Uyghur élidiki dölet karxanilirigha az sanliq milletlerni qobul qilish heqqidiki yéngi belgilime munazire qozghidi

2-Nöwetlik shinjang xizmiti yighinida xitay dölet re'isi shi jinping Uyghur élida menggülük eminlikni qolgha keltürüshni qarar qilghandin kéyin, arqa-arqidin bir qatar yéngi siyasetler élan qilinishqa bashlighan idi. Bularning biri, Uyghur élidiki dölet organlirigha qobul qilinidighan ishchi-xizmetchilerning eng az dégende 25 pirsenti choqum az sanliq milletlerdin terkib tapqan bolush kérek, dégendin ibaret.

Da'iriler yene, bundin kéyin Uyghur élining jenubida yerliklerge téximu köp ish pursiti yaritidighanliqini élan qilghan. Mezkur xewer közetküchilerde oxshimighan inkaslarni qozghidi.

22-May küni ürümchide “Etigenlik bazar hujumi” meydan'gha kelgendin kéyin xitay hökümiti bir yaqtin bir yilgha sozulghan “Qattiq zerbe bérish” herikitini qozghap, térrorluq bilen qattiq küresh qilishni otturigha qoyghan bolsa, yene bir yaqtin Uyghur élidiki xelqning kirimini ashurup, ma'aripni ilgiri sürüshke we téximu köp ish pursiti yaritishqa wede qilghan.

Béyjingda chaqirilghan ikkinchi nöwetlik “Shinjang xizmiti yighini” da shi jinping Uyghur élida menggülük eminlikni berpa qilish, muqimliq yaritish heqqide qattiq yolyoruq bergendin kéyin xitay hökümitining bu jehette almaqchi bolghan tedbirliri bir-birlep élan qilinishqa bashlighan idi. Aldinqi hepte da'iriler Uyghur élida xelqning kirimini ashurush, her bir a'ilide birdin kishining ishqa orunlishishini kapaletke ige qilish we jenubtiki toluq ottura mekteplerde heqsiz oqutushni yolgha qoyushqa oxshash bir qatar tedbirlerni élan qilghan. Düshenbe küni ular yene, Uyghur élida dölet karxanilirida ishqa orunlashturulidighanlarning millet terkibi we igileydighan nisbiti heqqide yéngi uqturush chiqarghan. Uningda Uyghur élidiki dölet karxanilirigha qobul qilinidighanlarning 70 pirsenti choqum yerliklerdin bolush, buning 25 pirsenti bolsa choqum xitay bolmighan az sanliq milletlerdin terkib tapqan bolush, dégen telep qoyulghan.

Uyghur élining emgek we ijtima'iy parawanliq idarisining mu'awin bashliqi xu lishen sözide, Uyghur élidiki ishsizliq mesilisini hel qilish üchün bundaq bir qararning élinip, mexsus meblegh ajritilghanliqini, bu mebleghning emgek küchi zich kéreklik karxanilargha bolupmu toqumichiliq, kiyim-kéchek sahesige qaritilidighanliqini bildürgen.

Uyghur élidiki dölet karxanilirini bashqurush ornining mu'awin bashliqi su goping sözide, dölet karxanilirigha qobul qilinidighan ishchi-xizmetchilerning 25 pirsenti choqum xitay bolmighan az sanliq millet bolush shertige asasen 3 yil ichide az sanliq milletlerge 30 ming xizmet orni berpa qilishning mölcherliniwatqanliqini, da'irilerning yene Uyghur élining jenubida 292 ish pilanini yolgha qoyup, 45 ming ish orni yaritidighanliqini bildürgen.

Mezkur xewer tiwittér torida élan qilin'ghandin kéyin buninggha qarita oxshimighan inkaslar meydan'gha keldi. Tordiki inkaslarning beziliride, beziler bu qararni qarshi alghan bolsa, yene beziler buningdin heyranliq hés qilghan. Bir pikir bayan qilghuchi “Emdi bolghanda aran 25 pirsent az sanliq millet qobul qilimiz dégen bolsa, ilgiri qanchilik bolghiytti?” dep so'al qoyghan. Uyghur amérika birleshmisi re'isi alim séytof ependi bügün bu heqte pikir bayan qilip, bu qarar Uyghur élida aptonomiye qanunlirining depsende qiliwatqanliqini ispatlap béridighanliqini éytti.

Xitay hökümiti 2009-yilidiki ürümchi weqesidin kéyin achqan tunji nöwetlik shinjang xizmiti yighinidimu ürümchi weqesining zoriyip kétishide ishsiz yürgen bikarchi yashlarning rol oynighanliqini ilgiri sürüp, Uyghur élidiki ishsizliq mesilisini hel qilidighanliqini élan qilghan. Buning bilen xitay ölkilirining nurghun karxanilirini Uyghur élige meblegh sélishqa chaqirghan we Uyghur élini 19 ölkige bölüp bergen idi. Emma aridin 4 yil ötken bolsimu, xitay hökümiti Uyghur élida közligen meqsetke yételmidi. Uyghur élida weziyet téximu keskinleshti. Alim séyitof ependi sözide Uyghurlarning mesilisining ishsizliq mesilisini hel qilish bilenla ayaghlishidighan addiy bir mesile emeslikini, Uyghurlarning zadi qandaq xizmetlerge orunlishiwatqanliqining diqqetke élinishi kéreklikini eskertti.

Derweqe, Uyghur rayonluq ma'arip nazariti 2013-yili Uyghur élida aliy mektep püttürgen yashlarning ishqa orunlishish nisbitining 80 pirsentke yetkenlikini élan qilghanda, xitay da'iriliri teripidin qolgha élin'ghan musteqil tetqiqatchi ilham toxti bu reqemlerning ishenchsizlikini bildürgen idi. U eyni chaghda bu heqte élan qilghan mulahiziside, Uyghur yashlirining xizmetke orunlishish nisbitining hélihem intayin töwenlikini, xizmetke orunlashqanliriningmu jem'iyettiki orni intayin töwen bolghan xizmetlerge élinip, oqughan kesiplirini ishlitish pursitige érishelmeywatqanliqini bildürgen idi. Ilham toxti uzun ötmeyla “Döletni parchilashqa urunush” jinayiti bilen qolgha élindi. Alim séyitof ependi bu heqtiki sözide xitay hökümitining rayonda yürgüzgen xata siyasitini étirap qilmay turup, Uyghurlargha öz teqdirini özi belgilesh hoquqi bermey turup emdi rayonda muqimliq yaritalmaydighanliqini bildürdi.