Érsin erkinning sirliq hayatidin qandaq xulase chiqidu?

Gérmaniyening döletlik téléwiziye qanili bolghan ARD 12-yanwar küni “Xitayning chégra halqighan qanunsiz saqchi ponkiti gérmaniyening otturisidimu?” namliq bir höjjetlik filim tarqatti. Filimda Uyghurlar uchrawatqan zulum we xitayning chégra halqighan saqchi ponkitlirining tehditliri bayan qilin'ghan bolup, gollandiyede yashawatqan érsin erkin isimlik bir qazaq yashning qilmishlirimu teswirlen'gen idi.

Érsin erkin ijtima'iy taratqulardiki dadil pikirliri we “Qehrimanliqliri” bilen muhajirettiki Uyghurlargha 2021-yilidin buyan tonulup kelgen bir shexs idi. Biraq “Xitayning chégra halqighan qanunsiz saqchi ponkiti gérmaniyening otturisidimu?” namliq filimda teswirlishiche, bu shexsning bezi sirliq heriketliri gérmaniye saqchi da'irilirining diqqitini tartqan.

Filimda bayan qilishiche, érsin erkin isimlik biri gollandiyediki jingyü isimlik bir xitaygha da'im ölüm tehditi salghan. Saqchilar uning izigha chüshüp éniqlash élip barghan. Netijide, érsin erkinning banka hésabigha namelum shexsler teripidin 3400 amérika dolliri ewetilgenliki melum bolghan. Saqchilar gérmaniyening kölin shehridiki bir xitay réstoranda érsin erkinning ikki neper gumanliq xitaylar bilen körüshkenlikini bayqighan hemde inchikilep tekshürüsh netijiside, érsin erkinning ran z. (Ran Z.) Namliq bir namelum shexstin 30 ming yawrogha yéqin pul alghanliqini éniqlighan. Ran z. Namliq bu shexs jem'iy 8 kishige pul ewetken we ulargha wezipe tapshurghan guman astidiki gholluq shexs bolup, érsin erkin shu 8 kishining birige aylinip qalghan.

D u q bérlin ishxanisining mudiri gheyur qurbanning bildürishiche, érsin erkin ilgiri d u q dinmu yardem sorighan bolup, uning esli qiyapitining ashkarilinishi, bashqa muhajirlarning ishlirigha ziyan élip kelgen. U sözide gérmaniye sot mehkimisi mezkur shexs üstidin höküm chiqirishtin ilgiri, uni “Xitayning jasusi” dégili bolmisimu, emma uning qilmishlirining bu jinayetni ret qilalmaydighanliqini tilgha aldi.

Biz mezkur filimdiki bayanlarni nezerdin saqit qilip turup, érsin erkinning zadi kim bolghanliqi heqqide izdinip körsek, heyran qalarliq bezi hadisiler közimizge chéliqidu.

Qazaqistanda uchur tarqitidighan “stan.kz” axbarat qanilining 2022-yili 3-ayning 15-küni élan qilghan “Men shinjangdin qéchip chiqtim we urushning chirayini kördüm” namliq maqalisidiki érsin erkinning bayanlirigha we “Tughqanlirimizning éytishiche, Uyghurlar xitaylarning qattiq basturishigha uchrawétiptu” namliq xewerge, shundaqla ukra'ina paytexti kéyiwde neshirdin chiqidin “Kyiw pochtisi” gézitide 2021-yili 13-awghust élan qilin'ghan “Ukra'inada panahliq tiligüchi tehditke uchridi, qanunsiz halda xitaygha qayturulush xewipi bar” namliq maqalilargha asaslan'ghanda, érsin erkin 2018-yili ichkiri xitaygha oqushqa barghan. 2019-Yili hökümettin “Ijazet élip” qazaqistan'gha chiqqan. 2020-Yili ukra'inadin chéxiyege ötüwatqanda, chéxiye saqchiliri teripidin tutulup, ukra'inagha qayturiwétilgen. 2020-Yili 10-ayda polshagha ötmekchi bolghandimu tutulup qayturiwétilgen. U na'ilaj 2020-yili 12-ayda ukra'inada siyasiy panahliq tiligen, emma panahliq iltimasi qobul bolmighan. Uning qoligha panahliq tiligenlikige da'ir bir guwahname bérilgen.

2021-Yili 11-ayda IPAC, yene xitaygha qarshi parlamént ezaliri ittipaqining ukra'ina pirzdénti zéliniskiygha yazghan xétige qarighanda, érsin erkin shu zamanlarda ukra'inadin xitaygha qayturulush xewipige yoluqqan bolushi mumkin. Xette érsin erkinni xitaygha qaytursa, uning hayatining xewipke uchraydighanliqi bayan qilin'ghan idi.

Emma érsin erkin 2022-yili 2-ayning 24-küni ruslar ukra'inagha tajawuz qilghanda “Bomba awazidin chöchüp oyghinip kétip”, urushtin qachqan ahaliler bilen birge yawropagha qarap qachqan. Polshada, éstoniyede we yene nelerdidur tutulup solan'ghan we qoyup bérilgen. Axirida u gérmaniyeni késip ötüp, gollandiyege barghan we siyasiy panahliq tilep, gollandiyening rottérdam shehiride turup qalghan. Uning féysbuktiki melumatlirigha asaslan'ghanda, u jem'iy 15 döletni kezgen, 2022-yili 3-ayghiche yawropadiki 10 chong sheherni aylinip bolghan. U 2022-yili 7-mart küni özining féysbuk sehipisede “Men bir erkin adem, men ketmekchi bolsam, héchqandaq dölet méni tutup qalalmaydu” dep yazghan. Derweqe, qolida pasporti bolmighan bu shexsni tutqan döletler qoyiwétidu. Uning 2022-yili 6-martta féysbuk sehipisede qilghan yoquriqi sözimu diqqetni tartidu.

Filimda tilgha élishiche, érsin erkin gérmaniyening bérlin, kölin, frankfurt we bashqa chong sheherlirini ala qoymay kézip chiqqan. U jingyü isimlik xitayning qol téléfonigha pat pat “Ete séni öltüriwétimen!” dep tehdit xéti ewetken. U xitayning chégra halqighan saqchixanilirining gumanliq xadimlirigha chétilip qalghan bolup, ulardin pul alghan we bu pul bedilige bashqilargha tehdit salidighan buyruq tapshurup alghan.

Gérmaniyediki Uyghur siyasiy erbabliridin erkin aliptékin ependi bu heqte toxtalghanda, xitaylarning chet ellerdiki chégra halqighan saqchixanilirining gérmaniye hökümet da'iriliriningmu jiddiy diqqet nezeride turuwatqanliqini misalliri bilen otturigha qoyup ötti. Gérmaniyediki weziyet analizchisi enwer ehmet ependimu bu qarashlirini ipade qilip ötti.

Gérmaniye saqchi terepning érsin erkinning sirliq hayatidin qandaq xulase chiqiridighanliqi hazirche namelum. Gérmaniye hökümiti 2011-yili d u q gha da'ir uchurlarni xitaygha teminligen gérmaniyening myunxén shehiridiki 4 neper xitay jasusini tutup sotlap, ularning üstidin oxshimighan hökümlerni chiqarghan idi.