Shi jinpingning ottura asiya ziyariti heqqide Uyghur pa'aliyetchiliri we metbu'atlarning inkasliri

Gherb axbarat wastiliri bügünki xewerliride, xitay re'isi shi jinpingning 2 - awghust küni merkizi asiyadiki töt döletke qarita resmiy ziyaritini bashlighanliqini, uning tüp meqsitining Uyghur milliy bölgünchilirige qarshi birliksep qurush ikenlikini ilgiri sürüshti.

Fransiye awazi 2 - awghusttiki xewiride éniq qilip xitay re'isi shi jinpingning merkizi asiyadiki Uyghurlargha qoshna we qérindash bolghan qazaqistan, qirghizistan, özbékistan hem türkmenistandin ibaret töt döletke qarita resmiy ziyaritini bashlighanliqini, uning asasiy meqsitining térrorizmgha qarshi kélishim we hemkarliqlarni kücheytish bolidighanliqi, térrorgha qarshi küreshning asasiy nishani bolsa Uyghur milliy bölgünchiliri ikenlikini eskertti. Xewerde yene, Uyghur élide yéqinqi yillardin buyan qarshiliq heriketlirining sani we salmiqida zor yüksilish bolghanliqi tilgha élindi.

Xitay taratquliridiki uchurlargha asaslan'ghanda, xitay hökümiti 2008 - yili 4 - awghust qeshqerde yüz bergen “ Semen yoli weqesi” din kéyinla, muqimliq bahanisida béyjing olimpik musabiqisining bixeterlikige mesul bolghan “Qar yilpizi alahide etriti”ni Uyghur élige yerleshtürgen idi. 20 - Awghust qaghiliqta yüz bergen yilqichi qanliq qirghinchiliqidin kéyin, Uyghur élide yene térrorizmgha qarshi mexsus heriket guruppisi tesis qildi. Gherb axbarat wastiliri xitay hökümitining Uyghur milliy herikitige qarshi ezeldin shepqetsizlik bilen basturush siyasiti yürgüzüp kelginige qarimay, Uyghur élide her qétim birer weqe yüz bergen haman, muqimliq shu'ari bilen basturush salmiqini yenimu kücheytish chaqiriqlirini otturigha qoyup, dölet qara térrorluqini qanat yayduriwatqanliqini, Uyghur pida'iylirini neq meydandila qirip tashlashtek wehshilik derijisige bérip yétiwatqanliqini ilgiri sürüshmekte.

Xewerlerde, 2009 - yili yüz bergen 5 - iyul ürümchi weqesini qanliq basturush buyriqini xitayning sabiq re'isi xu jintaw bergendek, 23 - aprildiki sérqbuya weqesidin kéyin, Uyghur pida'iylirini rehimsizlik bilen qirip tashlash buyruqini xitay re'isi shi jinpingning chüshürgenliki tilgha élinmaqta. Shi jinpingning bu qétimqi merkizi asiya ziyaritide, mexsus Uyghur térrorizimigha qarshi heriket üchün Uyghurlarning qérindashliri bilen yéngi kélishimler imzalashni asasiy küntertipke qoyushi, xitayning Uyghur musteqilchi küchlirige bolghan endishisining barghansiri küchiyip bériwatqanliqini ispatlimaqta.

Analizchilarning qarishiche, merkizi asiyadiki qazaqistan, qirghizistan, özbékistan we türkmenistanlar zamani kelse, Uyghur milliy musteqilliq herikitining tayanich bazilirigha aylinidighan rayonlar bolup, xitay hökümiti bu xewpning aldini élish üchün mezkur rayonlarni zor miqdardiki iqtisadiy yardemge tayinip öz tesiri astida tutup turushqa tirishmaqta. Bundin sirt, afghanistan, pakistan, rusiye qatarliq ellergimu Uyghurlarning milliy musteqilliq heriketlirige qarshi meblegh sélishqa alahide ehmiyet bermekte.

D u q yashlar komitéti re'isi gheyur qurbanning qarishiche, merkizi asiyadiki qazaqistan, qirghizistan, özbékistan we türkmenistanlar zamani kelse, Uyghur milliy musteqilliq herikitining tayanich bazilirigha aylinidighan rayonlar bolup, xitay hökümiti bu xewpning aldini élish üchün mezkur rayonlarni zor miqdardiki iqtisadiy yardemge tayinip öz tesiri astida tutup turushqa térishmaqta. Bundin sirt, awghanistan, pakistan, rusiye qatarliq ellergimu Uyghurlarning milliy musteqilliq heriketlirige qarshi meblegh sélishqa alahide ehmiyet bermekte.

Gheyur qurbanning ilgiri sürishiche, xitay hökümiti merkizi asiya elliri hemde Uyghur ilige qoshna bashqa ellerning hökümetliri bilen atalmish “Térrorist” largha qarshi hemkarliqni kücheytipla qalmastin, öz nöwitide yene bu ellerning puqralirigha qaritamu sodida étibar bérish aldamchiliqini yolgha qoyup, ularning tili arqiliq xitay hökümitini medhiyiligüzidighan reswachiliqlarghimu muraji'et qilmaqta. Mesilen؛ tengritagh torining shinjyang gézitidin köchürüp basqan 3 - sintebirdiki “Junggo shinjangdiki tereqqiyat, özgirishler kishini heyran qalduridu” namliq maqalisida, awghanistanliq sodiger jeyin aja, qirghizistandin oqushqa kelgen aliye, rusiyilik saqyahetchi shutkin, qazaqistanliq tijaretchi yanbayew dégenlerning tilidin üzündiler bérip, Uyghur ilidiki tereqqiyatning zorliqi, Uyghur - xitayning inaq - ijil yashaydighanliqi, Uyghur xelqning bay - bayashatliqidek saxta menziriler yaritilghan.