Tyenjindiki partlashtin kéyin hasil bolghan zeherning apiti téximu éghir bölishi mumkin

Tyenjindiki partlashtin kéyin, muxbir neq meydanni süretke élish üchün maska taqap kétiwatqan körünüsh. 2015-Yili 17-awghust, tyenjin.

19-Awghust xitay da'iriliri tyenjindiki partlash heqqide 9-qétim bayanat berdi, sanliq melumatlarda özgirish yoq, emma da'iriler partlashtin kéyinki zeherlik maddilar we uning muhit bulghash derijisi we xetiri heqqide hazirghiche éniq jawab bermidi. Xitay tünügünki mexsus bayanatida, tyenjin portidiki partlashta114 ademning ölgenliki 700 kishining yarilan'ghanliqini xewer qilghan idi, 17 ming tyenjin ahalisining oxshimighan derijide iqtisadiy ziyan'gha uchrighanliqi melum . Tyenjin puqralirining teshwishi we hökümetke naraziliqi dawam qilmaqta. Téximu chataq bolghini seyshenbe tyenjinde yamghur yéghishqa bashlighan bolup, partlighan 700 tonna natriy syand qatarliq turaqsiz zeherlik maddilarning qaysi derijide bulghinish hasil qilghanliqini bilmek tes.Mutexessislerning agahlandurushiche mana bu partlashtin kéyinki endishe qozghaydighan eng jiddiy mesile.

Radi'omiz igiligen melumatlardin ashkarilinishiche, tyenjin binxey yéngi rayoni “Ruyxey” shirkitining xeterlik buyumlar iskilatida 12-awghust partlash yüz berginige del bir hepte bolghan seyshenbe küni tyenjinda yamghur tamchilashqa bashlighan. Amma bloglarda ijtima'iy taratqularda bu yamghurda yer yüzide ap'aq köpükchilerning we bezi yéshil sériq rengdiki kristallarning peyda bolup qalghanliqini, yamghur tamchisi térige chüshkende köygendek, échishturghanliqini inkas qilip, süretlerge tartip yamghur we hawaning terkibini éniqlashni ijtima'iy taratqularda we bingxey yéngi rayonluq hökümet blogida munasiwetlik organlardin derhal tekshürüp jawab bérishni telep qilghan.

Emma bingxey yéngi rayoni bashliqi hökmet blogida ammigha “Yamghurda aq küpükchilerning peyda bölishi tebi'iy, munasiwetlik organlar yamghurdin kéyinki muhitning normalliqni tekshürüp chiqti hayati bixeterlikinglardin endishe qilmisanglarmu bolidu” dep jawab qayturghan.

Halbuki, tyenjin sheherlik da'irilerning muhit bulghinishni tekshürüshke ewetken mes'ul mutexessisi baw jinglingning 19-awghust merkizi téléwiziyide qilghan sözige asaslan'ghanda partlashtin kéyin hasil boluwatqan bulghinishning asasliq menbesi yenila partlighan ximiyilik maddilardin hasil bolghan qalduq zeherlik sular bolup,aldinqi küni bezi nuqtilardiki tekshürüsh netijisidin muhit bulghinishining bixeterlik ölchimidin 277 hesse yuqiri ikenliki melum bolghan.

Emma bügün'ge qeder partlash yüz bergen iskilattiki xeterlik ximiyilik buyumlarning miqdari éniq emes, da'iriler tarqatqan uchurlarda hazirghiche texmin qilin'ghini ot kétishtin burun, bingxey yéngi rayoni “Ruyxey” shirkitining xeterlik buyumlar iskilatida jem'iy 3000tonnigha yéqin ximiyilik buyumlar saqlan'ghanliqi melum. Bu yadro qorallirigha ishlitilidighan, éksport üchün hazirlan'ghan 700 tonna natriy syanidni öz ichige alidiken. Partlash neq meydanida intayin chong bir azgal peyda bolghan, azgalning ichide köp miqdarda suyuqluq bar bolup, terkibi we quyunluq derijisi téxi éniq emesken.

Da'iriler partlash yüz bergendin kéyinki tunji bayanatida, xeterlik buyumlar iskilatidiki natriy syandning su we ot bilen uchriship téximu keng kölemlik tarqilishidin endishe qiliwatqanliqi, yamghur yéghishtin burun uning tarqilishini tizginleydighanliqini bildürgen emma tedbirini ashkarilimighan idi. Shundaqla partlash merkizidin besh kilométir da'iriside élip bérilghan tekshürüsh netijisidin, bu da'iridiki hawada biwasite insanlarning hayatigha xewp yetküzeleydighan zeherlik maddilarning miqdarining bixeterlik ölchimidin töwen chiqqanliqini bildürgen.

Mutexessisler bolsa bu bulghinishni mölcherleshning qiyin ikenlikini, bolupmu shamalning yönilishi we tézliki özgirip turidighan bolghachqa,partlashtin kéyinki zeherlik gazlarning qandaq yönilishke qandaq tézlikte tarqalghanliqinimu bilish tes iken. Uning üstige bu natriy syand qa oxshash maddilar intayin turaqsiz bolup hawa we suda intayin téz tarqilidighan ötkür zeherlik madda bolup, qoyuqluqi melum derijige yetkende nepes yolliri arqiliq kirip téz arida insanlarning jénigha zamin bolidiken.

Seyshenbe yaqqan yamghurdin kéyin bu zeherlik maddilarning qanchilik bulghinish hasil qilghanliqi téxi melum emes. Bezi amma partlash yüz bergen rayondin 30 kilométir yiraqtimu bu xil aq köpüklerning peyda bolghanliqini inkas qilghan.

Tyenjin porti etrapidiki ahalilerdin chén ependi seyshenbe küni radi'omiz xitay bölümi muxbirining ziyaritini qobul qilip naraziliqini bildürüp mundaq dédi: “Partlash zadi qandaq yüz bergen,partlighan nerse zadi néme ? qandaq ximiyilik maddilar tarqaldi, bizning hayatimizgha qanchilik tehdit bar bulargha jawab yoq? biz jénimizni aran qutquzduq emma bala qaza téxi tügimidi, öy makanimizdin ayrilduq, bu apetke kim mes'ul, bolargha jawab bérish döletning ishi emma saqlashtin bashqa jawab yoq, hökümetning kari yoq, mes'uliyiti barlarni tutup solash kérek idi, hemmisi mes'uliyetni ittergen, bu hökümet özi mes'uliyetsiz hökümet”.

B b s ning charshenbe xewirige qarighanda, 19-awghust, birleshken döletler teshkilatining kishilik hoquq we xewplik we kéreksiz buyumlar mesilisi mutexessisi baskut tunkak mexsus bayanat bérip, zörür bolghan muhim uchurlarning kemchilliki, bolupmu “Ot apitining élip kélidighan xeterlik ziyanlirini azaytish we aldini élishta uchurning bolmasliqi hemmidin éghir apet” dep bildürgen. U sözide yene “Xewerlerdin, tyenjindiki zor partlashtin kéyin apetke uchrighan ammining öyining hayati bixeterliki we salametlikige kéliwatqan tehdit heqqide zörür uchurlargha ige bolalmaywatqanliqi we metbu'atlarningmu bu heqte xewer bérishning tosqunluqqa uchrawatqanliqidin melumatimiz bar, biz buning bilen qaza qilghuchilar sanining yenimu éshishigha seweb bolushidin endishe qilimiz” dep tekitligen.

U yene xitay hökümitini, xelqning salametliki we hayati menpe'etini chiqish qilip, kishilik hoquqqa we uchur erkinlikige hörmet qilishqa, birleshken döletler teshkilati tüzgen kélishimlerge ri'aye qilip, xeterlik we kéreksiz boyumlargha da'ir mesililerde ashkara bolushqa chaqirghan.

Xitayning hökümet xewerliride 17-awghust düshenbe küni etigen sa'et 9 ghiche bolghan statistikigha asaslan'ghanda, tyenjin portidiki partlashta ölgenler sani 114 bolup,doxturxanida dawaliniwatqanlar 700 ge yetken. Portta ishleydighan 7000 gha yéqin ishchining oxshimighan derijide ziyan'gha uchrighanliqi, jem'iy 17ming ahalining oxshimighan derijide iqtisadiy ziyan'gha uchrighanliqi melum.

Bügünki xewerlerde 19-awghust küni charshenbe, partlashta ölgen we ghayib bolghuchilarning uruq-tughqanliri we port etrapidiki olturaq rayonidiki ahalilerning dawamliq toplinip,hökümetke naraziliq bildürgenliki körsitildi.

Taratqulardiki süretlik uchurlardin tyenjin ammisining bügün'ge qeder maskilarni taqap yürüwatqanliqini köreleymiz, amérika awazi radi'osining bu heqtiki xewiridin melumki, tiyenjindiki amma partlashtin kéyinki zeherlik gaz we ximiyilik maddilar keltürüp chiqiriwatqan bulghunushtin endishe qilmaqta, hökümet bu mesilige éniq jawab bermigini üchün, shu muhitta nepeslinishke, yashashqa mejbur boluwatqan amma, maska bilen bolsimu hayatini saqlashqa tirishmaqta. Maska ammini partlashtin kéyin hazirghiche tarqiliwatqan emma namelum bolghan zeherlerdin tosup qalalamdu ? buninggha jawab bérish tes.