Xitay köchmen tijaretchi ayal: “Bu yerdiki térrorchilarning hemmisi Uyghurlar emesmu?”

Uyghur élining jenubida yüz bériwatqan türlük weqelerni Uyghurlar elwette xitay hökümitining köplep köchmen yötkesh siyasitining netijisi dep qaraydu. Öz tupraqliridin nep alalmaywatqan Uyghurlar özlirining türlük qarshiliq heriketliri arqiliq xitay hökümitige bolghan naraziliqlirini ipadileydu.

Uyghurlarning nöwettiki bu xil qarshiliq heriketliri xitay hökümitining neziride we shundaqla Uyghur élidiki xitay köchmenlirining qarishida térrorluq heriketler hésablinidu.

Ziyaritimizni qobul qilghan, maralbéshidiki awat kochilardin birige jaylashqan “Besh yultuz tijaret merkizi” diki köchmen xitay tijaretchi ayal bizning so'allirimizgha jawab berdi.
-Hazir maralbéshining bixeterlik ehwali qandaq?
-Men éniq bilmeymen. Men ichkiridin kelgen tijaretchi. Emma saqchilar, qoghdash xadimliri ishqilip 24 sa'et sheherde charlash élip baridu.

-Musulmanlarning roza tutush éyi bashlan'ghandin buyanqi weziyet we milletler ittipaqliqi ehwali qandaq?
-Hazir weziyet nahayiti yaxshi, peqetla azsandiki térrorchilarning herikitini hésabqa almighanda.

-Maralbéshida néme üchün saqchilar 24 sa'et charlash élip baridu?
-Jenubiy shinjangda Uyghurlar köp emesmu.

-Sizningche, Uyghurlar köp olturaqlashqan jaylar xeterlik hésablinamdu?
-Shundaq. Weqe tughduridighan térrorchilarning hemmisi Uyghurlar emesmu? chet'eldikiler ularning méngisini yuyuwetkechke, ular térrorluq élip barghan. Ular asasen yashlar, chonglirimu bar. Ularning hemmisi Uyghurlar. Sizningche, xitaylar shundaq saranglarche ish qilarmu?
-Néme üchün Uyghurlar qeshqer, maralbéshi qatarliq jaylarda bu xildiki weqelerni sadir qilidu?
-Uyghurlardin sorang. Men bilmeymen. Men ularni chüshenmeymen. Ular bundaq weqelerni peyda qilghachqa bizning tijaritimizge tesir yetti. Aldinqi yillarda sodimiz yaxshi idi. Hazir yaxshi emes, déhqanchiliq meydandikiler nerse kérek sétiwalghili sheherge kirmeydighan boldi.

-Hökümet silerning bixeterlikinglarni qoghdamdu?
-Bizning bixeterlikimiz yaxshi qoghdilidu.

-Bu tijaret merkizige yéqin jayda meschit barmu?
-Bu yer sheherning merkizi. Bu etrapta Uyghurlar az. Shundaqla tijaret merkizide tijaret qilidighanlarning hemmisi xitaylar. Uyghurlar yoq.

‏-Tijaret merkizidikilerning hemmisi ichkiri ölkidin chiqqan xitaylarmu?
‏-Top-toghra, top-toghra, hemmisi ichkiridin chiqqan xitaylar.

-Uyghurlar néme üchün weqe chiqiridu?
-Biz sewebini bilmeymiz. Biz köprek pul tépishni oylaymiz, tinchliq bolsa bolatti. Ular saranglarche ish qilidu. Xitaylargha bundaq ishni qil dep bir milyon pul bersingizmu qilmaydu. Lékin Uyghurlargha besh ming koy pul bersingizmu qilidu. Ularning kallisi yoq.

-Siler pul tépip bolghandin kéyin yurtunglargha qaytamsiler?
-Shundaq, yurtimizgha kétimiz. Bu yerde turushni xalimaymiz. Pul tépishni démisek, bu ölgür yerde turup néme qilimiz. Bügüni toxtisa,yene etisi weqe chiqiwatqan. Peqetla bilmeymiz,ular néme üchün weqe chiqiridu? bu weqeler ularning özige paydiliqmu we bizge paydiliqmu? biz bu yerge jenubiy shinjangning iqtisadini tereqqiy qildurush üchün kelgen. Biz ulargha iqtisadiy payda yaritip bérishni meqset qilghan. Uyghurlarning medeniyet sewiyisi yoq. Ular néme ish qilmaqchi? ular üchün ot qoyush, adem öltürüsh adettikiche bir ish. Elwette ular, terbiye körgen, medeniyet sewiyisi yuqiri bolghan bolsa, bundaq ishlarni qilmaytti. Dölet bixeterlikini buzsa elwette baldur ölidu-de.

Yuqiriqi awaz ulinishidin tepsilatini anglang.