Xitay korona wirusini amérikagha dönggesh seperwerliki qozghawatamdu?

Bawariye ölkiside ikki dukan'gha xojayin bolup tijaret élip bériwatqan osmanjan ependi dukanlirining dérizisige chaplighan “Xitay wirusi seweblik 31-martqiche mulazimet qilalmaymiz” dégen wiwiskisi. 2020-Yili mart, gérmaniye.

Ijtima'iy taratqularda xitayning korona wirusini amérikagha dönggep “Sen taz dégüche, men taz dewalay” dewatqanliqi ayan bolmaqta.

Xitayning teshwiqat organliri teripidin Uyghurche ishlen'gen korona wirusini amérikagha dönggeshke a'it qisqa sin filimliri 24-marttin bashlap ijtima'iy taratqularda yene bir qétim keng da'iride tarqilishqa bashlidi. Xitay merkiziy radiyo-téléwiziye istansisi az sanliq milletler tilliridiki programma merkizi tarqatqan bir filimda amérika rehberliri korona wirusi seweblik eyiblen'gen.

Mezkur filimdiki diqqet tartidighan üch nuqtining biri “Amérika rehberliri ammidin yuqum ehwalini yoshurdi” dégen ibaridur. Dunya jama'iti xitayni “Korona wirusining tarqilish ehwalini deslepte yoshurghanliqi üchün bu wirus dunyagha éghir apetler élip keldi” dep eyiblewatqan bir chaghda xitayning del qarshi tereptin chiqip amérikani “Yuqum ehwalini yoshurdi” dep qarilishi “Sen taz dégüche, men taz dewalay” dégendek külkilik bir menzire peyda qilghan.

Ikkinchisi, bu filimda héchqandaq asas körsetmestin “Amérika rehberliri qolidiki paycheklirini alman-talman sétip chiqardi” dégen ibaridur. Amérikaning qaysi yuqiri derijilik emeldarining qachan, qanchilik paychékini néme üchün sétip chiqarghanliqi filimda tilgha élinmighan.

Üchinchisi, “Yuqumgha küchlük taqabil turmay, bashqilargha dönggep qoyushqa urundi” dégen ibaridur. Buninggha korona wirusini amérika prézidénti trampning “Xitay wirusi” dep atishini misal qilip körsetken.

Melum bolghinidek, korona wirusi tarqalghan deslepki mezgilde dunya jama'iti bu wirusni “Xitay wirusi” yaki “Wuxen wirusi” dep atighan. Xitayning étirazliri seweblik bu wirusning nami kéyin “Korona wirusi” gha özgertilgen. Xitay diplomati jaw lijyen yéqinda twittérda “Bu wirusni amérika eskerliri wuxen'ge élip kelgen bolushi mumkin” déyish arqiliq wirusning peyda bolush ornini amérikagha artishqa urunup kishiler arisida guman we talash-tartish qozghashqa bashlighan. Shundaq bir mezgilde amérika prézidénti tramp “Xitay wirusi” dégen atalghuni ikki qétim qollan'ghan.

Korona wirusi sewebidin dunyaning herqaysi jayliridiki ziyankeshlikke uchrighuchilarning xitaydin mes'uliyetni üstige élish, tölem telep qilish sadaliri barghanséri küchiyishke bashlighan bügünki künde xitayning ijtima'iy taratqularda wirusning menbesini amérikigha artishqa urunush seperwerliki qozghishi heqiqetenmu diqqetni tartidu.

Péshqedem Uyghur siyasiy zatliridin erkin alptékin ependi bu heqte toxtalghanda hazir bu wirus peyda bolghan jay toghrisidiki talash-tartishning ornigha uning aldini élish tedbirliride hemkarlishish zörürlükini, xitayning “Korona wirusining tarqilishini tizginliduq” dégen bayanlirining yalghanliqini eskertip ötüp, xitayning jaza lagérliridiki Uyghurlarning weziyitini yoshurushi tüpeyli xelq'arada naraziliqlar peyda boluwatqanliqini tilgha aldi.

Amérika alem qatnishi idarisining xadimi doktor erkin sidiq ependi bu xususta pikir bayan qilghanda korona wirusining xitay bilen bolghan hemkarliq mesiliside dunyagha küchlük bir signal bergenlikini, amérikaning bu wirus seweblik tartqan iqtisadiy ziyanni xitaygha tölitishni oylishiwatqanliqini tekitlidi.

Uyghurlar arisidiki ijtima'iy taratqularda keng tarqiliwatqan xitayning yene bir sin filimida téximu ilgiriligen halda korona wirusini amérikagha artish xahishi ochuq-ashkara ilgiri sürülgen.

Xitayning xelqni qaymuqturush küchige ige söz-ibariler bilen tolghan korona wirusini amérikagha artishqa da'ir teshwiqatni Uyghur diyarida küchep terghib qilipla qalmay uni muhajirettiki Uyghurlarning ijtima'iy uchur wasitiliridimu keng tarqitishi tasadipiyliq bolmisa kérek. Xitayning bu arqiliq Uyghur dewasigha, jaza lagérliri mesilisige jiddiy köngül bölüwatqan amérikagha nisbeten Uyghurlardimu guman, öchmenlik peyda qilishni küntertipke éliwatamdu-yoq? bunisi bizge namelum. Emma korona wirusini “Xitay wirusi” dep atash muhajirettiki Uyghurlar arisida omumlashqan. Bawariye ölkiside ikki dukan'gha xojayin bolup tijaret élip bériwatqan osmanjan ependi yéqinda dukanlirini taqap “Xitay wirusi seweblik 31-martqiche mulazimet qilalmaymiz” dégen wiwiskini dukanlirining dérizisige chaplap qoyghan. U bu xususta toxtalghanda korona wirusining zor iqtisadiy ziyanlargha seweb bolghanliqini eskertti.