Ürümchidiki su krizisi éghir aqiwetlerni agahlandurmaqta

Igilishimizche, Uyghur aptonom rayonluq hökümet da'irilirining su we muhit mesilisi boyiche ichki qisimda élan qilghan eng yéngi sanliq melumatliri ürümchi shehirining yildin - yilgha éghirlishiwatqan su krizisini ashkara qilmaqta.

Qurghaq rayonlar jughrapiyisi boyiche muhajirettiki Uyghur doktorliridin peyzulla zeydin ependi bu heqte ziyaritimizni qobul qilip, ürümchidiki su krizisining emeliyette xéli burunla mewjut mesile ikenlikini ilgiri sürdi.

Ürümchi sheherlik hökümet élan qilghan “Merkiziy sheherning omumiy pilani” da 2015 - yiligha barghanda ürümchi shehirining omumiy nopusini 4 milyon'gha yetküzüsh, 2020 - yiligha barghanda 5 milyonluq chong sheherge aylandurush mölcherlen'gen. Bu pilan nöwette éghir derijide su qisliqi körülüwatqan ürümchi shehirining gheyriy normal sür'ette kéngiyishidiki saqlan'ghili bolmaydighan éghir krizislardin signal bermekte.

Melum bolushiche, yéqinda Uyghur aptonom rayonluq xelq hökümitining meslihetchisi jang gowén ürümchide körülüwatqan su krizisi heqqide rayondiki xitay hökümet da'irilirini agahlandurghan. Ilgiri Uyghur aptonom rayonluq qurulush nazaritining naziri, aptonom rayonluq yer tewreshning aldini élish we olturaqlashturush idarisining bashliqi qatarliq wezipilerni ötigen jang gowén hökümetning ichki qisimda tarqitilidighan zhurnilida doklat élan qilip bu heqte teklip bergen. Uning ürümchidiki su krizisi heqqide da'irilerni agahlandurghan mezkur doklati kéyinche aptonom rayonluq xelq hökümiti meslihetchiler ishxanisi teripidin chiqidighan “Shinjang tarix - medeniyiti” namliq ichkiy zhurnalda bésilip chiqqan.

U mezkur doklatida hökümet da'irilirini ürümchidiki su krizisi peyda qilghan mundaq üch türlük éghir ehwaldin agahlandurghan:

Birinchi, su zapisi bilen teminleshte keskin weziyet körülgen. Uning körsitishiche, ürümchi shehirining omumiy su bayliqi 1 milyard 120 milyon kubmétir bolup, buning ichide paydilan'ghili bolidighini 1 milyard 67 milyon kubmétir iken. Wahalenki, 2011 - yili ürümchi shehirining su ishlitish miqdari 1 milyard 100 milyon kubmétirdin éship ketken bolup, sheherning su ishlitish omumiy miqdari su bayliqidin paydilinish miqdarining chékidin éship ketken. Bu nuqtini doktor peyzulla ependimu alahide tekitleydu.

Ikkinchi, su menbesi éghir derijide azayghan. Jang gowénning emeliy statéstikiliq matériyallardin neqil keltürüshiche, yéqinqi 40 yildin buyan ürümchining su menbesi bolghan 1 - nomurluq muzluqning orni üstige 140 métir tarayghan, muzluq kölimi 40 kiwadrat kilométir azayghan. Ürümchining sherqidiki eng chong tatliq su köli - say'opu kölining su yüzi 2 métirdin artuq töwenlep, kölimi 10 kiwadrat kilométir azayghan. Peyzulla ependi 1 - nomurluq muzluq kölimining tariyishi urümchi shehirining su menbesige éghir derijide tesir körsitipla qalmay, belki pütkül jungghar oymanliqining ékologiyelik muhitighimu zor tehdit élip kélidighanliqini tekitlidi.

Üchinchi, su ishlitish pilani su zapisidin éship ketken. Jang gowén ürümchi shehirining tereqqiyat pilanida otturigha qoyulghan sanliq melumatlarni neqil keltürüp, 2020 - yiligha barghanda 5 milyon nopusqa ige ürümchi shehirining jemiy 1 milyard 500 milyon kubmétir sugha éhtiyajliq ikenlikini eskertken. Bundaq bolghanda hazirning özide ürümchide mewjut bolghan 1 milyard kubmétir su zapisi kelgüsidiki éhtiyajdin xéli zor derijide azliq qilidiken. Doktor peyzulla ependimu bu nuqtini alahide tekitlep, kelgüsidiki ürümchining asman - pelek égiz binalar bilen tolghan, del - derexsiz yalingach sheher bolup qalidighanliqini körsetti.

U axirida, ürümchi shehiri özidiki éghir su kemchillikige qarimay dawamliq kéngeytilidighan we nopusi sün'iy usulda hessilep köpeytilidighan bolsa, Uyghur aptonom rayonining merkizi bolghan bu sheherning kelgüside Uyghur medeniyet ékologiyesidin xaliy jaygha aylinidighanliqini agahlandurdi.