Qazaqistan prézidéntining istépa bérishi mutexessislerde küchlük inkas qozghidi

Qazaqistan ammiwi axbarat wasitilirining xewer qilishiche, qazaqistan prézidénti nursultan nezerbayéf 19-mart küni kechqurun qazaqistan xelqige qilghan muraji'itide özining istépa bergenlikini jakarlighan idi. Bügündin, yeni 20-marttin bashlap qazaqistan prézidénti wezipisini öteshke qazaqistan parlaménti yuqiri palatasining re'isi, qazaqistanning sabiq bash ministiri qasimjomart toqayéf kirishti. U bügün astana shehiridiki aqordida qesem qildi.

Téngrinyus agéntliqi élan qilghan “Qasimjomart toqayéf qazaqistan prézidénti boldi” namliq maqalida éytilishiche, yéngi wezipini tapshuruwalghan qasimjomart toqayéf qazaqistan paytexti astana shehirini “Nursultan” dep özgertish teklipini bergen hemde nezerbayéfning memliketning bixeterlik kéngishining re'isi, “Nur-otan” partiyesining re'isi we asasiy qanun kéngishi ezasi bolup qalidighanliqini bildürgen.

Nursultan nezerbayéfning istépa bérishi ammiwi axbarat wasitiliride we ijtima'iy torlarda küchlük inkas qozghidi.

“Kommérsant” gézitide élan qilin'ghan wladimir solowyof, alékandir konstantinof we kiril kriwoshéyéflarning “Barliq tiriklerning aldi. Nezerbayéf qazaqistanning ömürlük rehbirilik ornini igilidi” namliq maqaliside uning prézidéntliq wezipisi élip tashlansimu, emma uning téximu muhim wezipini, yeni memliketning ömürlük rehbirilik ornini igiligenliki otturigha qoyulghan. Maqalida mundaq urun'ghan nezerbayéftin bashqa namzatning yoq ikenliki hem mundaq ehwalning sabiq sowét jumhuriyetliri ichidin peqet qazaqistandila mewjut ikenliki ilgiri sürülgen.

“Wzglyad” tor bétide bérilgen “Nezerbayéf prézidénttin chong hoquqta bolidu” namliq maqalining aptori pyotor akopof ijtima'iy torlarda nezerbayéf texttin ketkendin kéyin dölette muqimsizliq bashlinidu dégen her xil pikir-texminlerni yoqqa chiqirip, uning danishmen siyasetchi ikenlikini, uning prézidéntliq wezipisidin ayrilsimu, lékin hakimiyettin ayrilmighanliqini bildürgen.

“Régnum” agéntliqida bérilgen siyasetshunas marat shibutofning “Qazaqistanda hakimiyetni ötküzüp bérish bashlandi” namliq maqaliside nezerbayéfning öz meyli bilen hoquqtin ayrilishining uninggha téximu shan-shöhret élip kélidighanliqi, xuddi sabiq xitay rehbiri dén shyawpinggha oxshash “Xitayche hakimiyetni ötküzüp bérish yoli” ni emelge ashuralaydighanliqi tekitlen'gen.

Nursultan nezerbayéf némishqa hem néme üchün hazir istépa berdi? u buningdin kéyin néme qilmaqchi? buni qazaqistanliqlar qandaq qarshi aldi? nezerbayéfning istépa bérishi bilen qazaqistanning xitay we bashqa memliketlerge qaratqan siyasiti özgirishi mumkinmu? memliketning ichide özgirishler yüz bérishi mumkinmu?

Merkiziy asiya boyiche qazaqistanliq mutexessislerning biri ezimbay ghalining pikriche, nursultan nezerbayéf prézidéntliq wezipisidin ayrilsimu, lékin bixeterlik kéngishining rehbiri dégen uningdinmu üstün orunni igiligen iken. U mundaq dédi: “Nezerbayéf uzaq waqit hakimiyette olturghan diktator dégen éniqlimidin qutulup, yene gherb memliketliri bashchilirining bésimidin qutulghusi keldi. U beribir qazaqistandiki hakimiyetni kontrol qilip, döletning barliq muhim heriketlirini özi yolgha sélip turidighan bolidu. Asasliq héch nerse özgermeydu, peqet uni eyiblesh aziyishi mumkin. Men heyran qalghan bir nerse, köpchilik uning prézidéntliqtin ayrilishini tebriklimidi. Bu yerde beribir uninggha qandaqtur bir hésdashliq bardek. Peqet bir az qisim kishiler uning ayrilishini qollidi. Qazaqistanning xitay bilen bolghan munasiwiti özgermeydu, dep oylaymen, chünki qasimjomart toqayéf tashqi siyasetning chong bir mutexessisi. U hem in'gliz, hem xitay tilini bilidu. Shuning üchün, méning oyumche, bu munasiwetlerning kéngiyishimu mumkin”.

Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan siyasetshunas érkin baydarof mundaq dédi: “Chong döletni 30 yil dégüdek bashqurush yénik yük emes. Bu yerde shundaqla elbéshining yéshinimu hésabqa élish kérek. Prézidént néme üchün del hazir istépa berdi? u öz nutqida hazirqi waqitta dunyada yéngi alemshumul özgirishlerning yüz bériwatqanliqini, ene shuning üchün yéngi ewladlarning, yéngi rehberlerning meydan'gha kélish hajetlikini bildürgen idi. Yene bir tereptin, nezerbayéf sehnidin pütünley ketmidi. U buningdin kéyinmu dölette we dölet sirtida yüz bériwatqan siyasiy özgirishlerni öz qolida tutup qalidu. U kélechektimu barliq özgirishlerning merkizide bolidu, dep oylaymen. Uning qolida yene bixeterlik kéngishining re'isi, “Nur-otan” partiyesining re'isi dégen'ge oxshash muhim hoquqlar saqlinip qalidu. Emdi uning istépa bérishini pütkül qazaqistanliqlar chüshinish we hörmet bilen qobul qildi, dep hésablaymen. Chünki, chirayliq we hörmet bilen hoquqni ötküzüp bérish her qandaq bir siyasetchining qolidin kéliwermeydu.”

Érkin baydarof yene nursultan nezerbayéfning hazirqi zaman qazaqistan tarixida yéngi bir sehipini achqanliqini, uning xelq'aradimu hörmitining bar ikenlikini bildürüp, yene mundaq dédi: “Men nursultan ebish oghlining istépa bérishini xitay bilen bolghan munasiwetlerge özgirishler élip kélidu, dep öylimeymen. Bügünki künde qazaqistan we xitay peqet qoshna memliketlerla emes, belki ‛bir belwagh, bir yol‚ layihesi boyiche shériklerdur. Astana qazaqistanning ilgiriki siyasitidin chetnimeydu hem barliq memliketler bilen bolghan hemkarliqini saqlap qalidu. Bu jehette elning tashqi siyasitide özgirishler yüz bermeydu, dep oylaymen”.

Qoshna memliket qirghizistan mutexessisliri bu heqte néme deydu?

Bishkek shehiridiki siyasiy analizchi adil turduqulof ziyaritimizni qobul qilip, mundaq dédi: “Nezerbayéf emeliyette hem dunya kün tertipini, hem qazaqistan özidiki ichki siyasetni yaxshi chüshinidighan hem hés qilalaydighan adem. U, buningdin 30 yil ilgiri rehberlik qilghan qazaqistanning hazir qanchilik derijide özgergenlikini, hazirqi weziyetning bashqiche bolup, öz waqtining ayaghlashqanliqini yaxshi chüshendi. Bu danishmenlik bilen qilin'ghan ish hem rayonning bashqimu rehberlirige ülge bolidu, dep oylaymen. Qazaqistan sözsiz merkiziy asiyadiki lidér, yeni rehber memlikettur. U, birinchidin, dunyaning xitay we rusiye oxshash chong memliketliri bilen, yene bir tereptin, etrapidiki memliketler, shu jümlidin qirghizistan bilen yaxshi munasiwet ornitishni bildi. Yawro-asiya iqtisad hemkarliqi we shangxey hemkarliq teshkilati buninggha misal bolalaydu. Yéngi kelgen prézidént qasimjomart toqayéfmu tashqi siyaset saheside dunyagha tonulghan mutexessistur. Shuning üchün qazaqistanning tashqi siyasitide chong özgirishler bolidu, dep oylimaymen. Nursultan nezerbayéf qasimjomart toqayéfning qazaqistanning merkiziy asiyadiki ilgiriki siyasitini dawam qilidighanliqigha ishinidu.”