм уйғур оқуғучиларни ата-анилириға бесим қилип хитайға мәҗбури қайтуруп кетип, җазалиғандин кейин йәнә пенсийигә чиққанларни тәкшүрүш намида бу хил уқтурушларни чиқириши хитай һөкүмитиниң чәтәлләрдики уйғурларниң хитайға қарши һәрикитини контрол қилиш үчүн елиниватқан тәдбир икәнликини тәкитлиди.

Нури мусабай әпәнди йәнә пенсийигә чиққанларға қаритилған ухтурушниң пенсийигә чиққандин кейин пәрзәнтлириниң йенида туруватқан бир түркүм пешқәдәм уйғур зиялийлириниң әһвалини ениқлаш һәмдә уларни хитайға қайтуруп кетиш үчүн чиқарған уқтуруши икәнликини билдүрүп, уйғурларға қаритилған бастуруш еғир болуватқан бүгүнки күндә муһаҗирәттики уйғурларниң сәгәк болушини тәкитлиди.

Нури мусабай әпәнди баянида нөвәттә чәтәлләрдә давамлишиватқан хитай һөкүмитигә қарши паалийәтләр ичидә уйғур тәшкилатлириниң паалийәтлири хитай һөкүмити үчүн еғир тәһдит болуп келиватқанлиқини тәкитләп, гәрчә уқтурушта “уйғур” дегән сөз ениқ тилға елинмиған болсиму, мәзкур йиғин вә ухтурушниң нөвәттә чәтәлләрдики уйғур тәшкилатлириниң хитайға қарши паалийәтлиридә пешқәдәм вә бәзи оттура яш уйғур зиялийлириниңму рол ойнишидин әнсирәш сәвәбидин чиқирилған болуш еһтималлиқини нәзәрдин сақит қилмаслиқни тәкитлиди.

Нөвәттә чәтәлләрдә яшаватқан уйғурлар арисида, балилирини оқутуш яки чәтәлләрдә хизмәт қиливатқан пәрзәнтлирини йоқлаш баһанисидә ғәрб дөләтлиригә келип йәрлишип қалған уйғурларму мәлум нисбәтни игиләйду.
Игилишимизчә балилирини оқутуш үчүн ғәрб дөләтлиридә йәрлишип қелиш қарарини алған уйғурларниң зор қисми аллиқачан әслидики хизмәт орунлири вә мунасивәтлик хитай һөкүмәт орунлиридин алақисини үзгән. Әмма хитай паспорти билән пәрзәнтлири йенида туруватқан аз бир қисим уйғурларниң һелиму хитай һөкүмитидин пенсийә муашини еливатқанлиқиға даир бир қисим учурлар ашкариланған иди.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.