Қурбанҗан сәмәтниң америка универиситетлиридики зәнҗирсиман лексийәси қандақ арқа көрүнүштә оттуриға чиқти? (1)

Мухбиримиз қутлан
2015.09.29
Qurbanjan-semet-leksiyesi-resim.jpg Қурбанҗан сәмәтниң станфорд университетида бәргән “мән шинҗаңдин кәлдим” намлиқ лексийәсидин көрүнүш
Social Media

Игилишимизчә, өткән йилидин буян хитай һөкүмәт таратқулирида “мән шинҗаңдин кәлдим” намлиқ китаби билән даңдар шәхскә айланған қурбанҗан сәмәт бүгүн, йәни 9-айниң 29-күни америка пайтәхти вашингтондики җорҗи тавн университетида бир мәйдан лексийә бәргән.

Қизиқарлиқи шуки, һәрқандақ нутуқ яки илмий лексийәләр чәклимисиз һалда авамға ечиветилидиған америка университетлирида, қурбанҗан сәмәтниң бүгүнки лексийәси пәқәтла хитай оқуғучилар бирләшмиси қармиқидики оқуғучиларғила уюштурулған.

Җорҗи тавн университетиниң тор бетигә “җуңголуқ оқуғучилар вә тәтқиқатчилар бирләшмиси” намидин чиқирилған еланда мундақ дейилгән: “бу лексийәгә қатнишидиғанлар пәқәтла җорҗи тавн университетидики оқуғучилар биләнла чәклиниду. Мәйданға иҗазәт картиңизни тәкшүрүп киргүзүлиду.”

Қурбанҗан сәмәтниң лексийәси америка таратқулири вә мухбирлиридин халий һалда елип берилғанлиқи, лексийә мәйданиға сирттин адәм киргүзүлмигәнлики сәвәбидин, лексийә әһвалини нәқ мәйдандин хәвәр қилишқа мумкинчилик болмиди. Һалбуки, униң 27-сентәбирдә калифорнийәдики станфорд университетида сөзлигән лексийәсигә хитай оқуғучиларни асас қилған аран 20 нәччә киши қатнашқан.

Мәлум болушичә, қурбанҗан сәмәтниң “мән шинҗаңдин кәлдим” намлиқ хитайчә китаби өткән йили бейҗиңда нәшр қилинғандин кейин, хитай компартийәси мәркизий комитети сиясий бюросиниң даимий һәйити, хитай мәмликәтлик сиясий кеңәшниң рәиси йү җеңшиң уни мәхсус қобул қилған вә махтиған. Бу китаб хитай һөкүмитиниң қоллиши билән инглизчә нәшр қилинип, бу йил 5-айда нюйоркта тарқитилиш мурасими өткүзүлгән. Мурасимға хитайниң америкида турушлуқ баш әлчиси сүй тйәнкәй қатнишип, қурбанҗан билән алаһидә сөзләшкән.

Нөвәттә америкидики бирқанчә университетларда хитай оқуғучиларға лексийә сөзләватқан қурбанҗан сәмәтниң паалийәтлири һәққидә хитайдики чоң гезитләр билән һөкүмәт таратқулирида бәс-бәстә хәвәрләр берилмәктикән. Бу хәвәрләрдә қурбанҗан сәмәтниң америкидики даңлиқ университетларда нутуқ сөзләп, америкилиқларниң җуңго вә шинҗаң һәққидики бир тәрәплимә көз қарашлирини өзгәрткәнлики, җуңгониң көп хил мәдәнийәтләрни сиғдуралайдиған дөләт икәнликини өз китаби арқилиқ испатлап көрсәткәнлики давраң қилинған.

Һалбуки, қурбанҗан сәмәтниң америкидики 8 университетта сөзләйдиған лексийәсини мәзкур университетлар әмәс, бәлки мәзкур университетлардики “җуңголуқ оқуғучилар бирләшмиси” уюштурғанлиқи мәлум.

“җуңголуқ оқуғучилар вә тәтқиқатчилар бирләшмиси” намида америкиниң көплигән университетлирида арқа-арқидин қурулған бу аталмиш “оқуғучилар уюшмилири” әмәлийәттә хитай әлчиханисиниң биваситә башқурушидики тәшкилатлар икәнлики мәлум.

Бу һәқтә зияритимизни қобул қилған америка уйғур бирләшмисиниң муавин рәиси илшат һәсән әпәнди қурбанҗан сәмәтниң америка универиситетлиридики лексийәлириниң пәқәтла хитай оқуғучилириға қаритилған “йепиқ лексийә” икәнликини тәкитлиди.

Доктор җүрәт обул әпәндиму қурбанҗан сәмәтниң америка университетлирида сөзләватқан аталмиш лексийәлири әмәлийәттә хитай һөкүмитиниң “чәтәлниң намини сетип, дөләт ичидикиләрни қайил қилиш” қа урунуштәк тәшвиқат тактикиси икәнликини илгири сүрди.

Қурбанҗан сәмәт бу йилниң бешида “нюйорк вақит гезити” хитайчә бөлүминиң мухбири сориған “шинҗаң дегән сөзгә қандақ ениқлима бериш керәк?” дегән соалға мундақ җаваб бәргән:

“шинҗаң дегәндә, бу һәргизму мәлум бир милләтниң уқумини бәрмәйду. Шинҗаңда 13 милләт яшайду. Шуңа шинҗаңлиқ дегән сөзму мәлум бир милләтнила көрсәтмәйду. Шинҗаңда милләтләр ара там яки тосуқ йоқ. Мәсилән, шәхсән өзүмниң нәсәбини елип ейтсам, ата тәрәп момам 7 яш вақтида өзбекистандин қәшқәргә көчүп кәлгән икән. Момамниң дадиси уйғур, аниси өзбек икән. Шуңа дадамда уйғур вә өзбек қени бар. Анамда бәлким моңғул қени бар болуши мумкин.”

Тәпсилатини аваз улиништин аңлиғайсиз.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.