Türk - xitay munasiwitide qandaq özgirishler boldi?

Türkiye - xitay munasiwitide qandaq özgirish boldi? biz bu su'algha jawab tépish üchün türkiye - xitay munasiwetliri mutexessisi doktor erkin ekrem we qehrimanmarash sütchü imam uniwérsitéti oqutquchisi alimjan bughra ependiler bilen söhbet élip barduq.

Türkiye bilen xitay 1971 - yili diplomatiyelik munasiwet ornatqan bolup, 1982 - yillardin kéyin türkiye - xitay munasiwiti küchiyishke bashlighan. Bolupmu 2002 - yili adalet we tereqqiyat partiyesi hökümiti hakimiyet béshigha kelgendin kéyin, türkiye - xitay otturisidiki iqtisadiy, tijariy, medeniyet we siyasiy munasiwet küchiyishke bashlighan bolup, bu munasiwetning küchiyishige egiship, türkiye - xitay munasiwitide Uyghur mesilisimu alahide orun élishqa bashlidi. Emma 20 döletler guruhi yighini xangjuda bashlinishtin burun 9 - ayning 29 - küni türkiye j x idarisi diniy zat, Uyghur pa'aliyetchi abduqadir yapchanni tutup ketti. Istiqlal téléwiziyesi enqere kölbéshi rayonluq sotning qarari bilen étiwétildi. Bu némining bishariti? Uyghurlar eng köp olturaqlashqan döletlerdin biri bolghan türkiyediki Uyghurlargha bu qandaq tesir körsiter? türkiyede pa'aliyet élip bériwatqan sherqiy türkistan ammiwiy teshkilatlirigha qandaq tesir körsiter? doktor erkin ekrem bilen qehrimanmarash sütchi imam uniwérsitéti oqutquchisi doktor alimjan bughra ependiler bilen bu heqte söhbet élip barduq.

Doktor erkin ekrem ependi türkiye - xitay munasiwiti küchiyiwatqanliqini, türkiye tereqqi qiliwatqan dölet bolghachqa téxnologiyege, mebleghge éhtiyaji barliqini, bu sewebtin xitayning bezi teleplirini bija keltürüshke mejbur qéliwatqanliqini ilgiri sürdi.

“Türkiye abdulqadir yapchanni xitaygha qayturup bérish éhtimali barmu?” dégen so'alimizgha jawab bergen doktor erkin ekrem ependi, abdulqadir yapchanning birleshken döletler teshkilati musapirlar idarisining qoghdishi astidiki bir kishi ikenlikini, xelq'ara qanunlargha asasen türkiyening qoghdash mejburiyiti barliqini ilgiri sürdi.

Doktor erkin ekrem ependi türkiye - xitay munasiwiti tereqqiy qilghanséri türkiyediki sherqiy türkistan ammiwiy teshkilatlirining pa'aliyetlirining cheklimige uchraydighanliqini, xitayning hetta aldinqi septiki kishilernimu telep qilidighanliqini ilgiri sürdi.

Doktor alimjan bughra ependi 7 - ayning 15 - küni meydan'gha kelgen herbiy özgirishke urunush weqesidin kéyin, türkiyening qéyin weziyetke chüshüp qalghanliqini, xitay dölitining buni purset dep bilip, türkiyedin abduqadir yapchanni telep qilghanliqini, buni qayturup bemeydighanliqigha ishinidighanliqini ilgiri sürdi.

Doktor alimjan bughda ependi türk xelqining Uyghur dewasigha alahide köngül bölidighanliqini, Uyghur dewasi türkiyede waqitliq arqigha chikin'gen bolsimu, yéqin kelgüside qayta eslige kélidighanliqini, chünki Uyghur dewasining türklerning dewasi ikenlikini ilgiri sürdi.