Көзәткүчиләр 3 - нөвәтлик явро - асия йәрмәнкиси арқисидики сиясий мәқсәтләр үстидә тохталди

3 - Нөвәтлик явро - асия йәрмәнкиси башланғандин буян хитай һөкүмити ахбарат васитилирини ишқа селип, йәрмәнкини кәң тәшвиқ қилди. Улар өз хәвәрлиридә бу нөвәтлик йәрмәнкиниң илгирики йиллардикидин алаһидә пәрқлинидиғанлиқи, униң уйғур елиниң тәрәққияти вә хәлқаралиқ орнида зор рол ойнайдиғанлиқини билдүрди. Әмма көзәткүчиләр болса хитай һөкүмитиниң үрүмчидики йәрмәнкә арқилиқ һасил қилинидиған иқтисадий үнүмдин бәк, сиясий үнүмигә әһмийәт бериватқанлиқини билдүрмәктә. Төвәндә мухбиримиз ирадәдин мәлумат аңлиғайсиләр.

Һөрмәтлик радио аңлиғучилар, 3 - нөвәтлик явро - асия йәрмәнкисиниң ечилиш мурасимиға қирғизистан вә таҗикистанниң баш министири, моңғулийә қатарлиқ дөләтләрниң дөләт дәриҗилик рәһбәрлири қатнашқандин сирт, бирләшкән дөләтләр тәшкилати тәрәққият комитети, бирләшкән дөләтләр тәшкилати асия - тинч окян иқтисадий, иҗтимаий ишлар кеңиши вә шаңхәй һәмкарлиқ тәшкилати қатарлиқ алтә хәлқаралиқ тәшкилатниң мәсуллири вә алақидар хадимлири қатнашқан.

Явро - асия йәрмәнкисиниң ечилиш мурасимида бирләшкән дөләтләр тәшкилати тәрәққият комитетиниң башлиқи һелин кларк ханим ечилиш нутқи сөзлигән болуп, у уйғур елиниң мәркизи үрүмчи шәһиридә қилған нутқида алди билән өзиниң 3 - нөвәтлик явро - асия йәрмәнкисигә қатнашқанлиқидин мәмнун болғанлиқини, явро - асия райониниң тәрәққиятиниң дуняниң ортақ тәрәққияти үчүн муһим әһмийәткә игә икәнликини билдүргән. Һелин ханим нутқида инсан вә муһитни чиқиш қилған тәрәққият үстидә алаһидә тохтилип, "тәрәққиятниң инсанни мәркәз қилған һалда елип берилиши, уларниң маарип вә сәһийә хизмәтлирини яхшилашни чиқиш ноқтиси қилиши керәк" дегән. У шундақла йәнә әскәртип "тәрәққият җәрянида җәмийәттики охшимиған гуруппиларни тәң өз ичигә елип, һечкимни нәзәрдин сақит қилмиғандила, андин көзлигән муқимлиқ вә парағәткә еришкили болиду" дегән.

Һелин ханим сөзи давамида йәнә, уйғур елиниң муһит мәсилиси үстидиму алаһидә тохтилип :

" явро - асияға тәвә болған бу район муһит мәсилисидә еғир риқабәткә дуч кәлмәктә. Улар чөллишиш, су кәмчиллики вә муһит булғинишиниң башқа бир қанчә хил түрлирини өз ичигә алиду. Униң үстигә районда келимат өзгиришиниң тәсирлириму илгириләп һес қилинишқа башлиди. Районда чөллишишниң техиму еғирлишидиғанлиқи мөлчәрләнмәктә. Бу су йетишмәслик, ашлиқ ишләп чиқирилишиниң азийишиға охшаш мәсилиләрни бирликтә әп келиду. Шуңа хитай һөкүмити вә шундақла явро - асия районидики башқа һөкүмәтләр иқтисадий һәмкарлиқ орнатқанда муһит мәсилисини әң муһим мәсилиләр қатариға қоюп музакирә қилиши керәк" дәп әскәрткән вә шундақла мәзкур йәрмәнкиниң мана бу мәсилиләрни һәл қилип, бу җәһәттики ортақлиқни ишқа ашуруш үчүн яхши бир сорунға айлинишини үмид қилған.

Һелин ханимниң нутуқниң толуқ мәзмуни б д т тәрәққият комитетиниң тор бетидә вә шундақла униң твиттир торидики бетидә толуқ нусхиси билән елан қилинған болсиму, әмма хитай мәтбуатлириниң йәрмәнкә һәққидики хәвәрлиридә, бу нутуқниң орун алмиғанлиқи көрүлмәктә. Хитай мәтбуатлири өз хәвәрлиридә бу нөвәт йәрмәнкигә қатнашқан дөләтләр саниниң илгирикидин көплүки, йәрмәнкигә кәлгән чәтәллик меһманларниң уйғур елидики ғайәт зор тәрәққиятидин һәйран қалғанлиқи, явро - асия көргәзмисиниң уйғур ели тәрәққияти үчүн интайин муһим рол ойнайдиғанлиқини кәң хәвәр қилди. Әмма чәтәлләрдики уйғур кишилик һоқуқ паалийәтчилири хитай һөкүмитиниң мәзкур йәрмәнкә арқилиқ йәтмәкчи болған сиясий мәқситигә диққәт тартмақта. Америка уйғур бирләшмисиниң рәиси алим сейитоф әпәнди үрүмчидики бу йәрмәнкиниң хитай һөкүмитиниң районниң һәқиқий вәзийитини йошуруш мәқсити үчүн хизмәт қилидиғанлиқини билдүрди.

Тәңритағ ториниң бу һәқтики хәвиридин мәлум болушичә, бу нөвәтлик явро - асия көргәзмиси мәзгилидә "җуңго мәблиғидики карханиларниң ғәрбий район сәпири" паалийити, шаңхәй һәмкарлиқ тәшкилатиниң ашлиқ бихәтәрлики муһакимә мунбири йиғини өткүзүлидикән шундақла йәнә, бирләшкән дөләтләр тәшкилати санаәт тәрәққият мәһкимисиниң юмилақ үстәл йиғини, бирләшкән дөләтләр тәшкилати асия - тинч окян иқтисадий, иҗтимаий ишлар кеңишиниң асия енергийә юқири сүрәтлик ташйол муһакимә мунбири, җуңго шинҗаң оттура - шәрқий явропа (венгирийә, литва, латвийә, полша) дөләтлириниң иқтисад - сода алмаштуруш йиғини қатарлиқлар өткүзүлидикән. Русийә чегра райони, италийә ташқи сода комитети, вейтнамниң җуңгода турушлуқ әлчиханиси, шяңгаң сода - тәрәққият идариси, әрминийә тәрәққият мәһкимиси қатарлиқларниң мәхсус тонуштуруш йиғини өткүзүдикән.

Алим сейитоф әпәнди хитай һөкүмитиниң юқиридики һәр дөләт органлири вә хәлқаралиқ қурулушларниң рәһбәр вә хадимлириға уйғур елигә тәклип қилиши пүтүнләй өзиниң уйғур елидики сиясәтлирини тәшвиқ қилишни мәқсәт қилсиму, әмма уларниң уйғур елигә киришиниң йәнила уйғурлар үчүн бәлгилик әһмийәткә игә икәнликини билдүрди.

3 - Нөвәтлик йәрмәнкә башлиниш алдида хитай мәтбуатлири бу нөвәтлик йәрмәнкигә чәтәл ичи вә сиртидин нурғун мухбирниң қатнишидиғанлиқини билдүргән иди. Йәрмәнкә һәққидики хәвәрләр хитай ичидики мәтбуатларда кәң тәшвиқ қилинған болсиму, әмма ғәрб мәтбуатлирида йәрмәнкә һәққидә көп хәвәр елан қилинмиди. Бүгүн җакарта почтиси гезити мәзкур йәрмәнкә һәққидә "явро - асия дөләтлири рәһбәрлириниң бу қетимлиқ йәрмәнкидә интернеттики мәзмунларни контрол қилишни музакирә қилди" дәп хәвәр бәрди. Хәвәрдә ейтилишичә, хитай, русийә, қазақистан, қирғизистан вә афғанистан қатарлиқ дөләтләрниң учур вә алақигә мәсул башлиқлири үрүмчидики явро - асия йәрмәнкиси җәрянида бир ариға келип, интернеттә җәмийәт муқимлиқини бузидиған мәзмунларни қандақ контрол қилиш мәсилиси үстидә музакириләшкән. Қазақистанниң мәдәнийәт вә учур министирликиниң муавин министири қириқбайев арман сөз қилип " интернеттә еқип йүргән террорлуқ, радикаллиқ вә сериқ мәзмунларни тазилаш вә униңға қарши күрәш қилиш қазақ һөкүмитиниң мәҗбурийити" дегән. Хитай учур алақә ишлири рәһбири сәймиңҗу қилған сөзидә "хитай вә явру - асия дөләтлири билән интернеттики мәзмунларни контрол қилиш җәһәттә һәмкарлишип, өз - ара бу җәһәттики тәҗрибилирини алмаштуруп, бу җәһәттики риқабәтләргә ортақ тақабил туруши керәк" дегән. явро - асия йәрмәнкисидә интернеттики мәзмунларни контрол қилиш мәсилисиниң музакирә қилиниши көзәткүчиләрниң диққитини қозғиди. Кишилик һоқуқни көзитиш тәшкилатиниң баш дериктори кеннет рос тивиттр торида буниңға инкас қайтуруп "интернет чәклимиси йолға қоюп келиватқан дөләтләр бир ариға келип бу җәһәттики тәҗрибилирини ортақлашти. Хитай болса бу дөләтләргә бу ишниң қандақ елип берилидиғанлиқини өгитиватиду" дәп язған.

Буни бесиш арқилиқ, пикриңизни йезиң

• Принт
• Һәмбәһр
• Әвәтиш

Барлиқ пикир - баянларни көрүш.

• Бүгүнки аңлитиш
• Илгирики аңлитишлар