Közetküchiler xitay re'isi shi jinpingning düshmenlirining köpiyiwatqanliqini mulahize qilmaqta

Xitayning qoshna döletliri bilen bolghan munasiwiti, uning igilik hoquq mesililiridiki qopal pozitsiyesi we hetta uning “Bir belwagh, bir yol” istratégiyesi qatarliqlar arqiliq dunyagha tesir körsitish heriketliri birdinla diqqet qozghap, xelq'arada küchlük diqqet nuqtisigha aylanmaqta. Xitayning dölet ichi we sirtida yürgüzüwatqan siyasetliri xitay dölet re'isi shi jinping heqqide oxshimighan mulahizilerni peyda qilmaqta. Bezi közetküchiler bolsa shi jinpingning xitaydiki barche hoquqni qoligha merkezleshtürüp, özini xitayning “Qudretlik adimi” qilip tiklimekchi bolushini qandaqtur xitay dölitining qudriti éship bériwatqanning alamiti, dep qariwélishning xataliqini eskertmekte.

Amérikiliq istratégiye tetqiqatchisi jorj firiydmen bu heqte bügün “Kelgüsi gi'o-siyaset” namliq tor bétide élan qilghan “Xitay re'isi körün'ginidek küchlük bolmasliqi mumkin” mawzuluq mulahiziside yuqiridiki nuqtini otturigha qoyghan.

U maqalisini mundaq dep bashlighan: “Nurghun közetküchiler shi jinpingning dölet re'isliktin bir diktatorgha aylinishini xitayning dölet küchining artishining alamiti dep qariwalmaqta. Emma men undaq dep qarimaymen. . . Diktator tüzüm saghlam bir sistéma üstige qurulmaydu, bolupmu xitayda undaq emes. Tarixtin béri xitay her qétim bash kötürgende muqimliqini yoqatqan. Muqimliqini yoqatqanda u bir diktatorni tiklep chiqqan. Meyli u bir impérator bolsun yaki bir partiye sékrétari bolsun, u axiri bérip bir diktator idi. Mana mushu arqa körünüshke asasen men shundaq bir nezeriyeni otturigha qoymaqchimen: u bolsimu shi jinpingning qudriti peqetla bir körünüsh, xalas!”

Aptorning qarishiche, shi jinping hakimiyet béshigha olturghandin kéyin aldi bilen “Chiriklikke qarshi turush” nami astida özining siyasiy reqiblirini, jümlidin xitaydiki mötidil lébiralistlar bilen intérnatsi'onalizmchi yaki mundaqche éytqanda, xelq'araliq hemkarliqni terghib qilghuchilarni tazilighan. Körün'genning eksiche, xitayda namratliq ichide yashawatqanlarning sani yenila intayin köp bolush bilen birge iqtisadiy zerdarlarningmu köpi shi jinping yürgüzüwatqan siyasetlerning ziyinigha uchrimaqtiken. Xitaydiki proféssorlar, diplomatlar we yerlik hökümet rehberliri, bolupmu déngiz qirghiqidikiler shi jinping döletni bashlap méngiwatqan yönilishtin qattiq qayghurmaqtiken. Mana bu üch guruppini qoshulghanda xitay kommunist hakimiyitige tehdit peyda qilalighanliqi üchün shi jinping bu üch guruppining özige qarshi birlishishining aldini almaqtiken.

Amérikidiki “Béyjing bahari” zhurnilining muherriri xu ping ependi bu heqtiki ziyaritimizni qobul qilip, xitayda emeliyette shi jinpinggha qarshi naraziliq intayin küchlük bolsimu, héchkimning ochuq - ashkara ökte qopalmaywatqanliqini éytti. Xu ping ependining éytishiche, shi jinpingning tallash xaraktéridiki chiriklikke qarshi turush herikiti partiye ichide zor naraziliq qozghighan, awam xelqimu emeliyette uning bu chiriklikke zerbe bérish herikitidin bir nepke érishmigen. Emma hazirqi tüzüm astida xelq ichide bolsun, partiye ichide bolsun, hetta partiyening yuqiri qatlimidiki shi jinpingdin narazi boluwatqan bir guruppiningmu uninggha qarshi teshkillik halda bir qarshi heriketke ötüshi intayin qéyin bolmaqtiken. Xu ping ependi mundaq deydu: “Bu qarimaqqa u xuddi shundaq küchlüktek, düshmini yoqtek tesir bersimu, emeliyette uning düshmini intayin köp. Her qétim yighin échilishtin awwal weziyet shundaq jiddiyliship kétidu. Chünki emeliyet uninggha ayan. Shuninggha shi jinpingda xatirjemlik tuyghusi yoq. U peqet hazir xitaydiki siyasiy tüzümning alahidiliki we siyasiy taktikisigha tayinipla bu naraziliq awazlirining chiqishigha yol qoymaywatidu.”

Jorj firiydmen özining mulahize qilishiche, shi jinping hökümitining yerlikte chiqqan naraziliq namayishlirini del jayida bedili néme bolushidin qet'iynezer saqchilarni ishqa sélip bésiqturuwétishi we shundaqla xitay diplomatlargha we yerliktiki emeldarlargha qerellik halda heywe körsitip turushidiki sewebmu mana bu özidin narazi bolghan yuqiridiki bu üch guruppining birlishishining aldini élish üchün iken. Uning qarishiche, nöwette amérika - xitay arisida chiqiwatqan soda ixtilapimu shi jinpingning ishini qiyinlashturuwatqan bolup, u xitay üchün zor bir tehdit iken. Chünki iqtisadtiki bu ixtilap xitayda muqimsizliqni yenimu kücheytiwétidiken.

Xu ping ependining qarishiche, shi jinping xitayda asasiy qanun'gha özgertish kirgüzüp, hakimmutleqliqini resmiy élan qilghandin kéyin xitay ichide bek qarshiliq chiqqandek qilmighan bilen dunya jama'etchilikining küchlük diqqitini qozghighan. Amérika qatarliq eslide xitay hökümitige azraq bolsimu bir ümid bilen qaraydighan döletlerningmu köz qarishi özgergen. Yeni bu döletler hakimmutleq bir xitay dölitining bash kötürüshining peqetla xitay xelqi üchün emes, belki pütün dunya üchün bir xewp yaritidighanliqini tonup yetken. Xu ping bu heqte mundaq deydu: “Xitaygha bolghan köz qarashlar pütünley özgerdi. Bu jehettin qarighandimu, xitayda shi jinpingni xata qildi, dep narazi boluwatqanlar köp.”

Xu ping ependi sözide yene amérika-xitay arisidiki soda ixtilapiningmu hazir shi jinping üchün yene bir bash aghriqi bolghanliqini bildürdi. U mundaq dédi: “Shi jinping amérika bilen dawamliq élishiwérey dése, bu özige ziyan. Emma élishmay dése, bu dölet ichide özini ‛küchlük adem‚ dep yaratqan obrazigha ziyan yetküzidu. Shunga hazir shi jinping qandaq qilishini bilmey tengqisliqta qaldi.”

Jorj férdmen ependining qarishiche, shi jinping amérika bilen bolghan soda ixtilapida diplomatik usullarni qollinip, keynige chékinishi we amérikigha yol qoyushqa mejbur bolushi mumkinlikini bildürgen. Uning qarishiche, shi jinpingning yéqinqi heriketliridin qarighanda, uninggha özi we döliti uchrawatqan tehdit besh qoldek ayan bolghachqa u barliq amallarni ishqa sélip, öktichi küchlerning bash kötürüp chiqishini qattiq tosmaptiken. Emma aptor buningda shi jinpingning qanchilik netije qazinidighanliqigha qarita gumanini otturigha qoyup, “. . . Ésingizde bolsunki, shi jinping peqetla bir adem. Özige yéterlik düshmen yighiwalghan we nurghun pursetlerni qoldin chiqiriwetken bir kishi. Aqiwette, herqanche küchlük bir déktatorningmu orni tewreydu, elwette,” dep yazghan.