Тәйвәндики сайламда утуп чиққан сәй йиңвен ханимниң ташқи сиясити вә уйғур мәсилиси

Тәйвәндә өткүзүлгән президентлиқ сайлимида утуп чиққан йеңи президент сәй йиңвен қоллиғучилири билән . 2016-Йили 15-январ, тәйвән.

Өткән һәптә ахирида тәйвәндә өткүзүлгән президентлиқ сайлимида демократийини илгири сүрүш партийәсиниң баш секретари сәй йиңвен утуп чиққандин кейин дунядики ахбарат васитилириниң диққәт-етибари тәйвәнгә буралған иди.

Тәйвәнниң түркийәдә турушлуқ иқтисад вә мәдәнийәт иш беҗириш орниниң баш вәкили чең әпәнди “дуня бүлтәни” намлиқ гезитниң зияритини қобул қилип, бундин кейин тәйвәнниң түркийә билән болған иқтисадий вә тиҗарий мунасивитигә алаһидә әһмийәт беридиғанлиқини баян қилған.

У, анатолийә хәвәр агентлиқиниң мухбириға бәргән баянатида, сайламда хәлқниң 60% авазини елип рәисликкә сайланған сәй йиңвен ханимниң 5-айниң 20-күни рәсмий вәзипә өтәшкә башлайдиғанлиқини, тәйвәнниң муқимлиқини, районниң тинчлиқини қоғдашни давамлаштуридиғанлиқини, талаш-тартишларға қаримай тәйвәнниң җәнубий хитай деңизидики мәнпәәти билән игилик һоқуқини қоғдашни давам қилидиғанлиқини баян қилған. Тәйвәнниң түркийәдики вәкили чең әпәнди, тәйвән йеңи һөкүмәт мәзгилидә, түркийә билән болған һәмкарлиқини күчәйтип, райондики тәсир күчини күчәйтидиғанлиқини баян қилған.

Биз бу һәқтә көз қаришини игиләш үчүн бурун тәйвән чиңйүн университетида чәтәллик мутәхәссис болуп вәзипә өтигән түркийә һаҗәттәпә университети оқутқучиси, истиратегийәлик чүшәнчә тәтқиқат мәркизи мутәхәссиси доктор әркин әкрәм һәмдә профессор доктор алимҗан инайәт билән сөһбәт елип бардуқ.

Доктор әркин әкрәм әпәнди, бурунқи гоминдаң һөкүмитиниң яхши бир ташқи сиясити барлиқини, 2000-йилиниң башлирида демократийини илгири сүрүш партийәси һакимийәт бешиға кәлгәндин кейин начар ташқи сиясәт елип барғанлиқини, чүнки хитайниң бесими астида қалған йәрлик милләтләрниң тәйвәндә көпрәк адвокат вә дохтурлуқ кәспидә оқуған кишиләр икәнликини, 2008-йили гоминдаң партийәси һакимийәт бешиға кәлгәндин кейинму пассип ташқи сиясәт йүргүзгәнликини, әмма бу қетим сайланған сәй йиңвен ханим ташқи сиясәтни яхши билидиған илим адими болғачқа, униң ташқи сиясәтниму яхши елип баридиғанлиқиға ишинидиғанлиқини баян қилди. У, тәйвәнни күчләндүрүш үчүн яхши бир ташқи сиясәт елип беришниң зөрүр икәнликини, бу сиясәттә америка билән хитайдин ибарәт икки чоң дөләткә болған ташқи сиясәтни яхши елип бериш керәкликини баян қилди.

Доктор әркин әкрәм әпәнди, тәйвән, явропа дөләтлири, оттура асия түркий җумһурийәтлири билән болған мунасивәтни яхшилашта түркийәниң ролиниң муһим икәнликини, шуңа өткән йили түрк авиатсийә ширкитиниң тәйвәнгә удул айропилан учурушқа башлиғанлиқини, өткән йили 7-айда түркийә-тәйвән карханичилар ишханиси қурғанлиқини, сәй йиңвен һөкүмитиниңму түркийә билән болған мунасивитигә алаһидә әһмийәт беридиғанлиқини баян қилди.

Доктор әркин әкрәм әпәнди демократийини илгири сүрүш партийәсиниң иккинчи қетим һакимийәт бешиға келиши икәнликини, бурунқи хаталиқлиридин савақ елип, бу қетим хитайдики уйғурларға охшаш милләтләрниң мәсилисигиму көңүл бөлүши мумкинликини, чүнки бу партийәни қурған йәрлик милләтләрниңму 1949-йилидин кейин тәйвәндики гоминдаң һөкүмитиниң еғир бесимиға учриғанлиқини, тибәт вә моңғулға охшаш милләтләрни тәтқиқ қилидиған мутәхәссисләрниң саниниңму хели көп икәнликини, уларниң уйғур мәсилисигиму көңүл бөлидиғанлиқини баян қилди.

Дуня уйғур қурултийи сабиқ рәиси әркин алиптекин әпәнди тәйвән демократийини илгири сүрүш партийәсиниң қайта сайланғанлиқидин интайин хурсән болғанлиқини, чүнки бу партийиниң бурундин тартип уйғур, тибәт мәсилилиригә көңүл бөлүп келиватқанлиқини, бундин кейинму уйғур мәсилисигә көңүл бөлидиғанлиқиға ишинидиғанлиқини баян қилди.

Илгири бир мәзгил тәйвәндә хизмәт ишлигән, измирда оқутқучилиқ қиливатқан профессор доктор алимҗан инайәт тәйвән йеңи һөкүмитиниң уйғурларниң мәсилилиригә нисбәтән тутидиған позитсийиси һәққидә өз қарашлирини баян қилип өтти.

Тәйвәндә бу қетим демократийини илгири сүрүш партийәсиниң иккинчи қетим утуп чиқиши болуп, мәзкур партийә 2000-йилиниң бешидин 2008-йилиғичә тәйвәнни сориған иди.