Qurbanjan semetning amérika uniwérisitétliridiki zenjirsiman léksiyesi qandaq arqa körünüshte otturigha chiqti? (1)

Qurbanjan semetning stanford uniwérsitétida bergen “Men shinjangdin keldim” namliq léksiyesidin körünüsh

Igilishimizche, ötken yilidin buyan xitay hökümet taratqulirida “Men shinjangdin keldim” namliq kitabi bilen dangdar shexske aylan'ghan qurbanjan semet bügün, yeni 9-ayning 29-küni amérika paytexti washin'gtondiki jorji tawn uniwérsitétida bir meydan léksiye bergen.

Qiziqarliqi shuki, herqandaq nutuq yaki ilmiy léksiyeler cheklimisiz halda awamgha échiwétilidighan amérika uniwérsitétlirida, qurbanjan semetning bügünki léksiyesi peqetla xitay oqughuchilar birleshmisi qarmiqidiki oqughuchilarghila uyushturulghan.

Jorji tawn uniwérsitétining tor bétige “Junggoluq oqughuchilar we tetqiqatchilar birleshmisi” namidin chiqirilghan élanda mundaq déyilgen: “Bu léksiyege qatnishidighanlar peqetla jorji tawn uniwérsitétidiki oqughuchilar bilenla cheklinidu. Meydan'gha ijazet kartingizni tekshürüp kirgüzülidu.”

Qurbanjan semetning léksiyesi amérika taratquliri we muxbirliridin xaliy halda élip bérilghanliqi, léksiye meydanigha sirttin adem kirgüzülmigenliki sewebidin, léksiye ehwalini neq meydandin xewer qilishqa mumkinchilik bolmidi. Halbuki, uning 27-séntebirde kaliforniyediki stanford uniwérsitétida sözligen léksiyesige xitay oqughuchilarni asas qilghan aran 20 nechche kishi qatnashqan.

Melum bolushiche, qurbanjan semetning “Men shinjangdin keldim” namliq xitayche kitabi ötken yili béyjingda neshr qilin'ghandin kéyin, xitay kompartiyesi merkiziy komitéti siyasiy byurosining da'imiy hey'iti, xitay memliketlik siyasiy kéngeshning re'isi yü jéngshing uni mexsus qobul qilghan we maxtighan. Bu kitab xitay hökümitining qollishi bilen in'glizche neshr qilinip, bu yil 5-ayda nyuyorkta tarqitilish murasimi ötküzülgen. Murasimgha xitayning amérikida turushluq bash elchisi süy tyenkey qatniship, qurbanjan bilen alahide sözleshken.

Nöwette amérikidiki birqanche uniwérsitétlarda xitay oqughuchilargha léksiye sözlewatqan qurbanjan semetning pa'aliyetliri heqqide xitaydiki chong gézitler bilen hökümet taratqulirida bes-beste xewerler bérilmektiken. Bu xewerlerde qurbanjan semetning amérikidiki dangliq uniwérsitétlarda nutuq sözlep, amérikiliqlarning junggo we shinjang heqqidiki bir tereplime köz qarashlirini özgertkenliki, junggoning köp xil medeniyetlerni sighduralaydighan dölet ikenlikini öz kitabi arqiliq ispatlap körsetkenliki dawrang qilin'ghan.

Halbuki, qurbanjan semetning amérikidiki 8 uniwérsitétta sözleydighan léksiyesini mezkur uniwérsitétlar emes, belki mezkur uniwérsitétlardiki “Junggoluq oqughuchilar birleshmisi” uyushturghanliqi melum.

“Junggoluq oqughuchilar we tetqiqatchilar birleshmisi” namida amérikining köpligen uniwérsitétlirida arqa-arqidin qurulghan bu atalmish “Oqughuchilar uyushmiliri” emeliyette xitay elchixanisining biwasite bashqurushidiki teshkilatlar ikenliki melum.

Bu heqte ziyaritimizni qobul qilghan amérika Uyghur birleshmisining mu'awin re'isi ilshat hesen ependi qurbanjan semetning amérika uniwérisitétliridiki léksiyelirining peqetla xitay oqughuchilirigha qaritilghan “Yépiq léksiye” ikenlikini tekitlidi.

Doktor jür'et obul ependimu qurbanjan semetning amérika uniwérsitétlirida sözlewatqan atalmish léksiyeliri emeliyette xitay hökümitining “Chet'elning namini sétip, dölet ichidikilerni qayil qilish” qa urunushtek teshwiqat taktikisi ikenlikini ilgiri sürdi.

Qurbanjan semet bu yilning béshida “Nyuyork waqit géziti” xitayche bölümining muxbiri sorighan “Shinjang dégen sözge qandaq éniqlima bérish kérek?” dégen so'algha mundaq jawab bergen:

“Shinjang dégende, bu hergizmu melum bir milletning uqumini bermeydu. Shinjangda 13 millet yashaydu. Shunga shinjangliq dégen sözmu melum bir milletnila körsetmeydu. Shinjangda milletler ara tam yaki tosuq yoq. Mesilen, shexsen özümning nesebini élip éytsam, ata terep momam 7 yash waqtida özbékistandin qeshqerge köchüp kelgen iken. Momamning dadisi Uyghur, anisi özbék iken. Shunga dadamda Uyghur we özbék qéni bar. Anamda belkim mongghul qéni bar bolushi mumkin.”

Tepsilatini awaz ulinishtin anglighaysiz.