Xitayning “Shinjang yaxshi jay teshwiqati” qandaq meghlup boldi?

“Blumbérg géziti” (Bloomberg News) 8-yanwarda élan qilghan “Xitay tarixidiki eng chong chet el sayahetchilirini chaqirish pilani meghlup boldi!” namliq maqalisi bir qanche kündin béri, herqaysi xelq'ara uchur wasitiliride qiziq témigha aylandi. Mezkur xewerde déyilishiche, xitay özining gherb döletlirige heqsiz wiza siyasitini yolgha qoyup, bu siyasetning xitay sayahetchilikige élip kélidighan paydisining nechche on milyard amérika dollirigha yétish éhtimalliqini mölcherligen, lékin xitayning bu mölcheri ré'alliqta emelge ashmighan.

Emeliyette xitay 2019-yilidin bashlap pütün dunya miqyasidiki 50 nechche döletke qarita wizisiz xitaygha kirish siyasitini yolgha qoyghanidi. Xitay Bu siyasetni ötken yili gherbtiki en'gliye, gollandiye, italiye, gérmaniye qatarliq on nechche döletke dawamliq uzartidighanliqini élan qildi. Qiziq yéri shuki, bundaq qilish bilen gherb döletliridiki kishilerning xitaygha sayahetke bérish nisbitide héchqanche örlesh bolmighan. Eslide xitay hökümitining gherb döletliri sayahetchilirining xitaygha wizisiz kirishini qolayliqlashturushi, Uyghur irqiy qirghinchiliqini yoshurush bilen zich munasiwetlik idi. Chünki xitayning Uyghurlar üstide irqiy qirghinchiliq élip bériwatqanliqi del amérika bashchiliqidiki gherb elliride jiddiy diqqet qozghighan. Shundaq bolupla qalmay, xitayning bu jinayitige qarita türlük jazalash tedbirliri gherb döletler teripidin yolgha qoyulup, xitayning ötken yillardiki iqtisadigha zor tesir peyda qilghan idi. Shundaqtimu xitay yenila özining “Gunahsiz” liqigha gherb döletlirining jama'itini ishendürüsh meqsitide, “Shinjang yaxshi jay” teshwiqati namida gherb döletliridiki sayahetchilerni Uyghur élige wizisiz sayahet siyasiti bilen jelp qilishqa tirishqan.

Xitay ötken bir qanche yil ichide türlük namlardiki “Sayahet yighini” ni toxtimay échip, gherb döletlirining sayahetchilik sahesidiki karxanichilarni köplep heqsiz sayahetke orunlashturdi. Nurghun döletlerge toxtimay adem ewetip, atalmish “Shinjang yaxshi jay” teshwiqatlirini élip bardi. Hetta ötken yili Uyghur élining sayahetchilik kespini “Shinjangning on chong kesipler topi” gha kirgüzdi. Emma bu xil urunushlarning ünümi héch körülmigenlikini xitayning munasiwetlik istatistikisi we “Blumbérg géziti”de élan qilin'ghan xewerning tepsilatidin körelishimiz mumkin.

“Blumbérg géziti” de déyilishiche, 2024-yilining aldinqi üch pesilde, xitaygha kelgen chet ellik sayahetchilerning sani 23 milyon adem qétim bolghan. Gerche bu san 2023-yildikidin ikki hesse köp bolsimu, lékin 2019-yilidiki nisbettin yenila töwen bolup, xitay ümid qilghan paydidin tolimu yiraq bolghan. Yeni mezkur maqalide körsitilishiche, chet el sayahetchilirining xitaygha bérish nisbitining hessilep éshishi we bu seweblik xitaygha kélidighan zor iqtisadiy ünüm esla körülmigen. Bundaq bolushida iqtisadiy shara'iti alahide yaxshi bolghan amérika qatarliq gherb elliridiki sayahetchilerning xitaygha sayahetke barmighanliqi muhim rol oynighan. Namrat we tereqqiy qiliwatqan ellerdiki sayahetchilerning xitaygha bérishi köpeygen bolsimu, lékin bu döletlerdiki sayahetchilerning töwen istémal sewiyesi, xitay kütkendek zor iqtisadiy paydini yaritalmighan. U halda Uyghur élidiki ehwallarchu?

news.cyol.com

Xitay bashqurushidiki “Tengritagh tori” ning xewiriGe qarighanda, Uyghur élige 2024-yilida chet eldin kelgen sayahetchilerning mutleq köp qismi qazaqistan, tayland we malaysiyadin kelgen sayahetchiler teshkil qilghan, bashqa döletler bolsa tilgha élinmighan.

“Blumbérg géziti” de déyilishiche, xitayning bu heqte élan qilghan istatistikiliq melumatlirida “Chet ellik sayahetchilerning dölet teweliki heqqide inchike türge ayrilmighan” liqi eskertilgen. Lékin mezkur gézit xitayning hawa yolidiki uchur arxipliri, bilet mulazimitini analiz qilish shirkiti bolghan ForwardKeys ning sanliq melumatlirigha tayinip, bu heqtiki éniq uchurgha érishken. Ularning tekshürüshiche, xitayning qoshna döletliridin kelgen sayahetchiler atalmish “Chet ellik sayahetchiler” ning zor bir qismini igiligen. Yeni, 2024-yili malaysiya sayahetchilirining xitaygha bérip-kélish ayropilan béliti zakaz miqdari, 2019-yilidikidin 69 pirsent köpeygen. Tayland sayahetchilirining bolsa 30 pirsent köpeygen. Démek, bu sanliq melumatlar, Shinjang Uyghur aptonom rayonluq medeniyet we sayahet nazariti Uyghur élige kelgen chet ellik sayahetchiler ichide malaysiya sayahetchilirining eng zor nisbetni igiligenliki da'ir élan qilghan uchuri Bilen oxshash chiqqan. Bu nuqtidin qarighanda, Uyghur élige chet ellik sayahetchilerning kéliwatqanliqi rast, lékin bu chet ellikler amérika qatarliq gherb döletliridin kéliwatqan sayahetchiler emesliki éniq.

Derweqe, xitay gerche sayahetchilik kespini Uyghur irqiy qirghinchiliqini yoshurushtiki bir qoral süpitide ishlitishning koyigha chüshken bolsimu, lékin bu pilan achchiq ré'alliq aldida meghlup bolghan. Yeni, xitay özining Uyghurlar we bashqa xitay bolmighan xelqler, hetta öz xelqi üstide toxtimay ötküzüwatqan jinayetliri, xelq'aragha, bolupmu gherb démokratik döletlirige keltürüwatqan éghir tehdit we ziyanliri bilen bügün gherb dunyasining nezeridin chüshken bir döletke aylan'ghan. Éniqraqi, xitayning “Shinjang yaxshi jay” teshwiqati, Uyghur irqiy qirghinchiliqining ré'alliqi bilen meghlup qilin'ghan!

[Eskertish: bu obzordiki qarashlar aptorning özige tewe bolup, radiyomizning meydanigha wekillik qilmaydu]