xitay dölet re'isi shi jinping xongkongni ziyaret qilip, 1-iyul küni xongkongning xitaygha qayturup bérilgenlikining 20 yilliqini tebrikliniwatqanda, xongkongda zor kölemlik naraziliq namayishi ötküzüldi. namayishchilar xongkongda 20 yildin buyan yolgha qoyulghan bir dölette ikki xil tüzüm wedilirining ishqa ashmighanliqi, aptonomiye, erkinlik we démokratiyening boghulghanliqini bildürüshti.
radi'omiz ziyaritini qobul qilghan xitay démokratliri we uyghur siyasiy közetküchilirining qarishiche, nöwettiki xongkong weziyitidin xitay hökümitining 20 yil ilgiri wede qilghan «bir dölette ikki xil tüzüm» siyasitining xuddi ilgiriki uyghur, tibet, mongghullargha wede qilinghan atalmish «aptonomiye tüzümi» ning peqet qeghez yüzidiki quruq sho'ar bolghanliqi bilen oxshash siyaset ikenlikini körüsh mumkin iken.
xongkongning xitay qoynigha qaytip kelgenlikining 20 yilliqi tebrikliniwatqan künlerde xitay tashqi ishlar ministirliqi bayanatchisi lu kang otken jüme küni muxbirlargha bayanat bérip, «en'gliye-xitay qoshma axbarati bir tarixiy höjjet. uning héchqandaq emeliy ehmiyiti yoq. merkizi hökümetning xongkongni idare qilishida uning héchqandaq zorlash küchi qalmidi» dégen.
roytérsning 30-iyun jüme künidiki xewiridin melum bolushiche, en'gliye hökümiti jüme küni lu kangning sözige derhal inkas qayturup, «en'gliye-xitay qoshma axbarati» ning hazirgha qeder qanuni küchke ige ikenlikini bildürgen. en'gliye tashqi ishlar ministirliqi bayanatchisi, «u, b d t da tizimgha aldurulghan qanuniy zorlash küchige ige shertname. u dawamliq küchke ige. en'gliye hökümiti uninggha qol qoyghan bir terep bolush süpitide uning ijra qilinishini yéqindin közitidu» dégen.
xewerlerdin melum bolushiche, xitay bayanatchisi lu kang yuqiriqi sözlerni xitay re'isi shi jinpingning xongkong ziyariti bashlanghan we shi jinping xongkongda «bir dölette ikki xil tüzüm» ni qoghdaydighanliqini bildürüp, bu tüzüm «pütün dunya»ning étirap qilishigha érishkenlikini tekitligen waqitning özide qilghan.
shi jinping tebriklesh sözide, xitay hökümitining xongkonggha qaratqan «bir dölette ikki xil tüzüm» siyasitining özgermeydighanliqini tekitlisimu, emma bu siyasetning xitayning dölet menpe'eti nuqtisida we xitay dölet pütünlüki nuqtisida turushi kéreklikini tekitlep, xongkong bölgünchilik idiyisining yamrishigha qetiy yol qoyulmaydighanliqini we chetel döletlirining xitayning ichki ishi bolghan xongkong siyasitige arilishishigha yol qoyulmaydighanliqini bildürgen.
xitay weziyet analizchiliridin «béyjing bahari» jurnilining bash muherriri xu ping ependining qarishiche, xitay dölet re'isi shi jinpingning sözi we xitay bayanatchisi lu kangning sözliride atalmish «bir dölette ikki xil tüzüm»ning xitayning dölet menpe'etige shertsiz boysunushni tekitlishi xitayning xongkong siyasiti heqqide 20 yil ilgiri bergen wediside turmighanliqi we démokratiyening teqibleshke uchrawatqanliqinng janliq ispati.
xu ping mundaq dédi: «meyli xitay re'isi shi jinping bolsun yaki xitay bayanatchisi lu kangning sözi bolsun. bu yerde xitay (kommunist) hökümiti ‹bir dölet› siyasitini tekitlep, xongkongni qayturuwalghan chaghdiki "ikki xil tüzüm siyasiti"ni inkar qiliwatidu. elwette xitay hökümiti hazir xongkongda atalmish ‹bir dölette ikki xil siyaset yürgüzüsh› ni pütünley inkar qilalmaydu, lékin shi jinping we xitay tashqi ishlar bayanatchisining sözliri xongkongning bundin kéyinki siyasitidin xeterlik signal bériwatidu. yeni xitay hökümiti hazir bir döletni tekitlep xongkongda hazir mewjut bolghan erkinlik we démokratiyeni basturuwatidu».
chetellerdiki uyghur pa'aliyetchiliridin amérika uyghur birlikining re'isi élshat hesen ependining qarishiche, xitay hökümitining nöwette xongkongda yürgüzüwatqan siyasiti, xuddi xitay hökümitining bundin yérim esirdin artuq waqit burun ilgiri-axiri qurulghan uyghur aptonom rayoni, tibet aptonom rayoni, we ichki mongghul aptonom rayoni qatarliqlargha bergen wediliride turmighanliqigha oxshashla öz siyasitide semimiy emeslikining emeliy ispati.
élshat hesen ependi sözide, xitay bayanatchisining sözliri heqqide toxtilip, xitay hökümitining atalmish «dölette ikki xil tüzüm» we «aptonomiye tüzümi» ning emeliyette héchqandaq xelqara qanun-nizamlargha boysunmaydighan hetta xitay hökümitining özining qanun-nizamlirighimu emel qilmaydighan qeghez yüzidiki quruq sho'ar ikenlikini bildürdi.
melum bolushiche, 1-iyul xitay hökümiti xongkongda daghdughiliq tebriklesh murasimi ötküzüp, xongkongning en'gliyening qolidin qayturuwélinghanliqining 20 yilliqini tebriklewatqan mezgilde xongkongdiki öktichi gurohlarning teshkillishi bilen xongkongda xitay hökümitining 20 yildin buyan yürgüzüwatqan siyasitige qarita naraziliq bildürüsh, xongkungda démokratiyini himaye qilish sho'ari astida 60 ming kishi qatnashqan zor kölemlik naraziliq namayishi boldi. xewerlerdin melum bolushiche, xongkong da'irilirining saqchi ewetip namayishchilarni tarqitiwétishke urunushi seweblik, namayish jeryanida saqchilar bilen namayishchilar arisida toqunush yüz bergen.
xitay hökümitining xongkongni ötküzüwalghandin buyan, xongkongda démokratiyening zor derijide chékin'genliki hetta xitay hökümitining xongkongda yürgüzülüwatqan siyasitining xitay ölkiliridin perqsiz haletke yüzliniwatqanliqini bildürgen élshat hesen ependi, xongkong xelqining bu xil naraziliq namayishliri we xongkongdiki musteqilliq terepdarlirining köpiyishige xitay hökümitining xongkongluqlarga bergen özini özi idare qilish siyasitini heqiqiy ijra qilmighanliqi seweb boluwatqanliqini tekitlidi.
matériyallardin melum bolushiche, 1984-yili, xitay bash ministiri jaw zéyang bilen en'gliye bash ministiri margarét tachér imzalighan «en'gliye-xitay qoshma axbarati» da xitay hökümiti xongkongning ichki ishlirigha arilashmasliqqa, uning hazirqi sistémisini 50 yilghiche özgertmeslikke wede bergen we 1997-yili xitay hökümiti xongkongni ötküzüwalghan chaghda, xitay hökümiti xongkonggha qaratqan siyasitide mezkur wedisige emel qilidighanliqini tekitligen idi.
0:00 / 0:00