Türkiye prézidénti rejep tayyip erdoghan néme üchün türk xelqini xitay mehsulatlirini bayqut qilishqa chaqirmaydu?

Firansiye prézidénti émmanu'él makronning islam toghrisidiki bayanatidin kéyin türkiye prézidénti rejep tayyip erdoghan türk xelqini firansiyede ishlepchiqirilghan mehsulatlarni bayqut qilishqa chaqirghan idi. Bu türkiyede qattiq ghulghula peyda qildi. Dangliq obzorchi taha aqyol ependi 28-öktebir küni “Qarar géziti” de obzor élan qildi. U obzorida prézidént rejep tayyip erdoghandin “Aldi bilen xitay mallirini bayqut qilish kérek emesmidi?” dep sorighan.

Taha aqyol ependi obzorida rejep tayyip erdoghanning bayanatidin kéyin enqere karixanichilar uyushmisining re'isi gürsel baran ependining “Dunyaning qeyiride zulumgha uchrighan musulman bolsa qarap turalmaymiz” dégen bayanatinimu eskertip ötken.

Taha aqyol ependi obzorida xitayni tilgha élishtiki meqsiti heqqide toxtilip, mundaq dep yazghan: “Xitayni déyishim sewebsiz emes. Xitayning Uyghurlargha élip bériwatqan bésim siyasitini yawropadiki musulmanlarning mesilisi bilen sélishturush mumkin emes. Xitay Uyghurlarning kimliklirini yoq qilish üchün meschitlerni chéqiwatidu. Stalinning ‛gulag‚ lirigha oxshaydighan lagérlarda mejburiy emgekke sélish, tughmas qilishqa oxshash insan qélipidin chiqqan siyasetlerni yürgüzmekte. Hazir 3 milyon etrapida Uyghur jaza lagérlirida, bularni men démidim, bular birleshken döletler teshkilatining bu heqtiki doklatlirida otturigha qoyuldi.”

Türkiyede tonulghan bashqa zhurnalist obzorchilarmu rejep tayyip erdoghanning aldi bilen türk xelqini xitay mallirini almasliqqa chaqirishi kéreklikini ilgiri sürmekte. Bulardin biri tonulghan zhurnalist newshin men'gü xanimdir. 28-Öktebir küni uning ijtima'iy taratqularda “Biz yawropada islam düshmenlirini izdep yürgiche xitayning Uyghurlargha qarita élip bériwatqan irqiy qirghichiliqi toghrisida ikki jümle sözlisek bolmamdu?” dégen sözliri hembehirlendi. U bizning bu heqtiki ziyaritimizni qobul qilip mundaq dédi: “Türkiye inkas qayturmaydu, chünki hazir hakimiyette birleshme hökümet bar. Yeni hökümetning kichik shériki weten partiyesidur. Bu partiyening re'isi doghu perinchek ependining xitay kommunist partiyesi bilen bolghan munasiwiti bek yaxshi. Uning oghli bilen birlikte xitay bilen tijaret qiliwatqan türk shirketliride meslihetchilik wezipisimu bar. Uning üstige türkiye iqtisadi hazir nachar, yeni qerz pul izdewatqan bir dölet. Shunga xitaydin qerz alalaymizmu? xitaydin bir payda-menpe'et kélermu, dep sükütte turuwatidu, dep oylaymen.”

Undaqta, türkiye prézidénti rejep tayyip erdoghanning aldi bilen türkiye xelqini xitayda ishlepchiqirilghan mehsulatlarni bayqut qilishqa chaqirmasliqidiki seweb néme? bu heqte köz qarishini igilesh üchün enqerediki Uyghur tetqiqat institutining mudiri, istratégiye mutexessisi doktor erkin ekrem, xelq'ara imamlar kéngishining ezasi, dunya Uyghur qurultiyi diniy ishlar komitétining dudiri turghunjan alawudun ependi, qahramanmarashtiki sütchü imam uniwérsitétining oqutquchisi, xelq'ara imamlar kéngishining ezasi doktor alimjan boghda ependiler bilen söhbet élip barduq.

Doktor erkin ekrem ependi türkiyening xitay bilen bolghan tijarette zor ziyan tartip kéliwatqan, uning üstige xitay Uyghurlarni yoq qilish siyasiti élip bériwatqan bolsimu, emma xitay mallirigha bayqut élan qilmaywatqanliqi hemde buning sewebliri toghrisida toxtaldi.

Turghunjan alawudun ependi türkiye hökümitining bu chaqiriqining islam eqidisige muwapiq emeslikini bayan qildi.

Doktor alimjan boghda ependi türkiye hökümitining xitay ishlepchiqarghan mehsulatlarni bayqut qilmasliqining sewebliri üstide öz qarashlirini otturigha qoyup ötti. U yene buninggha qarshi türkiyediki Uyghurlarning we sherqiy türkistan ammiwi teshkilatlirining némilerni qilishi kéreklikini otturigha qoydi.

Ilgiri türkiyediki bezi ammiwi teshkilatlar türk xelqi we hökümitini xitay mehsulatlirini bayqut qilishqa chaqirghan bolsimu, emma bu chaqiriqning ünümi anche zor bolmighan idi.