Memetjan toxniyazning “Qehrimanliqi” ni öginish dolquni herxil inkas peyda qildi
2016.02.29
Xitay hökümiti seperwerlik yighinliri uyushturup, “18-Séntebir bay weqesi” de ölgen saqchi bashliqi memetjan toxniyazdin öginish dolqunini yenimu kücheytmekte.
Xitayning shinxu'a agéntliqi, xelq géziti, tengritagh tori qatarliq köpligen dölet agéntliqining bu heqtiki xewiride bayan qilinishiche, memetjan toxniyazning ish-izliridin doklat bérish pa'aliyiti 26-féwral küni ürümchide ötküzülgen. Pa'aliyetke Uyghur aptonom rayon partkom sékrétari jang chünshyen qatarliq 300 din artuq hökümet xadimliri qatnashqan. Bu pa'aliyet Uyghur ilining herqaysi jaylirida bundin ilgirimu 29 qétim ötküzülgen bolup, xewerdin melum bolushiche, xitay hökümiti memetjan toxniyaning qizi xeyri, memetjan toxniyazning xizmetdashliridin turghun mollaq, jang sen qatarliq kishilerdin terkib tapqan mexsus doklat bérish ömiki teshkillep, memetjan toxniyazning “Qehrimanliq ish-pa'aliyetliri” ni keng teshwiq qilip kelgen. Bu qétim ürümchide ötküzülgen doklat bérish pa'aliyitide jang chünshyen bu doklar bérish ömiki ezaliridin hal sorighan.
Xewerlerde memetjan toxniyazning topilangchilar teripidin görüge élin'ghan charwichilarni qutuldurush jeryanida “Wehshiylerche öltürülgen”liki tilgha élin'ghan bolsimu, weqening yüz bérish jeryani heqqide éniq melumat bermigen. Diqqetni tartidighini, bu qétimqi xewerlerde weqe sadir qilghuchilar “Térrorchilar” atalmay, “Topilangchilar” dep atalghan.
Biraq, memetjan toxniyazning ölümi mesiliside ilgiri radi'omiz ziyaritini qobul qilghan siyasiy közetküchiler, memetjan toxniyazning qandaqtur tutqun qilin'ghan charwichilarni qutuldurush yolida pidakarliq körsitip emes, belki isyanchilarning qoligha chüshüp qélip, mehkum halette öltürlgenlikini tekitleshken hemde tutqun qilin'ghan 4 neper charwichining isyanchilar teripidin qoyup bérilgenlikini ilgiri sürüshken idi.
Bügün bu heqte ziyaritimizni qobul qilghan Uyghur siyasiy közetküchilirimu xitayning sün'iy “Qehriman yaritish” éhtiyajidin memetjan toxniyazni talliwalghanliqini we bu arqiliq özlirining siyasiy gherezlirini ishqa ashurushqa urunuwatqanliqini tekitleshti.
Uyghur ziyaliysi perhat muhemmdi ependi xitayning memetjan toxniyazning “Qehrimanliq ish-izlirini teshwiq qilish” muddi'asi heqqide sözlep ötti.
Tengritagh torining 28-féwraldiki tepsiliy xewiride körsitilishiche, “Memetjan toxniyaz onsu nahiyesidin bolup, 1964-yili 11-ayda tughulghan, 1988-yili 12-ayda xitay kommunistik partiyesige kirgen, 1982-yili 7-ayda xizmetke qatnashqan. Hayat waqtida aqsu wilayetlik jama'et xewpsizliki idarisi partkomining ezasi, mu'awin idare bashliqi bolup ishligen, birinchi derijilik yétekchi saqchi unwanigha ige bolghan.”
Uyghur ziyaliysi ablimit tursun ependi memetjan toxniyazning qehriman yaritilishidiki seweb heqqide öz qarashlirini bayan qilip ötti.
Tengritagh torining munasiwetlik xewiride yene shundaq bayanlargha orun bérilgen “Memetjan toxniyaz 33 yilliq xizmet hayatida bir qatar muhim, zor délolarni pash qilghan, ‛memliket boyiche térrorluq heriketlirige zerbe bérishtiki ilghar shexs‚, ‛aptonom rayon boyiche munewwer saqchi‚, ‛aqsu wilayetlik siyasiy-qanun sistémisidiki on ilghar shexs‚ qatarliq namlargha érishken, bir qétim 2-derijilik, ikki qétim 3-derijilik xizmet körsetken. 2015-Yil 13-öktebir bay nahiyiside yüz bergen “18-Séntebir” délosidiki topilangchilarni izdep tutush, tutqun qilin'ghan charwichilarni qutquzush herikitide topilangchilar teripidin qebihlerche öltürülüp, qurban bolghan. 2015-Yili 11-dékabir memetjan toxniyazgha inqilabiy qurban, memliketlik jama'et xewpsizliki sistémisi boyiche 1-derijilik qehriman nemunichi dep nam bérilgen.”
Uyghur diniy zatliridin turghunjan alawudunhajimmu bu mesile heqqide öz pikirlirini izhar qilip ötti.
Melumki, 2015-yili 18-séntebir küni aqsu wilayiti bay nahiyiside kömürkandiki xitaylargha hujum qilish weqesi yüz bérip, memet eysa, musa toxniyaz, tursun jüme qatarliq isyanchilarni qoghlap tutush herikiti 56 kün dawam qilip, 13-noyabir axirlashqan idi.