Kommunist xitayning saqta teshwiqati: “Bughini at körsitish”!

Amstérdamdin obzorchimiz asiye Uyghur teyyarlidi
2024.10.08
xitay-teshwiqati Yéngisar nahiyeside nurghun kishilerning hemkarliq kopiratip arqiliq ishqa orunlishishqa bashlighanliq teshwiqati.
taru.edu.cn

Xitay kompartiyesi hökümiti yillardin buyan Uyghurlar üstidiki irqiy qirghinchiliq siyasiti we insaniyetke qarshi jinayi qilmishlirini “Namratliqtin qutquzush”, “Yéza éshincha emgek küchlirini yötkep ishqa orunlashturush”, “Bextiyar yashawatqan Uyghurlar”, “Shinjang yaxshi jay” dégendek türlük namlarda perdazlap teshwiq qilip keldi. Xitay da'irilirining bu xildiki saxta teshwiqati emeliyette “Rengwazliq” tin ibarettur. Mezkur atalghuning köz boyamchiliq, aldamchiliq dégendek tengdash meniliri bar bolup, bu, qedimdin xitayda dawamliship kelgen “Bughini at körsitish (指鹿为马)” hiylisi bilen mene jehette köp perqi yoq.

Xitayning qedimi tarixnamisi - “Tarixi xatiriler, chin shixu'angning tezkirisi” de “Bughini at körsitish (指鹿为马)” namliq bir tezkire xatirilen'gen. “Bughini at körsitish” dégen sözning menisi bolsa, aq bilen qarini ongda-dümde qiliwétish, rast bilen yalghanni arilashturuwétish dégenlik bolup, xitay kompartiyesi hakimiyetni qolgha alghan 75 yil jeryanidiki siyasitide, jümlidin Uyghurlargha qaratqan siyasitide bu sözdin eng köp “Ilham” alghan we uni izchil qollinip kelgenidi.

Xitay kompartiyesi hökümitining Uyghurlargha yürgüzüwatqan türme-lagérlargha solash, medeniyet-ma'arip we milliy assimilyatsiye qilish hetta mejburiy emgekke sélish qatarliqlarni öz ichige alghan irqiy qirghinchiliq qilmishlirini ene shundaq türlük namlar we ussullar atighan teshwiqatliri yalghuz xitay ichidila emes, belki xelq'arada köp xil tillarda tarqitilip, xelq'ara jem'iyette Uyghur irqiy qirghinchiliqining rast yaki yalghanliqi heqqide talash-tartishlarning yüz bérishinimu keltürüp chiqardi. Bolupmu mustebit siyasetler himaye qilinidighan döletler xitayning bu teshwiqatlirigha bekrek mayil boldi.

Xitay kompartiyesining ene shundaq köz boyamchiliq teshwiqatlirining biri 5-öktebir “Shinxu'a tori” da bérilgen bolup, bu xewerning témisi “Altun-kümüshke tolghan asta poyiz, jenubiy shinjangni rengdarliqqa chömdürdi” dep atalghan. Xewer yéngisar nahiyesidin aqsu wilayitige alma üzüsh xizmiti üchün yolgha chiqqan Uyghurlar heqqide yézilghan. Yeni mezkur xewer maqaliside, 22 yashliq Uyghur qizi mahire abdulyasinning hemrahliri bilen birlikte yéngisar nahiyesidin aqsu wilayitige alma üzüsh xizmiti üchün mangghanliqi؛ mahirening yéngisarda anisi bilen birlikte talla baziri achidighanliqi, her yili séntebir kélishi bilenla mushu poyizgha olturup, aqsugha alma üzgili baridighanliqi؛mahire olturghan 7556/7557 qétimliq bu poyiz liniyesining échiwétilginige 13 yil bolghan bolup, omumiy musapisi 30 nechche sa'etliki, pütkül liniyening ürümchi, turpan, korla, aqsu, qeshqer we xoten qatarliq jaylardiki 64 poyiz békitidin terkib tapidighanliqi, bu poyizning nöwette déhqanlarning sirtqa chiqip xizmet qilishidiki muhim qatnash qoraligha aylan'ghanliqi bayan qilin'ghan.

Emgek eslihelirige yötkelgen Uyghurlar karxana liniyeside éksport qilinidighan kiyimlerni qatlawatmaqta.
Emgek eslihelirige yötkelgen Uyghurlar karxana liniyeside éksport qilinidighan kiyimlerni qatlawatmaqta.
Yettesu

Muxbirning mezkur maqalisi arqiliq jenubiy Uyghur élidiki déhqanlarning sirtlargha chiqip ishlishining qanchilik “Qolayliqlashqan” liqini teshwiq qilmaqchi bolghanliqi éniq. Lékin xitay hökümet metbu'atining mezkur muxbiri közdin saqit qilghan bir mesile shuki, u, mezkur poyizgha olturup, yaqa yurtlargha ishlemchilikke mangghanlarning “Déhqan” lar ikenlikini yoshurmighan. Shu nuqta éniqki, déhqan üchün küz pesli tériqchiliqning mol-hosul alidighan altun pesli bolup, bu pesilde déhqanlar hosul yighish bilen aldirash bolidighanliqi éniq. Emma mezkur maqalida Uyghur déhqanlarning mana mushundaq hosul yighish peslide sirtlargha ishlemchilikke mangghanliqi kishini heyran qalduridu. Ejeba bu déhqanlarning tériydighan yéri, alidighan hosuli yoqmu? shundaq bolsa néme üchün bu kishiler muxbir teripidin “Déhqan” dep teriplendi?

So'allirimizgha jawab tépish üchün, xitayning yéngisardiki siyasetlirige köz yügürtüp béqishimizgha toghra kélidu elwette!

Xitay bashqurushidiki “Tengritagh tori” ning 2020-yili 14-dékabirdiki bir xewiride, yéngisar nahiyesidiki déhqanlarning “Tériqchiliqqa tayinip qalmay, belki hüner-kesip igilep, bay bolush yollirini qandaq kéngeytkenliki” xewer qilin'ghan. Mezkur xewer arqiliq biz yéngisar déhqanlirining néme üchün déhqanchiliqning aldirash mezgilide, yaqa yurtlargha ishlemchilikke baridighanliqining sewebini téximu yaxshi chüshineleymiz. Xewerde déyilishiche, yéngisar nahiyesidiki melum bir karxanining pütün nahiyediki 102 déhqanchiliq kopiratipi bilen méwe-köktarlarni sétiwélish toxtami tüzgenliki, shirketning bu usuli 12 ming namrat a'ilining ishqa orunlishish mesilisini hel qilghanliqi, yéngisar nahiyeside hazir nurghun kishilerning hemkarliq kopératip arqiliq ishqa orunlishishqa bashlighanliqi déyilgen.

Xitay bashqurushidiki “Shinjang dajung tori” da “Shinjang géziti” din 2021-yili 2-martta köchürüp tarqitilghan “Yéngisar nahiyesi ulughchat baziri töwen yawagh kentide, hemme ademning qilidighan'gha ishi bar boldi” namliq xewerde bolsa téximu éniq qilip, atalmish “Elge nep yetküzüsh(访惠聚)” namida kelgen xitay kadirlarning “Yerlerni özliri bir tutash bashqurup we tériwatqanliqi, déhqanlarning bolsa yerlirini ötküzüp bérip, déhqanchiliqtin toluq azat qilinip, sirtqa chiqip ishlishige téximu köp purset yaritip bérilgenliki” bayan qilin'ghan.

Yuqarqi ikki xewerning mezmunidinla, yéngisardiki Uyghur déhqanlirining 2014-yilidin bashlap öylirige köchüp kirgen xitay kadirlar teripidin térilghu yerlirini kopiratiplargha ötküzüp bérishke mejburlan'ghanliqi, buning bilen Uyghur déhqanliri birdinla “Yézilardiki éshincha emgek küchi” ge aylandurulup, yashash usulining déhqanchiliqtin ishlemchilikke özgertilgenlikini qiyas qilishimiz tes emes. Démek, yuqirida tilgha élin'ghan yéngisarliq mahire we yéngisar déhqanlirining qismetliri, Uyghurlar duch kelgen qismetlerning kichikkine bir kartinisi bolup, bundaq hadise belki Uyghur jem'iyitining barliq bulung-puchqaqlirighiche omumlashqan bolushi, bolupmu yézilarda, Uyghur déhqanlar üstide keng kölemde yüz bergen bolushi éhtimalgha tolimu yéqin. Yeni, Uyghurlarni yer-zéminliridin mejburiy ayrip, ularni sirtlargha köchüshke mejbur qilghan bu siyaset eslide Uyghur irqiy qirghinchiliqining bir qismi bolsimu, lékin xitay “Bughini at körsitish” uslubida, mesilining mahiyitini izchil burmilap teshwiq qilip kelmekte.

[Eskertish: mezkur obzordiki qarashlar aptorning özige tewe bolup, radiyomizgha wekillik qilmaydu]

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.