Uyghur aliy mektep oqughuchiliri ménge yuyush teshwiqatining nishani qilinmaqta

30-April küni ürümchi poyiz istansisida adem bomba hujumi yüz bergendin kéyin xitay da'iriliri hökümet taratqulirida “Diniy ashqunluqqa we térrorluqqa qarshi” keng kölemlik teshwiqat jéngi bashlighan. Xitayning jay-jaylirida oquwatqan Uyghur aliy mektep oqughuchiliri we aspirantlar bu qétimliq ménge yuyush teshwiqatining nishani qilin'ghan.

Melum bolushiche, “Junggo xewer tori” ning 1-maydiki munbirige 11 neper Uyghur studént we magistér aspirantning namida “Biz emdi süküt qilip turalmaymiz!” serlewhilik maqale élan qilin'ghan. Mezkur maqale shu künila xitaydiki hökümet taratqulirida ulap bésilghan.

Uningda yéqinqi yillardin buyan Uyghur éli we xitay ölkiliride yüz bergen Uyghurlar bilen munasiwetlik bir qatar qanliq weqeler tilgha élin'ghan. Bu weqelerni Uyghurlar arisidiki az sandiki atalmish “Yaman niyetlik diniy ashqunlar” bilen “Térrorchilar” ning keltürüp chiqarghanliqini, Uyghur xelqining, bolupmu aliy mektep oqughuchilirining buningdin chongqur epsuslinidighanliqini bildürgen. Shuning bilen birge, “Zorawan küchler” ning millet we wasite tallimay bir qatar qanliq weqelerni sadir qilghanliqini, buning xenzu xelqigila emes, belki Uyghur millitining namigha hemde islam dinining rohighimu xilap ikenlikini tekitligen. Axirida Uyghur aliy mektep oqughuchilirigha wakaliten xitay da'irilirige wede bergen hemde pütün küchi bilen ittipaqliship atalmish “Bölgünchilik” we “Diniy ashqunluq” bilen küresh qilidighanliqini bildürgen.

Biz bu heqte amérika Uyghur birleshmisining mu'awin re'isi ilshat hesen bilen söhbet élip barduq. U xitayning bu xil ménge yuyush xaraktérlik teshwiqatining tüp meqsiti heqqide toxtilip mundaq dédi:

“Bu teshwiqatning meqsiti nahayiti éniq, yeni Uyghurlargha Uyghurlar arqiliq taqabil turushtin bashqa nerse emes. Mahiyitidin élip éytqanda, buni xitayning ‛yatlarning qoli bilen yatlarni idare qilish‚ yaki ‛öz méyida öz göshini qorush‚ taktikisning bir türi déyishke bolidu. Bu taktika xitaylarning bashqa milletlerni kontrol qilishta uzaqtin buyan ishlitip kelgen bashqurush usullirining biridur. Bu jehette xitay hökümiti Uyghur saqchilarni örnek qildi. Yeni herqandaq weqe chiqsa aldi bilen Uyghur saqchilarni otturigha chiqirip, ularni qurbanliq qildi. Shu arqiliq ‛zorawan küchler‚ yaki ‛térrorchilar‚ millet ayrimay Uyghurlarnimu öltüridu dégen teshwiqat ünümige yetmekchi boliwatidu. Shunga bu, da'irilerning Uyghurlarni arisigha bölgünchilik sélish we ularni bölüp bashqurush meqsitide élip barghan teshwiqati xalas!”

U 11 neper Uyghur aliy mektep oqughuchisining namida mezkur maqalining otturigha chiqishidiki arqa körünüsh heqqide toxtilip munularni bildurdi:

“Bu maqale 11 neper Uyghur oqughuchining namida élan qiliniptu. Bu oqughuchilarning beziliri ürümchide, beziliri xitay ölkiliridiki aliy mekteplerde oquwétiptu. Men bu maqalini Uyghur oqughuchilar öz ixtiyarliqi bilen yazdi dep qarimaymen. Belkim hökümetning munasiwetlik orunliri bu maqalini aldin yézip teyyarlap Uyghur oqughuchilargha türlük bésim ishlitip, ularning namida élan qilghan bolushimu mumkin. Bezi oqughuchilar kelgüsidiki xizmet we chiqish yolini oylap buninggha imza étishqa mejbur bolghan bolushimu mumkin. Bu Uyghurlar üchün yéngiliq emes. ‛medeniyet inqilabi‚ din taki hazirghiche nurghun siyasiy boran-chapqunlar bolup ötti. Bu jeryanda xitay hökümiti meyli Uyghur ziyaliyliri bolsun, diniy sahediki zatlar bolsun yaki jama'et erbabliri bolsun, özlirining siyasiy qara niyitini ulargha téngish we ularning wastisi bilen ishqa ashurushqa urunup keldi. Halbuki, oylighan meqsitige yételmidi. Shunga bu ishlarning heyran qalghuchiliki yoq, gep hazirqi Uyghurlarning qandaq pozitsiyede bolushi hemmidin muhim!”

Ilshat hesen ependi axirida munularni bildürdi:
“Xitay da'iriliri meyli qandaq usulni qollanmisun, bügunki Uyghur xelqi tarixtiki herqandaq bir dewrge qarighanda öz mewjutluqi we kélechiki heqqide eng chongqur derijide oylinidighan bir dewrge kirdi. Shunga xitayning bundaq ‛ménge yuyush‚ xaraktérlik teshwiqatliri emdi Uyghurlar arisida burunqidek ünüm qazinishi mumkin emes!”